“Οι Χρυσοί και οι Χωρίς” του Στέφανου Παπαδόπουλου είναι ένα διδακτικό παραμύθι που χρησιμοποιεί με αλληγορικό τρόπο το παράδειγμα της ολιγαρχίας για να μεταφέρει στα παιδιά τις καταστροφικές της συνέπειες μέσα στο βασίλειο των ζώων.
Στο μεγάλο δάσος κατοικούν διάφορα είδη ζώων. Στην καρδιά του ζει μια μαγική βελανιδιά, όπου κάποτε έβγαζε χρυσά βελανίδια. Όμως αυτά τα κατέχουν οι ολίγοι, οι Xρυσοί, πράγμα που μας παραπέμπει στην αριστοτελική άποψη για την κυριαρχία μιας προνομιούχου ομάδας. Η καπιταλιστική αυτή τάξη των ζώων έχει συμφέρον να διατηρηθεί το σύστημα ως έχειν, γι’ αυτό και φροντίζει να κρύβει τα βελανιδιά της μακριά από τα μάτια των Χωρίς, σε λαγούμια και σεντούκια.
Κάθε φθινόπωρο παρέλασαν με αλαζονεία και αυταρέσκεια φορώντας το χρυσό βελανίδι τους μπροστά στα έκπληκτα και ζηλόφθονα μάτια των Χωρίς προκαλώντας την αποδοκιμασία αυτής της πράξης τους. Πόσο πολύ θα ήθελαν να είναι εκείνοι στις θέσεις τους! Εδώ, τονίζεται η ανισοτιμία μεταξύ των κοινωνικών στρωμάτων και τα δεινά που αυτή επιφέρει.
Όταν οι Xρυσοί συνειδητοποίησαν ότι η βελανιδιά ξανάρχισε να βγάζει χρυσά βελανίδια φοβήθηκαν για την ανατροπή της παλιάς τάξης πραγμάτων και προσπάθησαν να διασφαλίσουν με κάθε τρόπο τα πρωτεία τους. Οι πιο βρωμεροί προσπάθησαν να βρουν την πιο κατάλληλη θέση κάτω από την ιερή βελανιδιά (όπως ο σκαντζόχοιρος και το κουνάβι), παραπέμποντάς μας στους βρώμικους πολιτικούς και καπηλευτές της δικαιοσύνης. Σε αυτό το σημείο το παραμύθι “Οι Χρυσοί και οι Χωρίς” μεταφέρει στα παιδιά την ανάγκη για συσπείρωση και συνεκτικότητα, τον απεγκλωβισμό από την σκευωρία του παρακρατικού συστήματος.
Όπλο απέναντι στην απληστία είναι μόνο η ομόνοια και το μοίρασμα. Ο συγγραφέας απόφοιτος του τμήματος της Νομικής γνωρίζει καλά την αριστοτελική έννοια της πόλεως και την εντάσσει μέσα στη γραφή του. Σύμφωνα με αυτήν, ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως πολιτικόν ζώον. Από τη φύση του δηλαδή υπηρετεί ένα στόχο που είναι κάτι το άριστο. Στόχος της πόλεως είναι η αυτάρκεια που είναι κάτι το άριστο. Στο προκείμενο παραμύθι τα ζώα ξεφεύγουν από το στόχο της κοινότητας, της πόλεως, πέφτουν στην κακία της ματαιοδοξίας κι έτσι χάνουν τα πάντα, τα αγαθά της πόλεως.
Σκέφτηκαν πολλές λύσεις για να βγουν από τη δύσκολη θέση, όπως να κλέψουν, να παραχαράξουν, όμως δεν τους αρκούσε. Γι’ αυτό σκέφτηκαν να κάψουν το μαγικό δέντρο, την πηγή πλουτισμού τους. Αφού δεν το είχαν μόνο αυτοί, κανένας δεν έπρεπε να το έχει! Η απόλυτη μυστικότητα ήταν απαράβατος όρος για να πραγματοποιήσουν το σχέδιο τους μαζί με την δημιουργία του τέλειου αντιπερισπασμού. Καθοριστικό ρόλο έπαιξε η αλεπού που φρόντισε να διαδώσει στο σπουργίτι τα νέα για την ύπαρξη ενός άλλου μαγικού δέντρου στην άλλη άκρη του δάσους. Κι έτσι ο λαός των ζώων, οι Χωρίς, έσπευσαν να αναζητήσουν τα πολύτιμα αγαθά. Η ιερή βελανιδιά κόπηκε μαζί με την μαγεία της.
