Την Becky Sharp την αγαπάς και τη μισείς ταυτόχρονα
Becky Sharp. Η κεντρική ηρωίδα του βιβλίου του William Makepeace Thackeray με τίτλο Vanity Fair (σε ελεύθερη μετάφραση: «Η γιορτή της ματαιοδοξίας»). Ή μήπως καλύτερα αντιηρωίδα; Ένας άνθρωπος με ψεγάδια όπως όλοι μας, η Becky Sharp ίσως να έχει και ελαφρυντικά για τις αστοχίες της, μιας και από τρυφερή ηλικία αναγκάστηκε να παλέψει για την επιβίωσή της.
Στερημένη από την υλική και ηθική υποστήριξη που προσφέρει μια οικογένεια, χωρίς χρήματα και υψηλή καταγωγή, η Becky Sharp πορεύεται στη ζωή της ολομόναχη. Βασισμένη στις δικές της δυνάμεις σε μια εποχή εχθρική για τις γυναίκες, πόσω μάλλον τις φτωχές και χαμηλής καταγωγής γυναίκες, η αντιηρωίδα του Vanity Fair ποντάρει σε δύο πράγματα: στην εξυπνάδα και τη γοητεία της.
Κοινωνική προσαρμογή και κατάρριψη μύθων γύρω από τη θηλυκότητα
Η Becky Sharp θέτει από νωρίς στη ζωή της έναν και μόνο στόχο: να ανέλθει κοινωνικά. Ασχέτως των μέσων που θα χρειαστεί να μετέλθει για την επίτευξη του στόχου της, η αντιηρωίδα του Thackeray δεν υποχωρεί στιγμή από το σκοπό της.
Κατανοεί πως, ως γυναίκα, για να καταφέρει να ανέβει στα κλιμάκια της κοινωνικής ιεραρχίας χρειάζεται να προσαρμοστεί σε συγκεκριμένες κοινωνικές επιταγές όπως είναι η σύναψη ενός συμφέροντος γάμου. Παράλληλα όμως παρατηρούμε πως η πάλη της για επιβίωση από πολύ νεαρή ηλικία και η πρόωρη ανάπτυξη της ανεξαρτησίας της την οδήγησε στην υιοθέτηση σκέψεων και συμπεριφορών που συγκρούονται με αρκετές αντιλήψεις πάνω στις γυναίκες και τη θηλυκότητα.
1.«Οι γυναίκες είναι συναισθηματικές και στερούνται λογικής»
Τα έντονα συναισθήματα και η συναισθηματική εμπλοκή σε καταστάσεις θεωρούνται χαρακτηριστικά γνωρίσματα των γυναικών εδώ και αιώνες. Τούτη η απλουστευτική άποψη που πολύ συχνά βασίζεται σε ψευδεπιστημονικά στοιχεία και προκατειλημένες έρευνες βάζει σε ένα καλούπι όλες τις γυναίκες χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ανατροφή και το περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται μια γυναίκα. Η Becky Sharp αποδεικνύει περίτρανα πως μια γυναίκα μπορεί να διαθέτει χαρακτηριστικά όπως μειωμένη ενσυναίσθηση και υπέρμετρο Εγώ. Οι σκέψεις της και κατά συνέπεια οι πράξεις της βασίζονται σε ψυχρή λογική με ελάχιστη έως μηδενική συναισθηματική εμπλοκή σε καταστάσεις. Δε διστάζει να χρησιμοποιήσει ανθρώπους για να πετύχει τους σκοπούς της. Η συμπάθεια που επιδεικνύει προς ορισμένα πρόσωπα είναι ευκαιριακή και δε διστάζει να απεμπλακεί από σχέσεις που δεν την εξυπηρετούν. Με λίγα λόγια, η Becky Sharp σε πουλά και σε αγοράζει χωρίς ενδοιασμούς και συναισθηματικά κωλύματα.
Η φιλοδοξία δεν κουράζεται. Το κακό δεν κοιμάται.
