Στις 30/ 01/ 2017 το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης έβγαλε δελτίο τύπου με το οποίο ανήγγειλε τη δημιουργία της Ελληνικής Διαστημικής Υπηρεσίας.
Πιο συγκεκριμένα, το δελτίο ανέφερε πως «Το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης ιδρύει, με νομοσχέδιο που καταθέτει άμεσα στη Βουλή, την Ελληνική Διαστημική Υπηρεσία.
Πρόκειται για Ανώνυμη Εταιρεία, με την επωνυμία Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Εφαρμογών (ΕΚΔΕ), η οποία έρχεται να καλύψει το μεγάλο έλλειμμα της χώρας μας στον τομέα.»
Έκτοτε, οι αντιδράσεις που υπήρξαν στα social media ήταν ανάμεικτες. Τα trolls έσπευσαν να καυτηριάσουν την προσπάθεια με « πολλές χιουμοριστικές αναρτήσεις σχετικά με το Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Εφαρμογών (ΕΚΔΕ) και, μάλιστα, πολλές από αυτές είναι ιδιαίτερα εμπνευσμένες », όπως ανέφερε σε σχετική ανάρτησή του ο Υπουργός Νίκος Παππάς.
Πριν από λίγους μήνες, όταν ξεφύλλιζα ένα γνωστό επιστημονικό περιοδικό, ενθουσιάστηκα με μια ανακοίνωση η οποία ενημέρωνε όλους τους ενδιαφερόμενους αναγνώστες για την προσπάθεια ίδρυσης Εταιρείας Πυραυλικών Μελετών. Δεν γνωρίζω κατά πόσο συμπίπτουν οι δύο Εταιρείες, ή εάν αυτό που ανακοίνωνε το περιοδικό ήταν ο πρόδρομος του ΕΚΔΕ. ( Ή εάν θα συνεχιστεί η ίδρυση και του δεύτερου οργανισμού. ) Και η αλήθεια είναι πως αρκετά από τα καυστικά post που διάβασα ήταν όντως πολύ πετυχημένα, με το (μακάρι ΌΧΙ προφητικό ) βίντεο των Ράδιο Αρβύλα που έδειχνε την Ελληνική MASA να συνεχίζει να είναι το κορυφαίο μακράν.
Ωστόσο, πολλά σχόλια ξέφευγαν από το να σατιρίσουν την ενέργεια του Υπουργείου και κατέληγαν να εκτοξεύουν αδικαιολόγητη χολή. Αναμφισβήτητα, ο καθένας έχει αναντίρρητα δικαίωμα λόγου και μπορεί να εκφέρει την άποψή του, όποια κι αν είναι αυτή. Όμως, είναι πραγματικά αξιοθρήνητο το να μην εκμεταλλεύεται κάποιος τη δυνατότητα να μπορεί να ενημερωθεί επαρκώς και να συγχέει έννοιες που είναι τελείως άσχετες μεταξύ τους, προκειμένου να πει τη βλακεία που θέλει και να φανεί «αντιδραστικός», «ρεαλιστικός» και «έξυπνος».
Όντως, ζούμε σε πολύ δύσκολους καιρούς που δοκιμάζουν τις σωματικές, ψυχολογικές και πνευματικές αντοχές μας. Κεκτημένα γενεών θρυμματίζονται και το επιχείρημα ότι ένας διαστημικός οργανισμός θα μας κοστίζει τη στιγμή που δεν μπορούμε να καλύψουμε τα απαραίτητα, είναι έως ένα βαθμό βάσιμο. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, εάν αυτή η προσπάθεια ευδοκιμήσει και μάλιστα σωστά, τότε, παρόλα τα τραγελαφικά λάθη που μπορεί να έχει διαπράξει η σημερινή κυβέρνηση, αυτό από μόνο του θα αποτελεί ένα αξιομνημόνευτο επίτευγμα. Είναι από τις φορές που ο Νίκος Παππάς έχει δίκιο, κάτι σωστό θα προσφέρει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, με την προϋπόθεση πως θα ριζώσει και θα αποδώσει μόνιμους καρπούς.
Σε όλον αυτόν τον καυστικό σχολιασμό, ο οποίος κυμαίνεται από απολαυστικός έως τελείως γελοίος, υπάρχει ουσιαστικός αντίλογος για το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει το ΕΚΔΕ. Μπορούμε να επικαλεστούμε το κείμενο του γνωστού φυσικού και αστρονόμου Διονύσιου Σιμόπουλου ή τα σχόλια της Ελένης Αντωνιάδου, διακεκριμένης επιστήμονα στον τομέα της Βιοϊατρικής που έχει εργαστεί για τη NASA και η οποία, φυσικά, επικροτεί την προσπάθεια του Νίκου Παππά, αποστομώνοντας το μπέρδεμα που έχει δημιουργηθεί με το χαρακτηριστικό #Κράζουμε λιγότερο #Διαβάζουμε λιγότερο.
