Γαλαξίδι, ένα νησί στη Στεριά

Το Γαλαξίδι ή Γαλαξείδι είναι μία παραθαλάσσια κωμόπολη του Νομού Φωκίδας και βρίσκεται στη βόρεια ακτή του Κορινθιακού κόλπου. Είναι γνωστό για τη ναυτιλία, που είχε αναπτύξει τον προηγούμενο αιώνα και για πολλούς θεωρείται ένα νησί που βρέθηκε στη στεριά. Η τοποθεσία, η μεγάλη ναυτική ιστορία της, καθώς και η παραδοσιακοί δρόμοι της με τα αρχοντικά καπετανόσπιτα αιτιολογούν την περιγραφή αυτή. Αλλά το πιο σπουδαίο είναι, ότι ο πρώτος δρόμος έφτασε εκεί το 1963, ενώ μέχρι τότε η μικρή παραθαλάσσια πόλη συνδεόταν με οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ελλάδας αποκλειστικά και μόνο δια θαλάσσης. Χαρακτηρίστηκε ως παραδοσιακός οικισμός από το 1978.

Η πόλη στην Ιστορία

Η πόλη πέρασε πολλά στάδια ακμής και παρακμής παράμεινε όμως πάντα ναυτική πολιτεία με πλούσια δράση. Σύμφωνα με πολλά αρχαιολογικά ευρήματα η πόλη είναι χτισμένη στην περιοχή της αρχαίας πόλεως των Λοκρών, Οιάνθης και πήρε το όνομα Γαλαξείδι κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Ο θρύλος θέλει να παίρνει την ονομασία αυτή από κάποιο Γαλαξία, ή από κάποια γοργόνα «Γαλαξαύρα», νεότερη θυγατέρα του Ωκεανού, ή σύμφωνα με άλλη εκδοχή από κάποιο Βυζαντινό τοπάρχη ονόματι Γαλαξείδη.

Τον 4ο π.Χ. αιώνα τειχίζεται για μεγαλύτερη ασφάλεια, ενώ ακμάζει κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους και δέχεται νωρίς το χριστιανισμό από τον Απόστολο Ανδρέα, προς τιμήν του οποίου υπάρχει και το ομώνυμο εκκλησάκι στο νησί του Αγίου Γεωργίου.

Επί Φραγκοκρατίας (13ος και 14ος αιώνας), άλλοτε υπαγόταν στη Γαλλική και Καταλανική Κομητεία των Σαλώνων και άλλοτε στους Δεσπότες της Ηπείρου, ένας εκ των οποίων, ο Μιχαήλ Β’ Άγγελος Κομνηνός, κτίζει το 1250 μ.Χ. το Βυζαντινό Μοναστήρι του Σωτήρα Χριστού, που σώζεται μέχρι σήμερα.

Κατά τα τέλη του 14ου αιώνα υπάγεται για λίγο στους Ιωαννίτες Ιππότες της Ρόδου καν μετά στους Παλαιολόγους της Πελοποννήσου ως το 1446, οπότε περιέρχεται οριστικά στην κυριαρχία των Τούρκων. Από τότε ως το 1820 αποτέλεσε μία ευημερούσα χριστιανική πολιτεία, χάρη στο ναυτικό της χαρακτήρα, «ένα πανόραμα μοναδικής ευδαιμονίας», μέσα στα χρόνια της σκληρής σκλαβιάς, με συνεχείς προσπάθειες για ελευθερία το 1571, το 1655 και το 1770.

Γαλαξίδι

Μεγάλη υπήρξε η προσφορά και η θυσία των Γαλαξιδιωτών κατά την επανάσταση του 1821.Πρώτοι οι Γαλαξιδιώτες ύψωσαν τη σημαία του «Τιμίου Σταυρού» στη Στερεά Ελλάδα και εξέδωσαν την πρώτη χειρόγραφη εφημερίδα της επαναστάσεως. Χρησιμοποιούν δε πρώτοι ξύλινη σφραγίδα στις 24 Μαρτίου 1821 με τις λέξεις «Σφραγίς Ελευθερίας». Οπλίζουν και διαθέτουν στον αγώνα τα καλύτερα και μεγαλύτερα πλοία και βοηθούν παντοιοτρόπως την επανάσταση από στεριά και θάλασσα, σε έμψυχο και άψυχο υλικό. Στο κάστρο των Σαλώνων, στην Αλαμάνα, στο Χάνι της Γραβιάς, στο Μεσολόγγι, στη πολιορκία της Ακρόπολης, η συμβολή τους και η θυσία τους υπήρξε μεγάλη. Αποτέλεσμα, η ολοσχερής καταστροφή του Γαλαξειδίου.

