Ανατρέχοντας στις σελίδες της ζωής και του έργου του, μπορεί κανείς να εντοπίσει μια ανέκδοτη ιστορία σχετικά με το Σάμουελ Μπέκετ που εμφανίζεται σε διάφορες παραλλαγές: σε άλλες ο Μπέκετ περπατάει με ένα φίλο του σε ένα γήπεδο του γκολφ, σε άλλες φεύγει ξημερώματα από μια pub και σε άλλες φεύγει από κάποιο συνέδριο. Σε κάθε μια από αυτές τις παραλλαγές, ο διάλογος μεταξύ του Μπέκετ και του φίλου του είναι ο ίδιος: Μπέκετ: “Ετούτη είναι μια υπέροχη μέρα”. Ο φίλος του: “Ναι, τόσο υπέροχη που σε κάνει να νοιώθεις χαρούμενος που είσαι ζωντανός”. Μπέκετ: “Ας μην υπερβάλλουμε…”
Η στιχομυθία αυτή εμπεριέχει ακριβώς την ουσία του έργου του ιρλανδού δραματουργού : “είναι σίγουρα μια γνήσια τραγική φύση «που το ρίχνει στο χωρατό», σαν γενναίος ιρλανδός και φανατικός ανθρωπολάτρης που είναι”, σημείωνε ο Αλέξης Μινωτής, όταν ανέβασε το Τέλος του παιχνιδιού στο Εθνικό(1977). Ωστόσο, ο ίδιος σε μια αντίστοιχη επιστολή(27/01/1977) προς το Μινωτή απαντούσε: “Το έργο δεν το βλέπω σαν τραγωδία- όπως δε βλέπω και γιατί ένα τραγικό έργο δε θα έπρεπε να προξενεί ευχαρίστηση”
Ένας άνθρωπος των αντιθέσεων, μοναχικός, ισχνός, αφοσιωμένος στην πέννα του, περιστοιχισμένος από λέξεις… από τη Βαβέλ της σιωπής και των λέξεων, παθιασμένος με τον αθλητισμό και το σκάκι αλλά και… τον άνθρωπο ως οντότητα, ως ύπαρξη στη διαχρονική του παρουσία στο χρόνο και τον τόπο. Ο άνθρωπος απογυμνωμένος από το ένδυμα του κοινωνικού κατεστημένου, χωρίς ρίζες να τον κρατούν σε τόπο συγκεκριμένο, χωρίς το συνδετικό ιστό της ομάδας, της φυλής, μελετάται από το συγγραφέα, προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε τις «προϋποθέσεις» της ύπαρξής μας πέρα από κάθε εποχή ή τάξη ή ιδεολογία.
O Geoffrey Thompson, αναλυτής του έργου του Μπέκετ, σημείωνε ότι “θεωρούσε τον εαυτό του ανίκανο να δει τα έργα του Μπέκετ ως τίποτα περισσότερο εκτός από τις εκδηλώσεις της βαριάς κατάθλιψης και της πιθανής ψύχωσης”. Ο ίδιος ο Μπέκετ θεώρησε ότι το καλύτερο έργο του ήταν ένα που επί σκηνής δεν υπήρχε κανένας ηθοποιός παρά μόνο το κείμενο και ότι δεν χρειαζόταν τίποτε άλλο παρά ένα “ζευγάρι χείλια”.
Ουσιαστικά βαρύνουσα σημασία στην σκηνική παρουσία των έργων του έχει η εικόνα και η μορφή, η οπτική περιγραφή, το “θέαμα”. Οι χαρακτήρες και οι λέξεις αποδυναμώνονται μπροστά στην εικόνα, στο “μη λεκτικό” , στη γεωγραφική στάση και θέση των σωμάτων στο χώρο και στα συναισθήματα που αυτή η γεωμετρική εικόνα προκαλεί. Ο Μπέκετ σχολίαζε σχετικά: “Δεν είναι το νόημα της φράσης εκείνο που με ενδιαφέρει, αλλά το σχήμα της, η κίνησή της. Ο τρόπος που αναιρεί τον εαυτό της έχει μια τέλεια συμμετρία”. Μοιάζει ο ίδιος να λειτουργεί με αρχιτέκτονα, παρά με συγγραφέα. Ενδιαφέρεται να αποδώσει το σχήμα ενός έργου με ακρίβεια στις σκηνικές του λεπτομέρειες και διόλου να εντρυφήσει στην εξέλιξή του, στη ροή του. Και έτσι τα έργα του παραμένουν μετέωρα, να αιωρούνται ερμηνευτικά και απολύτως αινιγματικά. Για παράδειγμα, αδυνατούμε να εντοπίσουμε τον Γκοντό και τι αντιπροσωπεύει, δεν θα μάθουμε ποτέ από τι καταστράφηκε ο κόσμος του Τέλος του παιχνιδιού, ή εάν όντως συνέβη και… δεν θα λάβουμε ποτέ απάντηση του πως θάφτηκε η Γουίνυ στη γη και την εξέλιξη της ιστορίας. Εν ολίγοις ο Μπέκετ κατορθώνει να δώσει ένα σαφές πλαίσιο με ένα ερωτηματικό στο κέντρο.
Ο ίδιος αποσαφηνίζει τη θέση του και διαλευκάνει το τοπίο περί ερμηνείας του έργου του: Όταν πρόκειται για αυτά τα καθάρματα των δημοσιογράφων, νοιώθω πως το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να αρνηθώ να εμπλακώ σε οποιαδήποτε μορφή εξήγησης. Η δουλειά μου είναι ένα ζήτημα θεμελιωδών ήχων(δεν αστειεύομαι), φτιαγμένων όσο το δυνατόν πλησιέστερα, και δεν αναλαμβάνω ευθύνη για τίποτε άλλο. Αν οι άνθρωποι θέλουν να πονοκεφαλιάζουν για τον απόηχο, αφήστε τους. Αλλά ας προμηθευτούν μόνοι τους την ασπιρίνη.
ΠΗΓΕΣ
Μιράντα Βατικιώτη, Αρχιτεκτονική, γεωμετρία και συμβάσεις σε τέσσερα έργα του Samuel Beckett:”Περιμένοντας τον Γκοντό”, “Τέλος του παιχνιδιού”,”Πράξη χωρις λόγια Ι”, και “Ευτυχισμένες μέρες” στο academia.edu.
Ελένη Βαροπούλου, “Η νεωτερικότητα του έργου του” στο www.tovima.gr
Νίκος Λαγκαδινός, Μπέκετ: μια γνήσια τραγική φύση στο www.timenews.gr
The Observer “Ξετυλίγοντας το μύθο του Σάμιουελ Μπέκετ” στο www.timenews.gr
