
Στις μέρες μας η Λευκάδα και η Εύβοια είναι τα δύο νησιά της χώρας που είναι προσβάσιμα από την υπόλοιπη Ελλάδα οδικώς. Αυτό που χωρίζει το νησί της Λευκάδας με την υπόλοιπη χώρα είναι ένας τεχνητός δίαυλος. Ξεκινάει στη νότια πλευρά από τον κόλπο του Δρεπάνου και φτάνει έως την βόρεια πλευρά στον κόλπο του Αγίου Νικολάου.

Η πρόσβαση των οχημάτων στο νησί πραγματοποιείται μέσω μιας πλωτής γέφυρας που βρίσκεται στο βόρειο άκρο του νησιού, η οποία συνδέει την Λευκάδα με την Αιτωλοακαρνανία. Πριν από πολλούς αιώνες, όμως, η Λευκάδα είχε μια εντελώς διαφορετική εικόνα από την σημερινή. Αυτό γιατί πριν τον 7ο αιώνα π.Χ., η Λευκάδα δεν ήταν νησί, αλλά χερσόνησος.
Σύμφωνα με τον γεωγράφο Στράβωνα, όταν οι Κορίνθιοι έκαναν αποικία τους την τότε πόλη της Λευκάδας, άνοιξαν τον δίαυλο στην τότε χερσόνησο. Με τον τρόπο αυτό, την μετέτρεψαν σε νησί. Κατέκτησαν την περιοχή καθώς γι’ αυτούς τα παράλια της Ακαρνανίας ήταν ένα στρατηγικό πέρασμα.

Η άφιξη των Κορινθίων στην τότε χερσόνησο της Ακαρνανίας και η ονομασία του νησιού
Σύμφωνα με τα «Γεωγραφικά, Ι, 2.8» του Στράβωνος «Οι Κορίνθιοι που στάλθηκαν από τον Κύψελο και τον Γόργο, κατέκτησαν την ακτή κι έφτασαν στον Αμβρακικό κόλπο. Χτίστηκε τότε η Αμβρακία και το Ανακτόριο, άνοιξαν δίαυλο στη χερσόνησο και έκαναν τη Λευκάδα νησί. Μετέφεραν τη Νήρικο στο μέρος που ήταν κάποτε ισθμός και τώρα πορθμός, ενωμένος με γέφυρα από στεριά σε στεριά και τη μετονόμασαν Λευκάδα, από τον επώνυμο ήρωα Λευκάτα». Η πόλη Νήρικος ήταν η πρώτη πόλη της Λευκάδας και την εποχή εκείνη αποτελούσε προέκταση της Ακαρνανίας και της Ηπείρου. Τα ερείπια της πόλης αυτής βρέθηκαν στο Καλλιγόνι (2 χιλιόμετρα από την σημερινή πρωτεύουσα του νησιού), στον λόφο «Κούλμο». Το όνομα «Λευκάτα» που αναφέρει ο Στράβων, είναι δωρικό επίθετο του Απόλλωνα και προέρχεται από το ακρωτήριο Λευκάτα. Το ακρωτήρι ονομαζόταν έτσι λόγω των λευκών βράχων του.
Η υλοποίηση του έργου του διαύλου
Στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ., λίγα χρόνια αφότου οι Κορίνθιοι αποίκησαν μέρος της περιοχής, έλαβαν την απόφαση να ανοίξουν μια διώρυγα. Κάτι τέτοιο θα εξυπηρετούσε την διέλευση των πλοίων από την Ανατολική πλευρά της Λευκάδας. Επίσης, θα εξασφάλιζαν μια ασφαλέστερη πρόσβαση στο Ιόνιο Πέλαγος, με την αποφυγή να κάνουν τον γύρο του νησιού. Παράλληλα, θα δυσκόλευαν ή θα εξάλειφαν τις επιδρομές από στεριάς. Παρά τις δυσκολίες ενός τέτοιου έργου εκείνη την εποχή, οι Κορίνθιοι ολοκλήρωσαν τον δίαυλο στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ. Με αυτόν τον τρόπο, η Λευκάδα διαχωρίστηκε από τη στεριά, και ύστερα από πολλές δυσκολίες συντήρησης του διαύλου τα πρώτα χρόνια, παραμένει μέχρι και σήμερα ως νησί.
Η Λευκάδα πριν την διάνοιξη του διαύλου, ως χερσόνησος της Ακαρνανίας
Σύμφωνα με ιστορικούς, γεωλόγους και αρχαιολόγους, η περιοχή της Λευκάδας ως χερσόνησος φαίνεται να σχηματοποιήθηκε πριν περίπου 2.000.000 χρόνια. Γεωλογικές έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί κατά καιρούς για την περίοδο του Πλειστόκαινου, διαπίστωσαν περιόδους παγετώνων κατά τις οποίες η στάθμη της θάλασσας φαίνεται να είχε πέσει μέχρι και 125 μέτρα. Το 14.000 π.Χ., φαίνεται να ήταν το τέλος μιας εποχής παγετώνων και άρχισαν να λιώνουν οι πάγοι. Η στάθμη της θάλασσας εκείνη την εποχή, φαίνεται να βρισκόταν 100 μέτρα πιο κάτω συγκριτικά με την σημερινή. Εκείνη την εποχή, η Λευκάδα δεν είχε διαμορφωθεί ακόμη ως χερσόνησος.