Διαβάστε επίσης Βρες τα Ελληνικά νησιά , μέσα από μια φωτογραφία

Το Γαλαξείδι κατά τη διάρκεια της Απελευθερωτικού αγώνα γνώρισε τρεις μεγάλες καταστροφές:

Η πρώτη Καταστροφή

Η πρώτη καταστροφή ξεκίνησε στις 8 Σεπτεμβρίου 1821. Ο στόλος του Ισμαήλ Μπέη Γιβραλτάρ απέπλευσε για τον Κορινθιακό κόλπο με 30 οπλισμένα μπρίκια και 2 φρεγάτες. Στις 22 Σεπτεμβρίου, ένα αγγλικό πλοίο οδήγησε στο Γαλαξείδι τον τούρκικο στόλο. Οι Γαλαξειδιώτες μαζί με 200 άντρες του Πανουργιά αμύνονταν σθεναρά. Τη νύχτα όμως οι άντρες του Πανουργιά υποχώρησαν αφού δεν είχαν την απαραίτητη εμπειρία να αντιμετωπίσουν τους ναυτικούς κανονιοβολισμούς. Οι κάτοικοι βλέποντας το ρήγμα στην άμυνα της πόλης αλλά και την ανεπάρκεια των μαχητών εγκατέλειψαν το Γαλαξείδι. Το πρωί της 23ης Σεπτεμβρίου οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πόλη και την κατέστρεψαν. Μέσα στο λιμάνι βρήκαν 90 πλοία, τα 13 από αυτά ήταν πολεμικά ενώ τα υπόλοιπα μικρά εμπορικά. Σύμφωνα με τους ιστορικούς οι πιθανότητες να σωθεί το Γαλαξείδι ήταν ελάχιστες, αφού έπεσε θύμα των πρώτων πολιτικών διενέξεων. Η καταστροφή οφείλεται στην αδράνεια των Γαλαξειδιωτών αλλά και στη συμφεροντολογική τακτική των πολιτικών της εποχής.

Η δεύτερη & τρίτη καταστροφή

Τον Μάιο του 1825 ο Κιουταχής προκειμένου να μπορέσει να πολιορκήσει με ασφάλεια το Μεσολόγγι επιτέθηκε στο Γαλαξείδι και το κατέστρεψε. Βέβαια η δεύτερη αυτή καταστροφή ήταν λιγότερο επώδυνη, αφού τα γαλαξειδιώτικα πλοία δεν ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι. Όμως ακολούθησε χειρότερη καταστροφή, τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, αυτή την φορά από τον Ιμπραήμ, ο οποίος κατάφερε να αρπάξει πλοία και να αιχμαλωτίσει πολλά γυναικόπαιδα, τα οποία στάλθηκαν ως σκλάβοι στην Αίγυπτο. Ύστερα από αυτή την καταστροφή, οι κάτοικοι έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στην Ύδρα, στην Κόρινθο, στο Λουτράκι κ.ά. Πολύ αργότερα η κυβέρνηση κατάφερε να επαναφέρει μερικούς Έλληνες αιχμαλώτους από την Αίγυπτο.

Η Παρακμή

Το 1830 το Γαλαξείδι βρίσκεται μέσα στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα και αναγεννιέται από τη στάχτη του. Ανοίγουν συνεχώς καινούργια ναυπηγεία, καλούνται οι καλύτεροι ναυπηγοί της εποχής, δημιουργείται ή πρωτότυπη «Θαλάσσια Αλληλασφάλεια» και ο εμπορικός στόλος του Γαλαξειδίου όλο και μεγαλώνει.

Το Γαλαξείδι με τα πλοία του γίνεται γνωστό σ’ ολόκληρη τη Μεσόγειο. Οι Γαλαξειδιώτες φημίζονται για τη γλωσσομάθειά τους, την ευγένεια, την τιμιότητα και τον αμοιβαίο σεβασμό. Η αρχοντιά ήταν το άρωμα της Γαλαξειδιώτικης ζωής.

