Ας επιχειρήσουμε, αρχικά, να καταστήσουμε σαφή μια έννοια που χτίζεται ‘περιμετρικά’ από συμπληρωματικά τεχνικά στοιχεία, άκρως απαραίτητα, στην σύνθεση και στην απόδοση ενός θεάτρου που στηρίζεται κατά βάση στο σώμα του ηθοποιού. Πάνω του ‘ακουμπούν’ πρακτικές του θεάτρου της Ανατολής και της Δύσης, ‘κουμπώνουν’ επιλεκτικά κομμάτια της commedia dell’ arte, της performance, του physical theatre, συμπληρωματικά στοιχεία από την τέχνη των ακροβατικών και του χοροθεάτρου γενικότερα.
Ο ηθοποιός διασταυρώνεται στην εκφραστική του διαδρομή με την γλώσσα του σώματος, που ούτως ή άλλως, αποτελεί τον αρχέγονο τύπο του, ξανασυνειδητοποιεί την ικανότητα έκφρασης του ενιαίου των τάσεων, των χειρονομιών, της μιμικής και της κίνησης. Η σκηνή αποτελεί τον τόπο πραγμάτωσης της εκφραστικής ικανότητας και ετοιμότητας του σώματος που οφείλει να αυτοσχεδιάζει και να εκπλήσσει το θεατή, αποφεύγοντας τα ‘στερεότυπα’, τα κλισέ στη διαμόρφωση του ρόλου. Διότι αντικειμενικός σκοπός, εν προκειμένω, δεν είναι μια επαναλαμβανόμενη αναπαράσταση κατά το ‘πρωτόκολλο’ του κειμένου, που θα ήταν μονότονη και επιφανειακή. Και ο ηθοποιός του θεάτρου του σώματος δεν είναι ένας τύποις ηθοποιός που επεξεργάστηκε ένα κείμενο, που ανέλυσε έναν χαρακτήρα και τον ‘σερβίρει’ στο θεατή κατ’ εξακολούθηση. Θέατρο του σώματος σημαίνει ότι πλάθουμε κάθε φορά τη στάση, το κέντρο βάρους. την κίνηση, το συναίσθημα μιας συγκεκριμένης μορφής λαμβάνοντας υπόψη πάντα τις ίδιες συνθήκες και αυτό συμβαίνει σε κάθε πρόβα, σε κάθε παράσταση, σε κάθε δοκιμή μιας σκηνής ή ενός αυτοσχεδιασμού. Ο ήχος της φωνής, το βλέμμα συμμετέχουν άμεσα και αλληλένδετα ώστε το συνολικό αποτέλεσμα να είναι απόλυτα συγχρονισμένο και στα επιμέρους σημεία. Ο ηθοποιός γίνεται “αυτό που υποδύεται”, “μπαίνει και υιοθετεί τα πάθη του κάθε ανθρώπου”.
Το θέατρο του σώματος απαιτεί από τον ηθοποιό τα εξής:
Μην κάνεις τίποτα. Φέρε μόνο το σώμα σου στην κατάλληλη θέση˙ τότε γίνεται εντελώς μόνο του
Advertising
Ουσιαστικά το σώμα συμμετέχει στην ολότητά του. Ο Γιέρζι Γκροτόφσκι κάνει λόγο για τον χρυσό κανόνα. “Το σώμα μας πρέπει να ιδιοποιείται κάθε κίνηση, όσο μικρή και να είναι. Καθένας πρέπει να ακολουθήσει τον προσωπικό του μοναδικό δρόμο. Στερεότυπες ασκήσεις δεν υπάρχουν. Εάν σηκώσουμε από κάτω ένα κομμάτι πάγο, πρέπει ολόκληρο το κορμί ν’ αντιδράσει στην κίνηση και στο κρύο. Η αίσθηση του κρύου που προέρχεται απ΄το κομμάτι πάγου, πρέπει να γίνει ορατή όχι μόνο με τις άκρες των δαχτύλων ή το χέρι, αλλά με ολόκληρο το κορμί”.
Ο ίδιος με το σύγγραμμά του ‘για ένα φτωχό θέατρο’ αναλύει την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός θεάτρου λιτού, αφαιρετικού, με απόντα τα εκφραστικά μέσα, μακιγιάζ, κοστούμια, ηχητικά και φωτιστικά εφέ, το ουσιώδες διαχωρίζεται από το επουσιώδες και η αλήθεια παριστάνεται απογυμνωμένη από τα κάθε λογής συνοδευτικά σκηνοθετικά συμπληρώματα. Δεν πρόκειται για θέαμα, ούτε γίνεται λόγος, φυσικά, για διασκέδαση, αλλά πρόκειται ουσιαστικά για την ευκαιρία του θεατή να ακούσει το μυστικό που τού ‘ψιθυρίζει’ ο ηθοποιός και που καλείται να ανασύρει από τον ψυχικό του κόσμο, όντας καταχωμένο από το χρόνο και τα περιττά της καθημερινότητας.
Ο ηθοποιός του θεάτρου του σώματος ακολουθεί την τεχνική της ‘επαγωγής’(την τεχνική της αφαίρεσης), που πόρρω απέχει από την συσσώρευση στοιχείων επιδεξιότητας, που σε άλλη περίπτωση αποβλέπει στο να κερδίσει την εύνοια του κοινού είτε χρήματα. Ο ηθοποιός, εν τέλει, που αποφασίζει να αποκαλύψει τον εαυτό του, πρέπει να είναι ικανός να κατασκευάσει μέσω του ήχου και της κίνησης τη δική του ψυχο-αναλυτική γλώσσα μέσα από λέξεις και χειρονομίες, όπως ένας ποιητής δημιουργεί τη δική του γλώσσα ή λέξεις.
ΠΗΓΕΣ:
Werner Muller, Θέατρο του σώματος και Commedia dell’ arte, University Studio Press, 1996.
Μαρία Ευθυμία Γιαννάτου, Μαθαίνοντας για το σωματικό θέατρο στο http://www.artmag.gr
Γιέρζι Γκροτόφσκι, Για ένα φτωχό θέατρο Ζητήματα αισθητικής και σημειωτικής, εκδ.Κοροντζής, 2010.