Εάν μπορούσαμε να συνοψίσουμε εν ολίγοις το γιατί μια Ελληνική Διαστημική Εταιρεία καθίσταται ουσιαστικά χρήσιμη για την ελληνική πραγματικότητα, θα καταλήγαμε στα εξής:
Αποτελεί χαρακτηριστικό ενός κράτους του δυτικού κόσμου
Πλέον δεν νοείται να διεκδικεί ένα κράτος τα σκήπτρα του να ανήκει στον ανεπτυγμένο κόσμο, εάν δεν έχει επενδύσει κατάλληλα στο χώρο του διαστήματος. Όλες οι χώρες του δυτικού κόσμου, καθώς και οι οικονομικοί γίγαντες της Ασίας διοχετεύουν χρήματα και πνευματικό κεφάλαιο για την κατάκτηση και την αξιοποίηση της διαστημικής τεχνολογίας. Είναι ανήκουστο στην Ελλάδα, η οποία ανήκει μάλιστα στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος ( ESA ), να μην έχει συσταθεί ένα κέντρο το οποίο να προάγει, να παρακολουθεί και να υλοποιεί προγράμματα στο πεδίο των διαστημικών εφαρμογών.
Είναι ένα ανεξάντλητο πεδίο ερευνών
Δεν υπάρχει κάποιο κομμάτι της σύγχρονης πραγματικότητας το οποίο να μην υποστηρίζεται από κάποια διαστημική εφαρμογή. Τηλεπικοινωνίες, συστήματα τηλεκατευθυνόμενων drones, συστήματα πλοήγησης, περιβαλλοντικές μελέτες, πρόληψη φυσικών καταστροφών κ.α. Η μελέτη και αξιοποίηση του διαστημικού χώρου επεκτείνει τις δυνατότητες και ανοίγει ένα ανεξάντλητο ερευνητικό αλλά και εμπορικό πεδίο. Είμαστε ακόμη σε εμβρυακή κατάσταση όσον αφορά τις γνώσεις που έχουμε αποκομίσει από την εξερεύνηση του Διαστήματος, επομένως η ενασχόληση και η επένδυση στον κλάδο θα σκιαγραφήσει νέες προοπτικές.
Προσφέρει εμπορικά οφέλη
Το πιο εύλογο επιχείρημα κατά της Υπηρεσίας που θα μπορούσαμε να προτάξουμε αφορά το εμπορικό σκέλος. Ένα κράτος το οποίο αδυνατεί να ορθοποδήσει οικονομικά δεν μπορεί να διοχετεύσει κονδύλια σε κάτι το οποίο δεν κρίνεται ως άμεσης ανάγκης. Η αλήθεια, ωστόσο, είναι το ακριβώς αντίθετο. Οι εμπορικές προοπτικές που παρουσιάζονται με την επένδυση στις διαστημικές εφαρμογές είναι εκπληκτικές. Η παγκόσμια αγορά η οποία αφορά το Διάστημα είναι περίπου της τάξης των 70 δισ., μεγάλο μέρος της οποίας κινείται στην Ευρώπη. Η Ελλάδα αποτελεί μέλος του Ευρωπαϊκού Διαστημικού Οργανισμού, στου οποίου τον προϋπολογισμό συμβάλει με μία ετήσια συνδρομή της τάξεως των μερικών εκατομμυρίων ευρώ. Τα χρήματα των ετήσιων συνδρομών επιστρέφουν στις χώρες μέλη με τα διάφορα ερευνητικά ή άλλα προγράμματα τα οποία αναθέτει ο ESA στους διάφορους φορείς μιας χώρας. Συνεπώς, είναι αυτονόητο πως, για να επιστραφούν αλλά και να πολλαπλασιαστούν αυτά τα χρήματα, πρέπει να στελεχώσουμε σωστά και να αναπτύξουμε μια Υπηρεσία η οποία θα συλλαμβάνει και θα υλοποιεί οποιοδήποτε ερευνητικό πρόγραμμα που θα κριθεί ως καινοτόμο.
Εκτός αυτού, το Διάστημα είναι από τα λίγα «προϊόντα» τα οποία η χώρα μας, δίχως κάποια ουσιαστική και συντονισμένη προσπάθεια, εξάγει κατά το 95% στο εξωτερικό. Αρκετές ελληνικές εταιρείες αγωνίζονται και αναπτύσσονται στον κλάδο, προσπαθώντας να αποκτήσουν όνομα και αξιοπιστία σε έναν τόσο απαιτητικό τεχνολογικά χώρο με αξιόλογα αποτελέσματα. Η εκτόξευση του δορυφόρου Hellas Sat, η διάκριση της Planetek Hellas στο πρόγραμμα SME Instrument της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2015, η συνεχής ανάπτυξη του δικτύου si Cluster, που προσπαθεί να συνδυάσει την επιστημονική διαστημική έρευνα με τη βιομηχανική παραγωγή, είναι μόνο μερικά παραδείγματα.