Σκληρή όμως Η ναυτική ζωή. Όταν την άνοιξη ερχόταν ο καιρός του μισεμού, οι Γαλαξειδιώτες γιόρταζαν το χωρισμό. «Ο μισεμός είναι κακός, το έχε γεια φαρμάκι, και το καλώς ορίσατε, όλο φιλιά κι αγάπη». Κάποτε όμως όλα τελειώνουν και το 1890 αρχίζει η παρακμή. Τα πανιά σκεπάζει ο ατμός. Οι Γαλαξειδιώτες, πιστοί στα πανιά, δεν μπορούν να τ’ αποχωριστούν, θεωρούν τον ατμό κάτι παροδικό και μοιραία θάβονται μαζί με τα πανιά. Τα περίφημα ιστιοφόρα εξαφανίζονται, οι κάτοικοι ξενιτεύονται και ο τόπος ερημώνει. Οι Γαλαξειδιώτες όμως δεν μπορούν να ξεχάσουν τη μεγάλη τους αγάπη, τη θάλασσα, γι’ αυτό μπορεί να έσβησαν ως καραβοκυραίοι, αλλά διέπρεψαν και διαπρέπουν ως ναυτικοί και κυρίως ως αξιωματικοί του ελληνικού εμπορικού στόλου.

Διαβάστε επίσης Ο παλιός δρόμος Ιωαννίνων – Κοζάνης: η Κατάρα, οι στροφές και οι ξύλινοι σκαντζόχοιροι

Τα κυριότερα Αξιοθέατα

Ένας από τους πιο ευχάριστους τρόπους να γνωρίσει κανείς έναν τόπο είναι να περιπλανηθεί ανάμεσα στα γραφικά σοκάκια. Τα πρώτα αρχοντικά χτίστηκαν το 1850 και η αρχιτεκτονική έκφραση τους επηρεάστηκε από το ναυτικό επάγγελμα των κατοίκων, που σαν κοσμογυρισμένοι φέρνανε οικοδομικά υλικά και τεχνίτες από το εξωτερικό. Τα καπετανόσπιτα είναι αρχοντικά σπίτια οχυρωματικού τύπου, που έχουν συνήθως δύο ορόφους. Οι τοίχοι είναι αδιαπέραστοι σε μεγάλο ύψος από τη γη, με βαριές ξύλινες πόρτες, ενώ τα παράθυρα απουσιάζουν. Παλιά συνήθως ο δεύτερος όροφος χρησίμευε, για να απλώνουν και να ράβουν τα πανιά των ιστιοφόρων τους οι καπετάνιοι. Πολλά σπίτια έχουν νταβάνια σχεδιασμένα από Ιταλούς ζωγράφους ως επιρροή από το εξωτερικό.

Ένα μέρος που χαρίζει όμορφες βόλτες στους επισκέπτες κυρίως αργά το απόγευμα ή νωρίς το πρωί είναι η μεγάλη παραλιακή περαντζάδα, που ξεκινά από την ακτή Οιάνθης με τα περίφημα ταβερνάκια της και συνεχίζει απέναντι, στους πρόποδες του πευκόφυτου λόφου, που ακουμπά στη θάλασσα. Εκεί, στο τελευταίο σημείο, όπου έβλεπαν τα καράβια να φεύγουν από το λιμάνι, έχει στηθεί το άγαλμα της γυναίκας του ναυτικού, που τα αποχαιρετά. Η τοποθεσία αυτή χαρίζει πανοραμική θέα σε όλη την πόλη και είναι κατάλληλη για τις πρώτες δροσιστικές βουτιές του χρόνου, στις μικρές παραλίες που σχηματίζονται στα πόδια του λοφίσκου.

Ναυτικό και Εθνολογικό Μουσείο

Το Ναυτικό και Εθνολογικό Μουσείο στεγάζεται σε ένα κτίριο, που κατασκευάστηκε το 1870 και από το 1932 στεγάζει τη ναυτική πινακοθήκη. Η ναυτική πινακοθήκη δημιουργήθηκε από τον δήμαρχο Ευθύμιο Βλάμη, που συγκέντρωσε πίνακες ιστιοφόρων, ημερολόγια ναυτικών, ναυτικά όργανα κλπ. Η συλλογή εμπλουτίστηκε αρκετά επί προεδρίας της Ζωής Τσιγγούνη, ενώ σημαντικός ήταν και ο ρόλος του επιμελητή της συλλογής πλοιάρχου Αθανασίου Μπομπογιάννη. Εκτός από τη ναυτική πινακοθήκη φιλοξενούνται και αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής. Η αρχαιολογική αυτή συλλογή δημιουργήθηκε το 1932 αλλά πολλά κομμάτια χάθηκαν την περίοδο της κατοχής.

