Στο βιβλίο της Σοφίας Νικολαΐδου οι άνθρωποι παλεύουν να ζήσουν. Η Σοφία Νικολαΐδου χαίρεται τη ζωή και δε θεωρεί τίποτα δεδομένο. Μια περιπέτεια υγείας της έδωσε δύναμη να πατήσει γερά στα πόδια της και να πετάξει τα βαρίδια. Η Σοφία Νικολαΐδου, ελεύθερη, δυνατή και γεμάτη αγάπη για τη λογοτεχνία, μας μιλάει σε μια συνέντευξη στο maxmag για όλα όσα έζησε και έγραψε.
Επιμέλεια συνέντευξης Βασιλική Ευαγγέλου Παπαθανασίου
Κυρία Σοφία Νικολαΐδου, πείτε μας τι πραγματεύεται το βιβλίο σας «Στο τέλος νικάω εγώ»;
Το μυθιστόρημά «Στο τέλος νικάω εγώ» (Μεταίχμιο, 2017) αποτελεί το τρίτο μέρος μιας τριλογίας που ξεκινά με το «Απόψε δεν έχουμε φίλους» (Μεταίχμιο, 2010) και συνεχίζει με το «Χορεύουν οι ελέφαντες» (Μεταίχμιο, 2012). Διαβάζεται, φυσικά, και αυτόνομα. Ξεκινά από τον Εθνικό Διχασμό και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τότε που η Ελλάδα ήταν κομμένη στα δύο. Το κράτος των Αθηνών και το κράτος της Θεσσαλονίκης, η Ελλάδα του Μεγάλου Πολέμου, τα ξένα στρατεύματα, τα καμπαρέ και οι αρτίστες, οι Κρητικοί χωροφύλακες και οι Παλαιοελλαδίτες απόστρατοι. Ο ζαχαροπλάστης που κάνει την καλύτερη κρέμα στην πόλη. Η αφήγηση φτάνει ως το δημοψήφισμα του 2015 και τα capital controls, τα προγράμματα ΕΣΠΑ, τους φοιτητές που φεύγουν κι αυτούς που μένουν σε μια χώρα που κουράστηκε.
Ένα μυθιστόρημα για τους ανθρώπους που παλεύουν να ζήσουν τη ζωή τους, την ώρα που η Ιστορία εφορμά. Ιστορία δεν είναι οι απόψεις των ιστορικών, είναι οι ζωές των ανθρώπων, λέει κάποιος από τους ήρωες.
Όταν ξεκινούσατε να γράφετε το «Στο τέλος νικάω εγώ», ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε μέχρι και να το ολοκληρώσετε;
Η συγγραφική πρόκληση είναι πάντα μία, να αφηγηθεί κανείς την ιστορία όσο μπορεί καλύτερα. Όλη η τέχνη του συγγραφέα, η ψυχή και η φόρα του, προσβλέπουν σε αυτό.
«Χορεύουν οι ελέφαντες και πάντα την πληρώνουν τα μυρμήγκια» λέει ο πατέρας του Μηνά. Είστε μοιρολάτρης ή επαναστατείτε;
Τη συγκεκριμένη φράση επαναλαμβάνει συχνά ο πατέρας του Μηνά στο «Χορεύουν οι ελέφαντες», ένα μυθιστόρημα που φέρνει ξανά στο προσκήνιο την υπόθεση Πολκ. Η παροιμία είναι κομβική για το βιβλίο, γι’ αυτό επιλέχθηκε και ως τίτλος.
Ο πατέρας του Μηνά, δημοσιογράφος καριέρας και άνθρωπος έμπειρος, που ξέρει από ζωή, πιστεύει πως οι ισχυροί επιβάλλουν τους κανόνες και την πληρώνουν πάντα οι ανίσχυροι. Ο έφηβος γιος του, ο Μηνάς, επαναστατεί. Αντιμάχεται το εκπαιδευτικό σύστημα που κάνει τους μαθητές κιμά, πολεμά όλα αυτά που θεωρούνται δεδομένα και αυταπόδεικτα. Οι γονείς και οι δάσκαλοι μπορεί να εκνευρίζονται, όμως την ίδια στιγμή τον καμαρώνουν. Οι δύο γενιές και οι δύο στάσεις αντιπαρατίθενται και την ίδια στιγμή συνομιλούν στο μυθιστόρημα.
«Μη τους συνερίζεσαι, δυνατός είναι αυτός που αντέχει» λέει η μάνα του βιβλίου. Ποιος είναι τελικά ο δυνατός;
Η συγκεκριμένη σκηνή είναι μια σκηνή εκφοβισμού. Ο χωλός Γιωργάκης είναι ένα παιδί που δεν μοιάζει με τα άλλα. Στέκεται στη γωνιά του, δεν παίζει πετροπόλεμο, δεν δίνει γροθιές. Φτιάχνει λουλούδια από λάσπη (αργότερα θα γίνει ο διασημότερος ζαχαροπλάστης στην πόλη). Όταν λοιπόν του ορμούν οι άλλοι, όταν τον κοροϊδεύουν, ο Γιωργάκης δεν μιλά. Η συμβουλή της μάνας του είναι «δυνατός είναι αυτός που αντέχει».
