Όσο μακριά και αν ήταν τα σύνορα, οι Θρακιώτες ποτέ δεν έπαψαν να ελπίζουν και να προσπαθούν για την ένωση με την Ελλάδα. Η απελευθέρωση της Ξάνθης, και μετέπειτα της Θράκης, τον Οκτώβριο του 1919 θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως το τελευταίο κεφάλαιο γεγονότων που ξεκινούν 7 χρόνια νωρίτερα. Χρόνια που σημάδεψαν ανεξίτηλα τις μνήμες των ανθρώπων, αφήνοντας πίσω τους πικρή παρακαταθήκη. Παρότι η ένταξη της Δυτικής Θράκης στον ελληνικό κορμό δεν ήταν αποτέλεσμα σφοδρών στρατιωτικών συγκρούσεων, αλλά κυρίως διπλωματικών ενεργειών, οι Θρακιώτες πλήρωσαν βαρύ τίμημα για τα παιχνίδια της διεθνούς σκακιέρας.
Α’ βουλγαρική κατοχή
Το τέλος του Α’ βαλκανικού πολέμου βρίσκει την περιοχή της Θράκης στα χέρια των Βουλγάρων. Ο ενθουσιασμός του κατακτητή είναι μεγάλος καθώς για πρώτη φορά παίρνουν σάρκα και οστά τα όνειρα μιας Μεγάλης Βουλγαρίας. Καθώς η πληθυσμιακή σύσταση δεν ευνοούσε τα σχέδια τους, οι Βούλγαροι δεν θα διστάσουν να προβούν σε πρωτοφανείς βιαιοπραγίες. Οι επόμενοι 8 μήνες χαρακτηρίζονται από ένα μόνιμο κλίμα τρομοκρατίας. Εκτοπίσεις, ληστείες και δολοφονίες είναι μέρος της καθημερινότητας. Στην συγκεκριμένη φάση, κύριος στόχος των κατοχικών δυνάμεων θα είναι οι μουσουλμάνοι της περιοχής.
Σημαντικές πληροφορίες για την συμπεριφορά των Βουλγάρων απέναντι στο μουσουλμανικό πληθυσμό δημοσιεύτηκαν σε τόμο του 1914 «Αι Βουλγαρικαί Ωμότητες εν τη Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 1912-1913». Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως “εφαρμόζοντες οι Βούλγαροι και εν τη περιφερεία της Ξάνθης την πολιτικήν της βιαίας βουλγαροποιήσεως, προέβησαν βία και αθρόως εις το βάπτισμα χιλιάδων οθωμανών χωρικών”. Η τακτική που ακολουθούν είναι απλή. Ένοπλοι κομιτατζήδες περικυκλώνουν ολόκληρα χωριά. Συγκεντρώνουν τους κατοίκους στο τέμενος του οικισμού και εκεί τους δίνεται η “ευκαιρία” να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο κολυμπήθρες. Όσοι βαπτιστούν οικειοθελώς, βαπτίζονται σε κολυμπήθρα με νερό σε φυσιολογική θερμοκρασία. Όσοι φέρουν αντίσταση βαπτίζονται δια της βίας σε “κολυμπήθρες” που το νερό κοχλάζει.
Ελλάδα για 2 εβδομάδες
Ο ελληνικός στρατός εισέρχεται στη Ξάνθη θριαμβευτής. Όμως μέχρι να κρεμαστούν οι ελληνικές σημαίες στα μπαλκόνια, τα νέα δεν ήταν πλέον χαρμόσυνα. Η Θράκη, με την Συνθήκη του Βουκουρεστίου, γυρνούσε υπό Βουλγαρική κατοχή και οι ελληνικές δυνάμεις καλούνταν να περάσουν τον Νέστο άμεσα. Γνωρίζοντας πολύ καλά τα δεινά που θα ακολουθούσαν, οι ελληνορθόδοξες και μουσουλμανικές θρησκευτικές αρχές κάνουν από κοινού έκκληση στις Μεγάλες Δυνάμεις για αναίρεση της απόφασης τους. Η αρνητική στάση των Δυνάμεων θα πυροδοτήσει μια σειρά εξελίξεων που θα έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία της Αυτόνομης Κυβέρνησης Δυτικής Θράκης. Σ αυτό το εγχείρημα συμμετέχουν Θρακιώτες μουσουλμάνοι και ορθόδοξοι με την συμπαράσταση κυρίως της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Ελλάδα αν και δεν είναι αρνητική τηρεί στάση ουδετερότητας αναμένοντας τις αντιδράσεις των Δυτικών.