2.«Οι γυναίκες εμπλέκονται περισσότερο συναισθηματικά σε έναν γάμο/μία ρομαντική σχέση»
Το φλερτ και η επίδειξη ρομαντικής διάθεσης είναι ένα «όπλο» που μοιάζει ανίκανο να επηρεάσει την πρωταγωνίστρια του Vanity Fair. Η Becky Sharp βλέπει τον κόσμο γι΄ αυτό που είναι κι όχι όπως θα ήταν καλό να είναι. Αντιλαμβάνεται τις σχέσεις με τους άντρες και το γάμο ως μια συναλλαγή. Η όποια συμπάθεια επιδεικνύει (όπως για παράδειγμα στον σύζυγό της) δεν την αποπροσανατολίζει στιγμή, ούτε θυσιάζει τον εαυτό της και το συμφέρον της για να δώσει χαρά και αγάπη σε κάποιο άλλο πρόσωπο πέρα από τον εαυτό της. Ό,τι δίνει το κάνει μόνο και μόνο για να πάρει. Βλέπει τον κόσμο σε κουτάκια, χωρίς να σκέφτεται πώς οι πράξεις της επηρεάζουν τους άλλους. Όλα στη ζωή της αφορούν μόνο και μόνο τον εαυτό της και οι άλλοι είναι απλοί κομπάρσοι, χρήσιμοι ή άχρηστοι.
Δε χρειάζομαι την αγάπη. Ποτέ δεν τη χρειάστηκα.
3.«Οι γυναίκες αγαπάνε τα παιδιά τους και είναι γεννημένες για να φροντίζουν τους άλλους»
Μεγαλύτερη εντύπωση βέβαια προκαλεί η παντελής έλλειψη αγάπης και τρυφερότητας από την Becky Sharp προς τον γιο της. Ούτε βιολογικό ρολόι, ούτε μητρικό φίλτρο/ένστικτο, ούτε η ανιδιοτελής αγάπη της μάνας προς το παιδί. Από τη στιγμή της σύλληψής του έως και την τελευταία αλληλεπίδρασή τους, η Becky Sharp δεν έχει να δείξει και να δώσει τίποτε άλλο στον γιο της πέρα από αδιαφορία και αγανάκτηση με την παρουσία του. Κι αυτό γιατί ένας χαρακτήρας σαν την αντιηρωίδα του Thackeray δε θα άντεχε να μοιραστεί το ενδιαφέρον των άλλων με το παιδί της. Δε θα μπορούσε να ανεχτεί πως υπάρχει ένα άτομο στη ζωή της που είναι υπό την ευθύνη της και πως θα έπρεπε να ασχολείται και με κάποιον άλλον πέρα από τον εαυτό της.
–Σε μισώ!
–Σε διαβεβαιώ πως το αίσθημα είναι αμοιβαίο.
Επιμύθιο
Τρυφερότητα, ενσυναίσθηση, αυτοθυσία… Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά αποδίδονται κατά κύριο λόγο στο γυναικείο φύλο. Συνοδεύονται βεβαίως από συγκεκριμένες απαιτήσεις στους ρόλους που αναλαμβάνουν οι γυναίκες: κόρη, σύζυγος, μητέρα. Έρχονται όμως γυναίκες όπως η Becky Sharp που αποδεικνύουν πως όλα αυτά δεν είναι έμφυτα, αλλά κυρίως ζήτημα ανατροφής τόσο στο πλαίσιο της οικογένειας όσο και της ευρύτερης κοινωνίας. Ζήτημα χαρακτήρα, ο οποίος διαμορφώνεται από πολύ νωρίς και δύναται να αλλάξει όλο και λιγότερο όσο περνούν τα χρόνια.
Έτσι, μπορεί η Becky Sharp να μην είναι πάντοτε αρεστή, είναι όμως ένα λογοτεχνικό, κινηματογραφικό και τηλεοπτικό «χαστούκι» σε όσους αρέσκονται να χειραγωγούν συμπεριφορές ανθρώπων μέσα από ψευδοθεωρίες για τη φύση του κάθε φύλου.
Μια σημείωση: Δημοφιλείς απεικονίσεις
Μεγαλύτερη αναγνώριση έχει φυσικά η ταινία του 2004 με την Reese Witherspoon στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Ιδιαίτερα φρέσκια και χαριτωμένη είναι όμως και η Becky Sharp της Olivia Cooke στο Vanity Fair του 2018. Για τους πιο «ψαγμένους» υπάρχουν φυσικά και οι μεταφορές του 1987 και του 1998, ωστόσο είναι αρκετά δύσκολο να τις βρει πλέον κάποιος για να τις παρακολουθήσει.
