Ο αρχαιολογικός χώρος Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στο ομώνυμο χωριό της Πιερίας και αποτελεί προϊόν της Εποχής του Χαλκού. Συγκεκριμένα, ο οικισμός Αγίου Δημητρίου τοποθετείται στα Στενά της Πέτρας, ανάμεσα στον Όλυμπο και τα Πιέρια Όρη και απέχει μόλις 35 χλμ. από την Κατερίνη.
Η νεκρόπολη του αρχαιολογικού χώρου
Λίγα χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του οικισμού, στη θέση “Σπάθες” ή “Ξερολάκκι” ανασκάφτηκε σημαντικό νεκροταφείο της Μυκηναϊκής Εποχής (Ύστερη Εποχή του Χαλκού). Το νεκροταφείο βρίσκεται σε απότομη πλαγιά του Άνω Ολύμπου, σε υψόμετρο περίπου 1000-1100 μ. Η συγκεκριμένη θέση θεωρούνταν σημαντική, καθώς αποτελούσε σημείο ελέγχου του περάσματος από την Μακεδονία προς τη Θεσσαλία δια μέσω των στενών της Πέτρας. Η νεκρόπολη χρονολογείται περί το 1300 π.Χ. Οι τάφοι και τα κτερίσματα αποδεικνύουν σύμφωνα με την επιμελητή αρχαιοτήτων, Πουλάκη-Παντερμαλή, την συμβίωση των Μυκηναίων και των πρώιμων Μακεδόνων.
Μετά από διεξοδική διερεύνηση της νεκρόπολης ήρθαν στο φως εντυπωσιακά ευρήματα. Οι τάφοι που διασώζονται είναι ο πλακοπερίβλητοι κιβωτιόσχημοι, στο βάθος μεγάλου κάθετου λάκκου. Ο τύπος είναι γνωστός από παλιότερα στη νότια Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, βρέθηκαν περισσότεροι από 24 τάφους, κιβωτιόσχημους με ορθογώνιες σχιστολιθικές πλάκες. Κατά τη μυκηναϊκή συνήθεια, οι συγκεκριμένοι τάφοι περιείχαν περισσότερους από δύο νεκρούς.
Οι καλυπτήρες σφραγίζονταν με παχύ στρώμα πηλού για στεγανοποίηση. Τάφοι της ίδιας χρονολόγησης, καμίνια σιδήρου, κτερίσματα από όστρακα και αγγεία έχουν έρθει επίσης στο φως σε διάφορα άλλα σημεία γύρω από την κοιλάδα του Ίταμου ποταμού, γεγονός που αποδεικνύει πως ήδη από την εποχή του Χαλκού έως την κλασική αρχαιότητα υπήρχαν σημαντικοί οικισμοί στις γύρω περιοχές. Οι νεκροί κτερίζονταν με αγγεία, χάλκινα όπλα και κοσμήματα, κυρίως περιδέραια με κεχριμπαρένιες ή γυάλινες χάντρες. Επίσης, στα κτερίσματα συνυπήρχαν τα τοπικά χειροποίητα αγγεία με τροχήλατα μυκηναϊκού τύπου, κυρίως στο σχήμα του αλάβαστρου. Τα διασωθέντα κτερίσματα έχουν μεταφερθεί στο Μουσείο Δίου και Θεσσαλονίκης όπου και εκτίθενται για το κοινό.
Τα ευρήματα των τάφων
Σημαντικά ήταν επίσης, και τα ευρήματα κεραμικής, καθώς και κάποια χάλκινα όπλα που βρέθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο του Αγίου Δημητρίου και σώζονται μέχρι σήμερα. Η κεραμική είναι στο ίδιο ποσοστό τοπική χειροποίητη και τροχήλατη μυκηναϊκού ρυθμού. Πιο συγκεκριμένα, βρέθηκαν ξίφος τύπου Σ, με οστέινη επένδυση της λαβής και υπολείμματα της ξύλινης θήκης του και χάλκινη αιχμή ξύλινου δόρατος. Βέβαια δεν έλειπαν και τα γυναικεία κοσμήματα, όπως κεχριμπαρένια περιδέραια ή περιδέραια φτιαγμένα από υαλόμαζα και λίθινες σφραγίδες. Τα κεχριμπαρένια περιδέραια θεωρήθηκαν πολύ σημαντικά ευρήματα λόγω του μεγάλου αριθμού των ψήφων και της ποιότητας τους.
Εκτός αυτών, πολύ ενδιαφέρουσα θεωρούν οι αρχαιολόγοι την ομάδα ευρημάτων από 23 λίθινες σφραγίδες. Ο χαρακτήρας των σφραγίδων του Ολύμπου είναι πάντα αφηρημένος με στερεότυπες μορφές ή γραμμικά θέματα. Οι συγκεκριμένες σφραγίδες ανήκουν στην ομάδα των μαγικών σφραγίδων και φοριόταν στο στήθος ως φυλακτά. Ο επιδιωκόμενος σκοπός της μαγείας δεν εξαρτιόταν μόνο από το είδος της λίθου, αλλά και από το σχήμα της και από το συμβολικό σφράγισμα που απεικόνιζε. Οι σφραγίδες ήταν άμεσα συνδεδεμένες με τον Ορφέα, μάγο μουσικό, μύστη και ιερέα, ο οποίος αποτελούσε τη θρυλική μορφή που εισήγαγε δαιμόνια και σημάδεψε την αρχαιότητα.
Το τέλος της Εποχής του Χαλκού
Το τέλος της Εποχής του Χαλκού συνδέεται συνήθως από τους ερευνητές με μετακινήσεις πληθυσμών και φύλων. Ωστόσο όμως, είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να αποδειχθούν από την αρχαιολογική έρευνα οι μετακινήσεις αυτές. Αντίθετα, η αρχαιολογική μαρτυρία παρέχει πληθώρα στοιχείων που πιστοποιούν τη συνέχεια αυτών των μικρών τοπαρχιών, που είχαν διαμορφωθεί στη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού και κατά τους επόμενους αιώνες. Η μοναδική αναμφισβήτητη μεταβολή αυτής της εποχή είναι η αύξηση του πληθυσμού των οικισμών, δημιουργώντας, έτσι, για πρώτη φορά εκτεταμένους και πυκνά οικοδομημένους οικισμούς.