Η κατάρρευση του εγχειρήματος δύο μήνες αργότερα, σήμανε και επίσημα την έναρξη της δεύτερης Βουλγαρικής κατοχής. Οι Ξανθιώτες εγκαταλείπουν μαζικά την περιοχή και μέσα σε λίγες μέρες η πόλη είναι έρημη. Επιστρέφοντας, οι Βούλγαροι στρατιώτες συνεχίζουν ακάθεκτοι ό,τι είχαν αφήσει λίγους μήνες νωρίτερα στη μέση. Ιδιωτικές περιουσίες δημεύονται, σπίτια επιτάσσονται, ενώ αυτή τη φορά θύμα θα πέσουν και τα εκκλησιαστικά ιδρύματα. Κειμήλια μεγάλης αξίας, εικόνες και χειρόγραφοι κώδικες μεταφέρονται στη Σόφια, απογυμνώνοντας κυριολεκτικά τις Μονές της Θράκης. Πολλά απ αυτά τα αντικείμενα εκτίθενται σήμερα στο Εκκλησιαστικό Μουσείο της Σόφιας, σαν να αποτελούν μέρος της Βουλγαρικής πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η είσοδος του στρατού στην Ξάνθη
Η νίκη των Ελλήνων τον Οκτώβριο του 1918 σε βάρος των γειτόνων, είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία του διασυμμαχικό κράτους, γνωστό ως «Χώρα της Θράκης» το οποίο τέθηκε υπό γαλλική διοίκηση. Ταυτόγχρονα δινόταν άδεια στην ελληνική Μεραρχία να παραμείνει στη περιοχή με σκοπό να διαφυλάξει την τάξη. Ο αρχηγός των Συμμαχικών Δυνάμεων της Ανατολής, Στρατηγός Ντ’ Εσπεραί σε σημείωμά του ανέφερε, ότι η «η παραχώρησις της Θράκης εις την Ελλάδα θα είναι δικαία αμοιβή δια την λαμπράν συμμετοχήν του ελληνικού στρατού εις τας εν Ανατολή επιχειρήσεις …» δίνοντας σχετικές οδηγίες στα ελληνικά στρατεύματα. Έτσι στις 4 Οκτωβρίου του 1919 οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις υπό το Στρατηγό Λεοναρδόπουλο εισήλθαν στη περιοχή της Ξάνθης. Το ξημέρωμα ο στρατός ήταν στις παρυφές της πόλης. Αξίζει να αναφερθεί πως σε αυτή την ιστορική στιγμή, ο Στρατηγός Λεοναρδόπουλος ορίζει τον Ξανθιώτη Ανθυπολοχαγό Γαβριήλ Λαδά επικεφαλής των στρατιωτικών τμημάτων κατά την είσοδο στην Ξάνθη.
Η εικόνα που αντίκρισαν μπορεί να συμπεριληφθεί σε μια και μόνο πρόταση που κάθε παλιός Ξανθιώτης χρησιμοποιούσε αναφερόμενος στα παραπάνω γεγονότα. “Όταν ο στρατός κατέλαβε τη πόλη, δεν βρήκαν ούτε ένα παπά να τελέσει τη δοξολογία”. Μέσα στα 6 χρόνια της βουλγαρικής κατοχής, το πλήγμα που δέχθηκε το ελληνικό στοιχείο ήταν τόσο μεγάλο, όσο δεν προκάλεσαν 5 αιώνες Οθωμανικού ζυγού. Οι Έλληνες αποτελούσαν πλέον την μειονότητα, κάτι που θ’ αλλάξει μόνο με τον ερχομό των Μικρασιατών προσφύγων. Στους επόμενους μήνες επιτυγχάνεται μετά από μαραθώνιες διαβουλεύσεις η κατάληψη της Κομοτηνής και της Αλεξανδρούπολης.
Η Θράκη ήταν πια Ελλάδα!
Πηγές:
- Οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από το γκρουπ «Παλιές φωτογραφίες της Ξάνθης – Old photographs of Xanthi»https://www.facebook.com/groups/237817546256513/
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%85%CF%84%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B7_%CE%9A%CF%85%CE%B2%CE%AD%CF%81%CE%BD%CE%B7%CF%83%CE%B7_%CE%94%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82_%CE%98%CF%81%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CF%81%CE%AC%CE%BA%CE%B7
- http://www.empros.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=11034:—-93—&catid=63:2011-11-28-12-49-22&Itemid=171
- http://www.paratiritis-news.gr/details.php?id=171310
- http://www.ilak.org/books/voulgarikes_omotites_1912-13.pdf
Σύνταξη κειμένου: Παναγιώτης Μπαρδάκης
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