Αντιμετωπίζει το Brain drain
Το μόνιμο επιχείρημα το οποίο έχει ακουστεί από τα στόματα όλων: « τόση επένδυση, τόσο ανθρώπινο δυναμικό σπουδάζουμε και αυτό φεύγει στο εξωτερικό ». Βέβαια, αυτό ισχύει για όλες τις ειδικότητες, όμως, είναι πραγματικά λυπηρό το γεγονός πως σχεδόν όλο το ελληνικό επιστημονικό δυναμικό στο χώρο της διαστημικής τεχνολογίας εργάζεται στο εξωτερικό. Η χώρα στο συγκεκριμένο πεδίο πάσχει από ασυγκράτητη αιμορραγία, με πολλαπλάσια τελική ζημιά, εάν αναλογιστούμε το κέρδος που αποφέρει το διάστημα σαν τομέας απασχόλησης. Φυσικά, η ποιότητα των γνώσεων που επιδεικνύουν οι Έλληνες επιστήμονες είναι αδύνατον να ανταμειφθεί σε παρόμοιες μισθολογικές κατευθύνσεις με αυτές του εξωτερικού. Παρόλα αυτά, είναι σχεδόν βέβαιο πως με το πρώτο σοβαρό εγχείρημα όλοι όσοι μπορούν θα συνεισφέρουν με τις γνώσεις και τις διασυνδέσεις τους, ώστε να καταστεί η Ελλάδα αξιόλογη και καινοτόμος στο πεδίο των διαστημικών εφαρμογών.
Στρατιωτική και στρατηγική πραγματικότητα
Θα ήταν ανούσιο να παραβλέψουμε το συγκεκριμένο ρόλο που μπορεί να λάβει η Ελληνική Διαστημική Εταιρεία. Αποτελεί μια πραγματικότητα το γεγονός πως οι στρατιωτικές εφαρμογές ήταν το εναρκτήριο λάκτισμα για να καταστεί το Διάστημα το επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας. Οι δυνατότητες των βαλλιστικών εξοπλισμών, η παρακολούθηση συνόρων και στόχων, τα προηγμένα στρατιωτικά συστήματα επικοινωνίας, η χαρτογράφηση συγκεκριμένων στρατηγικών περιοχών είναι μόνο μια μικρή πτυχή του θέματος. Όλες οι χώρες που επενδύουν στον τομέα του διαστήματος είναι φανερό πως στο τέλος αποσκοπούν στην ανάπτυξη διαστημικής στρατιωτικής τεχνολογίας.
Πέραν πάσης πολιτικής ιδεολογίας, καπιταλιστικά ή σοσιαλιστικά πολιτικά συστήματα στράφηκαν όλο και περισσότερο στην τελειοποίηση των διαστημικών εξοπλισμών, καθώς η Σοβιετική Ένωση ανταγωνίζονταν με την ίδια θέρμη τις ΗΠΑ στην κούρσα του Διαστήματος κατά το Ψυχρό Πόλεμο. Η γειτονική Τουρκία, παρά την εσωτερική κρίση που βιώνει, έχει δημιουργήσει και επενδύει στο δικό της Οργανισμό Διαστημικής Πολιτικής και, κρίνοντας από τη γενικότερη τάση της κυβέρνησης Ερντογάν να εκμεταλλεύεται στο έπακρο κάθε στοιχείο που του παρουσιάζεται για να αποκομίζει οφέλη, είναι πολύ εύκολο να καταλάβουμε πού θα στραφεί ο χαρακτήρας του Οργανισμού.
Νιώθει την ανάγκη κανείς να εστιάσει στο άσχημο σκέλος, ωστόσο μια δύσκολη και ζοφερή πραγματικότητα δεν πρόκειται να αλλάξει με το να αδρανούμε καταδικάζοντάς την. Αντιθέτως, πρέπει να χαράξουμε όλες εκείνες τις κατευθυντήριες γραμμές και να δομήσουμε νηφάλια και συνειδητοποιημένα το απαραίτητο υπόβαθρο, ώστε να αποφύγουμε την ενδεχόμενη κατάσταση αδυναμίας που μπορεί να προκύψει σταδιακά, εάν εξακολουθήσουμε να αγνοούμε το συγκεκριμένο πεδίο. Το κενό που πρέπει να καλύψουμε είναι βαθύ, αλλά η μοναδική ποιότητα των Ελλήνων επιστημόνων του εσωτερικού και εξωτερικού θα αντισταθμίσει το χρόνο που χάθηκε. Φτάνει μόνο να μην χαραμίσουμε την προοπτική που μας ανοίγεται λόγω μικροκομματικών σκοπιμοτήτων, στελεχώνοντας την Υπηρεσία με κάθε καρυδιάς καρύδι, καταλήγοντας να σβήνουμε τους κινητήρες του πυραύλου παρά 1 δευτερόλεπτο, γιατί σχόλασαν οι δημοσιοϋπαλληλίσκοι της MASA….