Ο Γιωργάκης είναι σαν το νερό. Δυνατό πράγμα το νερό, τρώει τον βράχο. Και όταν θα περάσουν τα χρόνια, όταν θα στήσει το υπέροχο μαγαζί του στην πόλη, ο άνθρωπος που τον κορόιδευε θα έρθει σεβαστικά να του ζητήσει δουλειά.
Στη μακρά πορεία των δυο τους, ο Γιωργάκης άντεξε. Εντέλει αυτός ήταν ο δυνατός.
«Στο τέλος νικάω εγώ», «Χορεύουν οι ελέφαντες», ευφάνταστοι τίτλοι και οι δύο. Δίνετε σημασία στον τίτλο ενός βιβλίου;
Ο τίτλος του βιβλίου είναι κομμάτι της εξιστόρησης. Οι τίτλοι μου φροντίζω να φωτίζουν την αφήγηση. Να ορίζουν το κέντρο της ιστορίας.
Ποιο ήταν το πρώτο ερέθισμα για να ξεκινήσει για εσάς το ταξίδι της συγγραφής;
Δεν ξέρω να σας πω. Πάντα με ενδιέφεραν οι λέξεις. Πάντα μου άρεσε να ακούω και να αφηγούμαι ιστορίες. Είναι ο τρόπος μου να ζω τη ζωή μου.
Παρατηρείτε, ερευνάτε τα πάντα δίπλα σας;
Πιστεύω πως η παρατήρηση των ανθρώπων, η ανθρωπογνωστική συμπάθεια, η προσπάθεια κατανόησης της ανθρώπινης φύσης είναι βασικό, σχεδόν πυρηνικό, στοιχείο του ανθρώπου που γράφει. Δεν είναι τυχαίο πως ορισμένοι γνωστοί μυθιστοριογράφοι υπήρξαν κατάσκοποι (γέλια). Ο μυθιστοριογράφος έχει τεντωμένες τις κεραίες, παρατηρεί τα πάντα. Είναι κομμάτι της δουλειάς.
Είστε μια βραβευμένη συγγραφέας και διδάσκετε δημιουργική γραφή. Τι είναι για εσάς η λογοτεχνία;
Ξέρω κι εγώ; Παιδική χαρά. Απόλυτη, πούρα ελευθερία. Γνωστικό εργαλείο. Τρόπος κατανόησης του κόσμου και των ανθρώπων.
Τι μήνυμα πήρατε από τη δοκιμασία με τον καρκίνο;
Μήνυμα; Κανένα. Αν όμως με ρωτάτε αν άλλαξα, θα σας πω ναι. Νομίζω πως ο καρκίνος με έκανε πιο συμπονετικό και σίγουρα πιο χαρούμενο άνθρωπο. Αν έχεις δει το βαθύ σκοτάδι, το φως μετά είναι εκτυφλωτικό. Το βιβλίο μου «Καλά και σήμερα. Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος» (Μεταίχμιο, 2015) είναι το ημερολόγιό μου, οι σκέψεις, τα αισθήματα, τα γεγονότα από την πρώτη διάγνωση έως την τελευταία χημειοθεραπεία. Ο καρκίνος μού έμαθε να πετάω τα βαρίδια. Να χαίρομαι τη ζωή περισσότερο. Να μη θεωρώ τίποτα δεδομένο.
Γράφετε κάτι καινούργιο;
Φυσικά (χαμόγελο). Το επόμενο βιβλίο μου. Δουλεύω εντατικά.
Ευχαριστούμε πολύ τη Σοφία Νικολαΐδου για την παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού.
Για το βιβλίο:
Ένας ζαχαροπλάστης που φτιάχνει την καλύτερη κρέμα στην πόλη.
Ένας Κρητικός χωροφύλακας που κάνει σαματά.
Μία παρέα από φοιτητές και ο παλιός τους δάσκαλος.
Ένα Γάλλος γιατρός που έζησε πολλά.
Μία αρτίστα που κεντάει γιασεμιά στον ποδόγυρο.
Ένας απότακτος Πελοποννήσιος με σχέδια κρυφά.
Γονείς και παιδιά, φίλοι και συνεργάτες, αδέλφια, μοναχικοί λύκοι, ερωτευμένα ζευγάρια. Ένας φόνος, μία παρ’ ολίγον κατάχρηση και μερικά μυστικά.
