Θάνος Μικρούτσικος: Ένας ανυπότακτος καλλιτέχνης

Το 2019 αποχαιρέτισε με τον πιο πικρό τρόπο την ελληνική μουσική και γενικότερα την καλλιτεχνική σκηνή. Στις 29 Δεκεμβρίου «έφυγε» ο Θάνος Μικρούτσικος. Υπήρξε μια μεγάλη, καλλιτεχνική, πολυτάλαντη και ανήσυχη προσωπικότητα. Έπεσε μαχόμενος μετά από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο. Ήταν ένας μεγάλος μουσικοσυνθέτης, πιανίστας μα και πολιτικός.

Βίος και πολιτεία

Ο Θάνος Μικρούτσικος γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1947 στην Πάτρα. Ήταν ο μεγαλύτερος αδερφός του γνωστού μουσικού και τηλεπαρουσιαστή Ανδρέα Μικρούτσικου. Σε μικρή ηλικία ξεκίνησε τις μουσικές σπουδές του στη Φιλαρμονική Εταιρεία Πατρών και στο Ελληνικό Ωδείο. Μελετούσε πιάνο, θεωρία και αρμονία. Μετά τα σχολικά έτη σπούδασε στο μαθηματικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα, σπούδαζε αρμονία, αντίστιξη, φούγκα και σύνθεση με τον γνωστό συνθέτη και καθηγητή Γιάννη Α. Παπαϊωάννου. Το 1996 παντρεύτηκε τη δημοσιογράφο και συγγραφέα Μαρία Παπαγιάννη. Πέρα από την καλλιτεχνική του πορεία και την πολιτική του δράση, ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν και γνωστός φίλαθλος του Παναθηναϊκού στον αθλητισμό και ιδιαίτερα στο ποδόσφαιρο.

Η λαμπρή καριέρα

Το 1969 επηρεασμένος από το «νέο κύμα», μελοποίησε στο ανάλογο ύφος δύο ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη. Το 1972 μελοποίησε άλλα δύο ποιήματα του Καρυωτάκη σε στυλ τζαζ – ροκ, επηρεασμένος από τη σύγχρονη μουσική και τις σπουδές του δίπλα στον Γιάννη Παπαϊωάννου. Τα τραγούδια του ερμήνευσε η Μαρίζα Κωχ. Το 1975 θα βγάλει την πρώτη του ολοκληρωμένη δισκογραφική δουλειά, τον δίσκο «Πολιτικά Τραγούδια». Λόγω της κομμουνιστικής του ιδεολογίας, υπήρξε στρατευμένος συνθέτης, μελοποιώντας έργα των Γιάννη Ρίτσου, Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, Μάνου Ελευθερίου, Μπέρτολντ Μπρέχτ και άλλων. Χαρακτηριστικοί στρατευμένοι δίσκοι είναι οι «Καντάτα για τη Μακρόνησο» (1976), «Φουέντε Οβεχούνα» (1977), «Τροπάρια για Φονιάδες» (1977), «Μουσική πράξη στον Μπρέχτ» (1978) που βγήκαν κατά την πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο. Το στρατευμένο έργο του Μικρούτσικου θεωρήθηκε πρωτοποριακό, διακρίθηκε σε διεθνή φεστιβάλ και συνοδεύτηκε από τη σπουδαία ερμηνεία της Μαρίας Δημητριάδη. Ήταν ένας επιτυχής πειραματισμός πάνω στην ατονική μουσική. Ο επόμενος δίσκος ήταν ο «Σταυρός του Νότου» (1979), μια μελοποίηση της ποίησης του Νίκου Καββαδία με ευρύτερη θεματική ενότητα και όχι στρατευμένη. Αφορούσε στο θέατρο, την ηλεκτρονική και την ατονική μουσική. Στη συνέχεια συνέχιζε να μελοποιεί Ρίτσο αλλά και Άλκη Αλκαίο, Κώστα Τριπολίτη, Φρανσουά Βιγιόν, Κωνσταντίνο Καβάφη και άλλους. Παρουσίασε, επίσης, την όπερα «Ελένη» και μελοποίησε παραμύθια.