Σήμερα η συλλογή περιέχει 300 εκθέματα όπως νηολόγια ναυτικών, ναυτικά όργανα, πίνακες ιστιοφόρων, πολλοί από τους οποίους είναι σχεδιασμένοι στην Ιταλία, πίνακες του ζωγράφου Πέτρου Πετραντζά, καθώς και το Χρονικό του Γαλαξειδίου. Το «Χρονικό του Γαλαξειδίου» εξιστορεί την ιστορία της πόλης για οχτώ αιώνες. Γράφτηκε το 1703 από τον ιερομόναχο Ευθύμιο και βρέθηκε στη Μονή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα. Η συλλογή συντηρείται από το Ίδρυμα Σταύρος Σ. Νιάρχος.

Διαβάστε επίσης Τσοτύλι Κοζάνης: Το πνευματικό κέντρο της Μακεδονίας

Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου

Στο ψηλότερο σημείο της νησιώτικης πολιτείας του Γαλαξειδίου εγκαινιάστηκε το 1902 ο ναός προς τιμή του Αγίου Νικολάου και έχει ένα μοναδικό, επικών διαστάσεων ξυλόγλυπτο τέμπλο. Σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, το τέμπλο, το οποίο είναι όλο σκαλιστό, κατασκευάστηκε το 1835 – 45 και χρειάστηκε δέκα χρόνια για να ολοκληρωθεί. Η εκκλησία είναι Βυζαντινού ρυθμού με δύο καμπαναριά και τρούλο.

Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής

Αν και οι εκκλησίες του Γαλαξειδίου δεν ήταν τόσο ιδιαίτερες, ο ζωγραφισμένος από τον καπετάν – Ηλία Σκούρτη στο χέρι ζωδιακός κύκλος στο πλακόστρωτο δάπεδο της Αγίας Παρασκευής του 1848, είναι πιθανότατα μοναδικός στο είδος του. Ένα αξιοσημείωτο γεγονός είναι, ότι το φως του ήλιου μπαίνει από ένα μικρό άνοιγμα στην οροφή μια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας, δημιουργώντας ένα ενδιαφέρον ηλιακό ρολόι στο εσωτερικό της εκκλησίας.

Μονή Αγίου Σωτήρος

Το μοναστήρι βρίσκεται σε υψόμετρο 300 μέτρων σε έναν κοντινό λόφο, νότια του Γαλαξειδίου. Η εκκλησία υπήρχε από τα πρώτα χρόνια της χριστιανοσύνης, αλλά ένας καταστροφικός σεισμός την κατέστρεψε. Ξαναχτίστηκε γύρω στο 1250 μ.Χ. μετά από επιθυμία των κατοίκων. Το εκκλησάκι είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού. Ο σεισμός του 1756 γκρέμισε το καθολικό της μονής και έκοψε την παροχή νερού με αποτέλεσμα να ερημωθεί. Σε μια κρύπτη της ερειπωμένης εκκλησίας του Σωτήρος βρέθηκε το «Χρονικό του Γαλαξειδίου» από τον Κωνσταντίνο Σάθα το 1864, το οποίο είχε γραφτεί από τον ιερομόναχο Ευθύμιο το 1703.

Το παλιό Σχολείο

Βρίσκεται στη θέση Κούκουνας και είναι ένα από τα παλαιότερα σχολεία. Κατασκευάστηκε επί Ιωάννη Καποδίστρια με δαπάνες της κοινότητας. Μέχρι το 1932 λειτούργησε ως δημοτικό σχολείο και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε με αποτέλεσμα να πουληθεί από τη σχολική εφορία. Το κτίριο, που έχει κηρυχθεί διατηρητέο, δεν είναι προς το παρόν επισκέψιμο η αρχιτεκτονική του όμως, είναι εντυπωσιακή.

Το παρθεναγωγείο

Το παρθεναγωγείο κατασκευάστηκε το 1880. Χρησιμοποιήθηκε ως σχολείο θηλέων μέχρι το 1929 και από τότε χρησιμοποιείται ως θέατρο. Για πολλά χρόνια εγκαταλείφθηκε και προκειμένου να μην καταρρεύσει η σχολική εφορία το δημοπράτησε. Από το 1992 το υπουργείο πολιτισμού το έχει ανακηρύξει διατηρητέο μνημείο λόγω της αρχιτεκτονικής και της ιστορικής σημασίας του.

Το Γαλαξείδι κρατώντας το παρελθόν του αγέρωχο στον χρόνο χαρίζει όμορφα Σαββατοκύριακα στον επισκέπτη διατηρώντας την ιστορία του στα γραφικά σοκάκια του.

Πηγές: