Η λιστερίωση προκαλείται από την κατανάλωση τροφίμων που έχουν μολυνθεί από το βακτήριο Listeria monocytogenes και πρόκειται για σοβαρή τροφολοίμωξη .Πηγές επιμόλυνσης των τροφίμων είναι το έδαφος, τα νερά των ποταμών και γενικότερα το νερό, τα απόβλητα και η σάπια βλάστηση. Η Listeria monocytogenes είναι ικανή να μολύνει πολυάριθμα τρόφιμα. Σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Υγείας τα κρούσματα λιστερίωσης από το 2004 έως το 2018 ήταν 173(λίγα για χρονικό διάστημα 14 χρόνων) με αρκετά σημαντικό ποσοστό θνητότητας (23%). Από λιστερίωση νοσούν κυρίως οι έγκυες γυναίκες, τα παιδιά κάτω των 5 ετών, οι ηλικιωμένοι, τα νεογέννητα, τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, δηλαδή οι ευπαθείς ομάδες. Για να νοσήσει κάποιος από λιστερίωση θα πρέπει να καταναλώσει τουλάχιστον 100 κύτταρα Listeria mononcytogenes. Λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της Listeria monocytogenes δίνεται η αντίστοιχη προσοχή από τη βιομηχανία τροφίμων για την εξάλειψη της. έτσι ώστε το τρόφιμο που θα φτάσει στον καταναλωτή να είναι ασφαλές.
Συμπτώματα της Λιστερίωσης
Τα συμπτώματα εμφανίζονται τουλάχιστον 12 ώρες, έπειτα από την κατανάλωση ύποπτου τροφίμου. Πυρετός, μυαλγίες, διάρροια, ναυτία και γενικότερα συμπτώματα γαστρεντερίτιδας είναι κάποια από αυτά. Ωστόσο, υπάρχει το ενδεχόμενο, η λιστερίωση να έχει επίπτωση στο νευρικό σύστημα προκαλώντας κεφαλαλγία, προβλήματα στον αυχένα, σπασμούς, έλλειψη ισορροπίας. Οι έγκυες εμφανίζουν συμπτώματα γρίπης και κυρίως πυρετό. Επίσης, είναι πιθανό ανάλογα με την εβδομάδα της κύησης να οδηγήσει σε αποβολή ή σε πρόωρο τοκετό. Εάν ένας άνθρωπος έρθει σε άμεση επαφή με κάτι μολυσμένο από Listeria monocytogenes, τότε εμφανίζει εξανθήματα στο δέρμα.
Τρόφιμα που μολύνει η Listeria monocytogenes
Η Listeria monocytogenes είναι ένα βακτήριο, που ενδέχεται να βρεθεί σε προϊόντα καθημερινής κατανάλωσης. Τέτοια είναι:
- Οι συσκευασμένες σαλάτες και κυρίως του μαρουλιού
- Τα μαλακά τυριά όπως ανθότυρο, μυζήθρα, κοπανιστή, γαλοτύρι, κατίκι
- Τα αλλαντικά
- Το νωπό αλλά και το παστεριωμένο γάλα
- Τα προϊόντα κρέατος που έχουν υποστεί θερμική επεξεργασία και διατηρούνται στο ψυγείο μέχρι την στιγμή της κατανάλωσης.
- Τα οστρακόδερμα
Χαρακτηριστικά της Listeria monocytogenes
Μπορεί να διπλασιαστεί σε 43 ώρες στους 4 οC, σε 10 ώρες στους 6 οC και σε 1,1 ώρες στους 37 οC. Είναι ολοφάνερο λοιπόν, πως οι θερμοκρασίες καλοκαιριού βοηθάνε την ανάπτυξή της. Βέβαια είναι ικανή να αναπτυχθεί σε ένα εύρος θερμοκρασιών από 1 οC έως 44 οC. Επιπροσθέτως, εμφανίζει ιδιαίτερη ανθεκτικότητα στο αλάτι, ακόμα και όταν το ποσοστό της αλατότητας φτάνει το 10 %. Άξια αναφοράς αποτελεί η διάρκεια επιβίωσης της που έφτασε τις 8 εβδομάδες στους 4 οC σε ένα τρόφιμο με 20 % αλατότητα. Όμως, επιβιώνει και σε θερμοκρασίες ψυγείου και χαρακτηρίζεται ως ψυχρότροφος. Αντέχει σε θερμοκρασίες κατάψυξης αλλά και σε επεξεργασίες όπως η ξήρανση. Το pH του τροφίμου αν κυμαίνεται μεταξύ , 5,6 και 9, καθιστά το προϊόν ένα πολύ καλό θρεπτικό υπόστρωμα για την ανάπτυξη αυτού του βακτηρίου. Τέλος, τα συντηρητικά αποδείχθηκε πως δεν ασκούσαν επίδραση στη Listeria monocytogenes, ενώ τα αντιοξειδωτικά φάνηκε πως την περιόριζαν ως ένα βαθμό.
Συμπερασματικά, η λιστερίωση είναι μία από τις σοβαρότερες ζωονόσους και το βακτήριο Listeria monocytogenes λόγω των ιδιαιτεροτήτων του, έχει την ικανότητα να επιβιώνει ακόμα και μετά από βιομηχανικές επεξεργασίες. Δε σημαίνει πως ένα τρόφιμο, για παράδειγμα άμα έχει θερμανθεί είναι απολύτως ασφαλές.
Βιβλιογραφία:
- Μπαλατσούρας Γεώργιος 2006, “Μικροβιολογία Τροφίμων”,Κεφάλαιο 4, Αθήνα, Εκδόσεις: Έμβρυο
- https://eody.gov.gr/wp-content/uploads/2019/01/listeriosi_perigrafi_teliko.pdf
- https://eody.gov.gr/wp-content/uploads/2019/08/listeriosi-2004-2018-gr.pdf