Συνεργάστηκε με κορυφαίους τραγουδιστές όπως οι Μαρία Δημητριάδη, Χάρις Αλεξίου, Μίλβα, Μανώλης Μητσιάς, Δημήτρης Μητροπάνος, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Χρήστος Θηβαίος, Γιάννης Κούτρας και άλλοι. Ασχολήθηκε σχεδόν με όλα τα είδη μουσικής:  όπερα, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, μουσική θεάτρου και κινηματογράφου και πειραματική μουσική. Το μεγαλύτερο μέρος του έργου του αφορά στο χώρο του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού με εκατοντάδες έργα – μελοποιήσεις στίχων Ελλήνων και ξένων στιχουργών. Συνεργάστηκε με μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες, όπως οι EMI- Classics, Blue Note, Polydor, Sony (CBS), Minos- Emi, Agora, Lyra, HMV, Legend, Legend Classics κ.α.

Advertisements

Ο Θάνος Μικρούτσικος έγινε γνωστός και στο εξωτερικό. Συνεργάστηκε με Έλληνες και ξένους σκηνοθέτες, γράφοντας μουσική για θεατρικά έργα που παρουσιάστηκαν σε χώρες όπως Ελλάδα, Βέλγιο, Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Η.Π.Α., Ελβετία, Γερμανία, Ρουμανία και Αυστραλία. Συμμετείχε ο ίδιος ή παίχτηκαν πολλά έργα του σε συναυλίες ανά τον κόσμο σε πόλεις όπως Λονδίνο, Γλασκόβη, Εδιμβούργο, Παρίσι, Λίλ, Λυών, Ρενς, Μονπελιέ, Βρυξέλλες, Λιέγη, Γενεύη, Λοζάννη, Βαρκελώνη, Μαδρίτη, Βερόνα, Φλωρεντία, Βερολίνο, Δρέσδη, Λειψία, Βιέννη, Κωνσταντινούπολη, Βουδαπέστη, Βουκουρέστι, Κωστάντζα, Νόριτς, Λουϊζιάνα, Σικάγο, Χονγκ Κονγκ, Μπούρζ, Μιλάνο, Λισσαβόνα, Άγκυρα, Μοντεβίδεο, Μπουένος Άιρες, Σάο Πάολο και Κάιρο. Η μουσική του είχε δυτικοευρωπαϊκές και νεωτεριστικές επιρροές και έγινε αγαπητή και στο εξωτερικό.

Διακρίσεις και τίτλοι

Το 2002 το Κέντρο Μελέτης και Έρευνας του Ελληνικού Θεάτρου που λειτουργεί και ως Θεατρικό Μουσείο, τίμησε τον Θάνο Μικρούτσικο με το βραβείο «Δημήτρης Μητρόπουλος». Μεταξύ άλλων, έλαβε και αρκετά τιμητικά αξιώματα όπως: μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας (1986-1990), καλλιτεχνικός διευθυντής του Μουσικού Αναλογίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (1990-1993), Υφυπουργός Πολιτισμού (1993-1994) και Υπουργός Πολιτισμού (1994-1996) των τελευταίων κυβερνήσεων του Ανδρέα Παπανδρέου, καλλιτεχνικός διευθυντής της HMV Ελλάδος (1996-2004), πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ελληνικού Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου (1998-1999), σύμβουλος διοίκησης για τα πολιτιστικά στην Οργανωτική Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων «Αθήνα 2004» (2002-2004), καλλιτεχνικός διευθυντής του Οργανισμού «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης – Πάτρα 2006» (2003-2005) και επίτιμος δημότης σε πολλούς δήμους της Ελλάδος.

Η πολιτική δράση

Ο Μικρούτσικος από νεαρή ηλικία ήταν κομμουνιστής όπως και ο πατέρας του. Από μικρός ήταν κοντά στην Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) και στη Νεολαία Λαμπράκη. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας συμμετείχε στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Κατά τη μεταπολίτευση ήταν κοντά στο Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κίνημα Ελλάδας (ΕΚΚΕ). Στη συνέχεια εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΕ) από το οποίο αποχώρησε περίπου τη διετία 1982-1984. Κατά το κρίσιμο 1989 βρέθηκε κοντά στο Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) και τον Ανδρέα Παπανδρέου. Καταδίκασε την επιλογή της Αριστεράς να συνεργαστεί με τη Νέα Δημοκρατία (ΝΔ) για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Απεκάλεσε τον τότε πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη «Αρχιερέα της διαπλοκής». Στην τελευταία κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου (1993-1996) ανέλαβε πόστο εξωκοινοβουλευτικού υφυπουργού Πολιτισμού και όταν πέθανε η Μελίνα Μερκούρη, το 1994, ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του υπουργού Πολιτισμού μέχρι και την άνοδο του Κώστα Σημίτη στην εξουσία, μετά τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου. Εμφανίστηκε στο προσκήνιο της πολιτικής το 2015, στο ελληνικό δημοψήφισμα. Δήλωσε υποστηρικτής του «Όχι».
Τα τελευταία του χρόνια εντάχθηκε και πάλι στο ΚΚΕ, ενώ δήλωσε για τη σχέση του με το κόμμα:

Είχα κι εγώ κάποιες φορές επιφυλάξεις. Όχι για τη στρατηγική του. Κυρίως γι’ αυτή την περίφημη ιστορία, το κυνήγι του εφικτού. Όποιος όμως διαβάζει με πάθος ιστορία, θα παρατηρήσει τα τελευταία τουλάχιστον 40 χρόνια, ότι ακόμη και αρχικά αριστερές ριζοσπαστικές δυνάμεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, κυνηγώντας το εφικτό, είτε ενσωματώθηκαν απολύτως στο σύστημα, είτε περιθωριοποιήθηκαν […]. Το ΚΚΕ είναι το μόνο κόμμα που δεν δημιουργεί ψευδαισθήσεις ότι στο βάρβαρο καπιταλισμό, ειδικά σήμερα, μπορούν τα πράγματα να γίνουν καλύτερα […] Εγώ είμαι οριστικά μαζί με το ΚΚΕ.

Advertising

Το 2018 πραγματοποίησε τρεις μεγάλες συναυλίες για τα 100 χρόνια του κόμματος παρουσιάζοντας, μετά από πολλά χρόνια, την «Καντάτα για τη Μακρόνησο». Το καλοκαίρι του 2019, στις βουλευτικές εκλογές, τοποθετήθηκε συμβολικά το όνομά του στο ψηφοδέλτιο επικρατείας για το ΚΚΕ.

Θάνος Μικρούτσικος: Γενναίος ως το τέλος

Ο Θάνος Μικρούτσικος διαγνώστηκε την άνοιξη του 2017 με καρκίνο. Όμως ο ίδιος δεν το έβαλε ποτέ κάτω και πάλεψε μέχρι το τέλος την ασθένειά του, υπηρετώντας παράλληλα τη μεγάλη του αγάπη, τη μουσική. Σε μια εκ των τελευταίων συνεντεύξεών του είχε δηλώσει για τη μάχη που έδινε: «Δεν κάνω δεύτερες σκέψεις. Και σε ανύποπτο χρόνο έχω κάνει τις κινήσεις που έπρεπε να έχει κάνει ένας άνθρωπος που έχει φτάσει σε μια ηλικία για να είναι τακτοποιημένη η ζωή του, αλλά από την ώρα που με βρήκε αυτό δεν κάνω δεύτερες σκέψεις. Θα σου πω ότι δεν φοβάμαι τον καρκίνο. Αυτό είναι δεδομένο. Δεν πρόκειται για έναν ψευτο-ηρωισμό, δεν θέλω να σηματοδοτήσω μια ηρωική συμπεριφορά, είναι αυτό που νιώθω. Όλη μου τη ζωή την πέρασα με μάχες, δουλεύοντας πολύ σκληρά πάνω στο αντικείμενό μου, προσπαθώντας να ξεπεράσω τις καταγεγραμμένες μου δυνατότητες και ορισμένες φορές τα κατάφερα. Και προσωπικά κάθε στιγμή προσπαθούσα να ρουφήξω τη ζωή, ώστε να μεγεθύνω το χρόνο. Η πάλη μου με το χρόνο ήταν πάντοτε να τον φρενάρω και να το μεγαλώσω. Αυτό έκανα σε όλη μου τη ζωή. Τώρα θα αλλάξω; Με τίποτα! Αλλά αυτό δεν θέλω να το πάρει κάποιος ηρωικά, ήταν η στάση μου και θα είναι και τώρα. Όσο μου περνάει από το χέρι θα τον δυσκολέψω, θα του αλλάξω τον αδόξαστο. Δεν θα σου πω ότι θα τον κερδίσω, αλλά θα πορευτώ με τη βοήθεια της ιατρικής και του γιατρού μου και θα παίξουμε το παιχνίδι μέχρι τέρμα».