Ξεκίνησε να διαμορφώνεται ως χερσόνησος το 10.000 π.Χ., όπου η στάθμη της θάλασσας ήταν 50 μέτρα πιο κάτω από την σημερινή. Ήταν η εποχή στην οποία είχαν λιώσει οι πάγοι. Το 4.000 π.Χ., η Λευκάδα είχε διαμορφωθεί πλήρως ως χερσόνησος και σύμφωνα με γεωλόγους, η κατοίκηση της ήταν δεδομένη. Το 1200 π.Χ., η εποχή της Μυθολογίας φτάνει στο τέλος της και αρχίζει η καταγραφή της Ιστορίας στην Ελλάδα. Τα νησιά στη νότια πλευρά της Λευκάδας είχαν ήδη σχηματιστεί και ο σημερινός Αμβρακικός Κόλπος ήταν ακόμη μια μεγάλη λίμνη. Στην λωρίδα γης μεταξύ Λευκάδας και Ακαρνανίας εμφανίζονται τα πρώτα λιμνάζοντα ύδατα.

Ο δίαυλος κατά την πολυτάραχη ιστορία της Λευκάδας
Καθώς περνούσαν τα χρόνια, ο δίαυλος περνούσε από πολεμικές συρράξεις, κατακτήσεις και φυσικές παρεμβάσεις. Το 1684, η Λευκάδα καταλαμβάνεται από τους Βενετούς. Καθοριστικό γεγονός της περιόδου αυτής είναι η μεταφορά της πρωτεύουσας από το Φρούριο της Αγίας Μαύρας (βόρεια πλευρά-δίαυλος) στην περιοχή της Αμαξικής, όπου βρίσκεται μέχρι και σήμερα.

Ύστερα από κατεδάφιση μέρους του Φρουρίου της Αγίας Μαύρας το 1715, είχε προκύψει προ πολλού η ανάγκη διάνοιξης του διαύλου. Η κατάσταση του εκείνη την εποχή, καθιστούσε ανέφικτη την διέλευση των πλοίων και εύκολη την πρόσβαση στο νησί από στεριάς σε ανθρώπους. Μετά από πολλές απόπειρες ανάδειξης του προβλήματος, οι Βενετοί δεν προέβησαν στην επίλυση του.
Το πρόβλημα δεν επιλύθηκε ούτε κατά την περίοδο της Κυβερνήσεως της Επτανήσου Πολιτείας (1800-1807), ούτε στην περίοδο των Αυτοκρατορικών Γάλλων (1808-1810), όπου και αιτήθηκε η εκβάθυνση του διαύλου.
Η εξέγερση των χωρικών για τον ειδικό φόρο διάνοιξης του διαύλου
Το 1818, το Ηνωμένο Κράτος των Ιονίων Νήσων (1815-1864), ύστερα από αναγκαστική εισφορά των ευκατάστατων κατοίκων της πόλης και ειδικής φορολογίας στα προϊόντα των αγροτών και των βοσκών, εκκίνησε το έργο της ανόρυξης του διαύλου από το λιμάνι του Αλεξάνδρου έως το Φρούριο της Αγίας Μαύρας. Οι χωρικοί αδυνατούσαν να πληρώσουν την ειδική φορολογία και εξεγέρθηκαν. Τελικώς, η εξέγερση κατεστάλη και η φορολογία εισπράχθηκε.