Αυτό ήταν το τίμημα που έπρεπε να πληρώσουν οι Χρυσοί, χωρίς όμως να το υπολογίσουν. Δεν σκέφτηκαν τις φοβερές συνέπειες. Έτσι, στη νέα φθινοπωρινή τους παρέλαση τα χρυσά τους βελανιδιά έπαψαν να είναι χρυσά. Ο βασιλιάς λαγός Λουξ έχασε το στέμμα του και η χρυσή παπιά υστερίασε από το κακό της. Τα ζώα ενώ μπορούσαν να ζουν μονιασμένα και ευτυχισμένα, έμειναν ίσα και δυστυχισμένα, χωρίς πόρους ζωής.
«Ενώ θα μπορούσαν να είναι όλα τους ίσα και χρυσά, από τον εγωισμό και την ζήλια τους, κατέληξαν να είναι όλα ίσα και χωρίς.»
Το βιβλίο “Οι Χρυσοί και οι Χωρίς” του Στέφανου Παπαδόπουλου είναι ο μικρόκοσμος των μεγάλων. Διδάσκει την έννοια της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης. Θα μπορούσε να τοποθετηθεί στο μάθημα της φιλαναγνωσίας αφού τοποθετεί τον άνθρωπο υψηλά στον κώδικα αξιών.
Όσον αφορά το καλλιτεχνικό κομμάτι, δηλαδή την εικονογράφηση του βιβλίου “Οι Χρυσοί και οι Χωρίς” , αποπνέει μια γαλήνη και εσωτερική δύναμη που έρχεται σε αντίθεση με την καθεστωτική τάξη που καταργείται, προσφέροντας στα παιδιά την ασφάλεια που χρειάζονται για να εισέλθουν στα ενδότερα μηνύματα του παραμυθιού. Ωστόσο τα πρόσωπα συνηγορούν με το κείμενο, δανειζόμενα τα αντίστοιχο ύφος. Άλλοτε μακροθυμούν και άλλοτε ημερεύουν. Η πονηρή αλεπού, ο ηγεμονικός Λουξ, ο αιχμηρός σκαντζόχοιρος αλλά και το ευαίσθητο ελάφι, φορούν στα ματιά τα αντίστοιχα συναισθήματα που εναρμονίζονται με το εν λόγω κείμενο.
Τα χρώματα του δάσους αποπνέουν μυστήριο και ομορφιά αλλά και μια απαράμιλλη αίσθηση ελευθερίας. Η έμφαση στις λεπτομέρειες είναι εμφανής, έκδηλο στοιχείο της εμπειρίας και του ταλέντου της εικονογράφου. Και αυτό είναι πασιφανές, αφού η Αγγελική Κούρκουλου με σπουδές στην Νέα Υόρκη και με πλούσιο βιογραφικό στο ιστορικό της έχει καθιερωθεί στα καλλιτεχνικά δρώμενα τόσο με ατομικές όσο και με συλλογικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Σημαντικά στοιχεία είναι η κινησιολογία των χαρακτήρων της αλλά και η εμβάθυνση που προσδίδει στο τοπίο. Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο στην ζωγραφική της πέρα από την εξαιρετική γαλήνη που αποπνέουν και τα δεμένα χρώματα είναι αυτή η επικράτηση του συναισθήματος και η προσαρμοστικότητα στο ύφος του κειμένου.
Δύσκολη η εικονογράφηση ενός παιδικού βιβλίου αλλά η Αγγελική Κούρκουλου ξέρει να ανταποκρίνεται σε υψηλών απαιτήσεων έργα, πράγμα που φαίνεται από την πρώτη στιγμή μόλις κανείς αντικρύσει το εξαιρετικό εξώφυλλο. Η πρωτοτυπία του έγκειται στο ότι δεν αρκέστηκε σε μια αποτύπωση απλά του ιερού δέντρου αλλά θέλοντας να δείξει την αλαζονεία των χρυσών παρουσίασε τον βασιλιά των ζώων Λούξ να καθρεφτίζεται μέσα από το χρυσό βελανίδι κρατώντας σφιχτά το σκήπτρο του, αυτό που στο τέλος χάνει, λόγω της έπαρσης του και της κακής διαχείρισης της βασιλείας του. Η εικονογράφος πετυχαίνει αυτό που απαιτείται για να προκαλέσει το ενδιαφέρον του παιδιού, να κεντρίσει την περιέργεια του μέσω της αλληγορίας που προσφέρει η εικόνα. Είναι χαράς έργον όταν κείμενο και εικόνα συμπλέουν αρμονικά και συμπληρώνουν το ένα το άλλο, κάτι που a priori είναι εμφανές στο παραμύθι «Oι Χρυσοί και οι Χωρίς». Δεν θα πρέπει να λείπει από καμία παιδική βιβλιοθήκη!