Τον τελευταίο ενάμιση μήνα της ζωής του νοσηλεύτηκε στο θεραπευτήριο Metropolitan στον Πειραιά. Το τελευταίο του δημόσιο μήνυμα ήταν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Έγραψε: «Ποτέ δεν κρύφτηκα. Μηνύματα έρχονται από πολλούς φίλους που ρωτάνε για την κατάσταση της υγείας μου. Ενάμιση μήνα τώρα βρίσκομαι σ΄ ένα δωμάτιο του νοσοκομείου παλεύοντας μ΄ ένα ανόητο πυρετό που επιμένει. Σας γράφω σήμερα γιατί αισθάνομαι πιο δυνατός κι είμαι σίγουρος ότι θα σας συναντήσω σύντομα. “Το ζήτημα δεν είναι να είσαι αιχμάλωτος. Το να μην παραδίνεσαι αυτό είναι” που λέει και ο αγαπημένος μου Χικμέτ». Το βράδυ της 29^ης Δεκεμβρίου 2019 άφησε την τελευταία του πνοή, αφήνοντας κληρονομιά ένα τεράστιο έργο. Κηδεύτηκε στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, δημοσία δαπάνη με πολιτική κηδεία. Τον αποχαιρέτησαν ο αδερφός του Ανδρέας, πλήθος συγγενών, φίλων, θαυμαστών και άτομα του καλλιτεχνικού και πολιτικού κόσμου, ενώ η σορός του ήταν σε λαϊκό προσκύνημα. Αντί στεφάνου ο ίδιος επιθυμούσε να κατατεθούν στη μνήμη του χρήματα υπέρ της προστασίας και περίθαλψης των ασυνόδευτων παιδιών προσφύγων. Αυτό καθιστά τον Θάνο Μικρούτσικο αγωνιστή, αλτρουιστή και ιδεολογικά συνεπή μέχρι το τέλος.

Έργα

Από το 1975 έως το 2016 ο Θάνος Μικρούτσικος συνεργάστηκε με πολλούς μεγάλους συνθέτες, στιχουργούς και ερμηνευτές για τη δημιουργία πλούσιων δισκογραφιών. Τα πιο γνωστά τραγούδια μεταξύ άλλων που μελοποίησε ο συνθέτης είναι τα εξής: Ρόζα, Ο Άμλετ της Σελήνης, Μια πίστα από φώσφορο, Πάντα γελαστοί, Μικρές νοθείες, Το κακοηθές μελάνωμα, Σαν πλανόδιο τσίρκο, Ένας νέγρος θερμαστής από το Τσιμπουτί, Η δίκοπη ζωή, Άννα μην κλαις, Οι 7 νάνοι στο SS Cyrenia, Καραντί, Θάλασσα, Kuro Siwo, Η πιο όμορφη θάλασσα, Μια παλιά φωτογραφία, Federico Garcia Lorca, Ερωτικό, Ένα μαχαίρι, Αυτούς τους έχω βαρεθεί, Ο φασισμός, Μικρόκοσμος και άλλα.

Παρακάτω ακολουθεί βίντεο με το πασίγνωστο τραγούδι Ρόζα, σε στίχους Άλκη Αλκαίου, μουσική Θάνου Μικρούτσικου και ερμηνεία Δημήτρη Μητροπάνου.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:

Θάνος Μικρούτσικος. Ανακτήθηκε από:
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%9C%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%BF%CF%8D%CF%84%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%82
(τελευταία πρόσβαση 9/1/2020)

Θάνος Μικρούτσικος: Το τελευταίο μήνυμα από το Νοσοκομείο. Ανακτήθηκε από:
https://www.thetoc.gr/koinwnia/article/thanos-mikroutsikos-to-teleutaio-minuma-apo-to-nosokomeio
(τελευταία πρόσβαση 9/1/2020)

Θάνος Μικρούτσικος: Όταν μιλούσε ο ίδιος για την ασθένειά του. Ανακτήθηκε από:
https://www.thetoc.gr/politismos/article/thanos-mikroutsikos-otan-milouse-o-idios-gia-tin-astheneia-tou
(τελευταία πρόσβαση 9/1/2020)