Ο δίαυλος τα νεότερα χρόνια, όταν το νησί έγινε μέρος του Ελληνικού Κράτους
Το 1889 ολοκληρώθηκε μια νέα μελέτη διάνοιξης λειτουργικής διώρυγας από τον Γάλλο μηχανικό E. Quellennec. Η Ελληνική Κυβέρνηση δεν θεωρεί το έργο αυτό γενικού συμφέροντος. Οι ναυτιλιακές εταιρίες δεν διατίθενται να πληρώνουν διόδια για τα πλοία τους. Όμως, ένα τέτοιο έργο φαίνεται ότι θα διευκόλυνε την Άμυνα της χώρας, καθώς θα καθιστούσε εφικτή την πρόσβαση μικρών πολεμικών πλοίων στον Αμβρακικό Κόλπο και, κατά συνέπεια, πρόσβαση στην Άρτα. Εκείνη την εποχή η Ήπειρος βρισκόταν υπό τον Οθωμανικό Ζυγό, εκτός της Άρτας. Επομένως, ο μηχανικός Quellennec, τόνισε στην μελέτη του ότι το έργο έχει στρατηγική σημασία.

Οι εργασίες για το λιμάνι ξεκίνησαν το 1898. Τα έργα κατασκευής της διώρυγας ξεκίνησαν το 1901 και ολοκληρώθηκαν το 1903. Η διώρυγα εκβαθύνθηκε την περίοδο της Ιταλικής Κατοχής (1941-1943) από τους Ιταλούς. Την δεκαετία του ’60, η διώρυγα αυτή ήταν ο βασικότερος δρόμος επικοινωνίας της Λευκάδας με άλλα λιμάνια. Τα ατμόπλοια «Γλάρος» , «Λουτσίντα», «Πίνδος», «Αδρίας» και «Αιγεύς» πραγματοποιούσαν δρομολόγια με τα λιμάνια άλλων πόλεων, μεταξύ αυτών και το λιμάνι του Πειραιά. Έως το 1987, η πρόσβαση στο νησί γινόταν με πορθμείο, μέχρις ότου αντικαταστάθηκε από την πλωτή γέφυρα.



Πώς ο δίαυλος επηρέασε τη Λευκάδα
Ο δίαυλος αυτός έπαιξε τεράστιο ρόλο στην ναυσιπλοΐα του νησιού, καθ’ όλη τη διάρκεια ύπαρξης του. Τα πλοία εξασφάλιζαν μια πιο σίγουρη διαδρομή αποφεύγοντας την ανοιχτή και επικίνδυνη θάλασσα του Ιονίου. Κατά τα Ρωμαϊκά χρόνια, υπήρχε μια πέτρινη γέφυρα στα νότια του διαύλου για τις ανάγκες προσβασιμότητας με την Ακαρνανία. Στα νεότερα χρόνια χρησιμοποιούνταν ξύλινες γέφυρες που σύμφωνα με ιστορικά κείμενα, ανασηκώνοντας μία κρεμαστή γέφυρα του διαύλου, περνούσαν μεγάλα πλοία. Ουσιαστικά, η ιστορία του διαύλου είναι η ιστορία της Λευκάδας.

Πηγές:
Δίαυλος – Διώρυξ Λευκάδας 1688 – 1987. Ανακτήθηκε από: aromalefkadas.gr/δίαυλος-διώρυξ-λευκάδας-1688-1987/ (Τελευταία επίσκεψη: 07/02/2021).
Λευκάδα: Πως από χερσόνησος έγινε νησί. Ανακτήθηκε από: aromalefkadas.gr/λευκάδα-πως-από-χερσόνησος-έγινε-νησί/ (Τελευταία επίσκεψη: 07/02/2021).
Ελένη Δ. Γράψα, (2009). Δίαυλος – Διώρυξ Λευκάδος 1688 – 1987. Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Λευκάδας και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λευκάδας.