Από τη Θεσσαλονίκη του Μεγάλου Πολέμου ως τα capital control, οι ήρωές μας παίρνουν φόρα και προχωρούν μπροστά.
(απόσπασμα)
«Μαμά πειράζει αν πάρω κακό βαθμό στο τεστ;»
«Όχι»
«Και κάτω από 8;»
Με δοκιμάζει
«Είπα όχι»
«Γιατί;»
«Γιατί αρρώστησα και κατάλαβα τι είναι σημαντικό»
«Και πριν δεν το ήξερες;»
Κάνω μια παύση για να βρω το επιχείρημα.
«Καμιά φορά πρέπει να πάθουμε κάτι για να καταλάβουμε το σωστό».
«Εγώ όμως το ήξερα από την αρχή», λέει.
Δυσκολεύομαι να κοιμηθώ. Κοιμάμαι αργά. Ξυπνάω νωρίς.
*Το βιβλίο της Σοφίας Νικολαΐδου «Καλά και σήμερα – Το χρονικό του καρκίνου στο δικό μου στήθος» , κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.
Σοφία Νικολαΐδου – βιογραφικό
Η Σοφία Νικολαΐδου σπούδασε κλασική φιλολογία (προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές) και αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας (διδακτορική διατριβή).
Έχει διδάξει δημιουργική γραφή στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας (από την ίδρυσή του το 2008-2013), στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (από την ίδρυσή του το 2015 κ.ε.), στο Εργαστήρι Βιβλίου του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (2010-2012), σε σεμινάρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (2002 κ.ε.), στο Οξυγόνο και τον Πολυχώρο των εκδόσεων Μεταίχμιο (2013 κ.ε.) κ.α.
Επίσης, έχει διδάξει το μάθημα της Λογοτεχνίας στην Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης του Κ.Θ.Β.Ε. (2001-2004).
Από το 1992 εργάζεται ως φιλόλογος στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Έχει εκδώσει τα βιβλία:
– “Ξανθιά πατημένη” (διηγήματα, Κέδρος, 1997)
– “Ο φόβος θα σε βρει και θα ΄σαι μόνος” (διηγήματα, Κέδρος, 1999)
– “Πλανήτης Πρέσπα” (μυθιστόρημα, Κέδρος, 2002)
– “Ο μωβ μαέστρος” (μυθιστόρημα, Κέδρος, 2006)
– “Απόψε δεν έχουμε φίλους” (μυθιστόρημα, Μεταίχμιο, 2010, βραβείο The Athens Prize for Literature περιοδικού (δέ)κατα, 2011)
– “Χορεύουν οι ελέφαντες” (μυθιστόρημα, Μεταίχμιο, 2012)
-“Καλά και σήμερα. Το χρονικο του καρκίνου στο δικό μου στήθος (Μεταίχμιο, 2015)
Επίσης έχει εκδώσει τις μελέτες:
– “Διαδίκτυο και διδασκαλία” (Κέδρος, 2001)
– “Λογοτεχνία και Νέες Τεχνολογίες” (Κέδρος, 2009)
-“Πώς έρχονται οι λέξεις” (Μεταίχμιο, 2014)
-“Η δημιουργική γραφή στο σχολείο” (σχεδιασμός-επιμέλεια, Μεταίχμιο, 2015)
καθώς και τις μεταφράσεις:
– “Nick Cave, Μπαλάντες για φόνους και άλλα τραγούδια” (Κέδρος, 2005)
– Ευριπίδη, “Ελένη”, (Κέδρος, 2008, ανέβηκε στο Κ.Θ.Β.Ε. σε σκηνοθεσία Γιάννη Παρασκευόπουλου το 2008-2009)
– Σοφοκλή, “Αντιγόνη”, (Κέδρος, 2009, ανέβηκε στο Κ.Θ.Β.Ε. σε σκηνοθεσία Τάσου Ράτζου το 2009-2010).
Έχει συμμετάσχει σε είκοσι ελληνόγλωσσες και οκτώ ξενόγλωσσες ανθολογίες λογοτεχνικών κειμένων. Διηγήματά της έχουν μεταφραστεί σε οκτώ γλώσσες. Το “Χορεύουν οι ελέφαντες” κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ και τον αγγλόφωνο κόσμο το 2015 (The Scapegoat, Melville House). Το “Απόψε δεν έχουμε φίλους” κυκλοφόρησε στα εβραϊκά (Keter publishing house).
Από το 2001 συνεργάζεται με την εφημερίδα Τα Νέα ως κριτικός βιβλίου με αντικείμενο την ξένη λογοτεχνία.
Έχει γράψει σενάρια για τηλεταινία (ΕΤ3) και για ταινία μεγάλου μήκους (“Παρέες”, σε συνεργασία με το σκηνοθέτη Σωτήρη Γκορίτσα).
Βρείτε τη Σοφία Νικολαΐδου στο Facebook
