Αλληλένδετο με τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο (1946-1949) είναι και το ζήτημα των “Παιδιών του Εμφυλίου” και το λεγόμενο παιδομάζωμα και παιδοφύλαγμα.
Μετακινήσεις πληθυσμών κατά τον Εμφύλιο Πόλεμο
Οι μετακινήσεις μεγάλου μέρους του πληθυσμού από ορεινές ή ημιορεινές περιοχές της χώρας, όπου δρούσε ο Δ.Σ.Ε. (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας), σε αστικά κέντρα αποτέλεσε σημαντική παράμετρο της εποχής, η οποία επηρέασε και τα παιδιά. Υπολογίζεται ότι αυτοί που εγκατέλειψαν τις εστίες τους εκούσια ή ακούσια ήταν περίπου 700.000.
Η κυβερνητική πλευρά ισχυριζόταν ότι “επρόκειτο για σχέδιο του Δ.Σ.Ε. που ήθελε να δημιουργήσει αστάθεια δια της εξαρθρώσεως της οικονομίας της χώρας και της κάμψεως του πληθυσμού της υπαίθρου”. Τόσο ο Τύπος, όσο και η κυβέρνηση χαρακτήριζε τους πληθυσμούς αυτούς ως ανταρτόπληκτους ή συμμοριόπληκτους.
Όμως, η συγκέντρωση των ανταρτόπληκτων στις παρυφές αστικών κέντρων και κωμοπόλεων, δημιουργούσε τεράστια προβλήματα σίτισης, στέγασης, υγιεινής και περίθαλψης. Βρετανικές πηγές έκαναν λόγο για “τραγωδία μεγάλων διαστάσεων” που θα οδηγούσε σε πολλούς θανάτους και θα καθιστούσε αδύνατη την ανάκαμψη της Ελλάδας.
Παιδομάζωμα και παιδοφύλαγμα
Η απουσία οργανωμένου δικτύου τροφοδοσίας και στρατολογίας συνέβαλαν στην απόφαση του Δ.Σ.Ε. να μεταφερθούν οι ανήλικοι από τις περιοχές που βρίσκονταν στις περιοχές δράσης του. Σκοπός αυτής της μεταφοράς ήταν να απαλλαγούν οι γυναίκες από τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις και να ενταχθούν στον Δ.Σ.Ε. Εφόσον, το να μείνουν τα παιδιά σε ασφαλείς τοποθεσίες στην Ελλάδα ήταν πλέον αδύνατον, αποφασίστηκε αυτά να μεταφερθούν σε γειτονικές βαλκανικές χώρες και στη συνέχεια σε άλλες κομμουνιστικές χώρες.
Βέβαια, ο Δ.Σ.Ε. προέβαλε το επιχείρημα ότι οι μαζικές μετακινήσεις των παιδιών γίνονταν για να γλιτώσουν από τα πυρά των αεροπλάνων και των πυροβόλων των κυβερνητικών δυνάμεων. Η πρακτική αυτή του Δ. Σ. Ε. έμεινε γνωστή στην ιστορία ως “παιδομάζωμα”, παραπέμποντας ευθέως στο παιδομάζωμα (devsirme) στα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Υπολογίζεται ότι 25.000-28.000 παιδιά μεταφέρθηκαν κατ’ αυτόν τον τρόπο σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Κάποια παιδιά, ο αριθμός των οποίων είναι άγνωστος, πέθαναν ή χάθηκαν στον δρόμο, μη αντέχοντας την πείνα, το κρύο και τις ατέλειωτες πορείες.
Το μακρύ ταξίδι των παιδιών για τις ανατολικές χώρες
Η απόφαση για μεταφορά των παιδιών σε ανατολικές χώρες, ανακοινώθηκε επίσημα από το ΚΚΕ τον Μάρτιο του 1948. Τα επιχειρήματα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν η άθλια διαβίωση των ανηλίκων στην Ελλάδα, οι πολεμικές επιχειρήσεις στις περιοχές δράσης των ανταρτών και η συγκέντρωση παιδιών “για τα στρατόπεδα της Φρειδερίκης”. Ως “στρατόπεδα της Φρειδερίκης” χαρακτήριζε η Αριστερά τις παιδοπόλεις που είχαν αρχίσει να λειτουργούν από το 1947. Ο Εθνικός Στρατός παρουσιαζόταν να αρπάζει με τη βία τα παιδιά και οι μπουραντάδες (=δωσίλογη, κατά την Κατοχή, Αστυνομία Πόλεων) απειλούσαν με επί τόπου εκτέλεση αν δεν δώσουν τα παιδιά τους.
Εκτός από τη Γιουγκοσλαβία, πολλά παιδιά εγκαταστάθηκαν στις επίσης κομμουνιστικές Αλβανία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Πολωνία, Βουλγαρία και Τσεχοσλοβακία. Τη φροντίδα τους ανέλαβαν στελέχη του κομμουνιστικού κόμματος και των “αδελφών κομμάτων”, καθώς και των νεολαιών τους στις ανατολικές χώρες. Τα παιδιά που μετακινήθηκαν από τον Δ.Σ.Ε., ήταν μεταξύ 3 και 14 ετών. Σε πολλές περιπτώσεις, τα όρια αυτά δεν τηρήθηκαν.
Ορισμένα από τα μεγαλύτερα παιδιά, έλαβαν στρατιωτική εκπαίδευση, με σκοπό να επιστρέψουν στην Ελλάδα για να ενταχθούν στις τάξεις του Δ.Σ.Ε. και να πολεμήσουν. Βασικός σκοπός της στρατιωτικής εκπαίδευσης ήταν η καλλιέργεια “σοσιαλιστικής συνείδησης”. Τουτέστιν, η εξύμνηση των ανταρτών και του ηγέτη του κόμματος, η θεοποίηση Λένιν-Στάλιν, η καταδίκη των Γερμανών και των “Αγγλοαμερικανών κατακτητών”. Η ελληνική κυβέρνηση παρακολουθούσε μέσω των πρεσβειών στις ανατολικές χώρες τις συνθήκες διαβίωσης των Ελληνόπουλων σε αυτές.
Η αντίδραση της Αθήνας & το παιδοφύλαγμα
Σε αντιδιαστολή με το παιδομάζωμα βρισκόταν το παιδοφύλαγμα. Η επιχείρηση παιδομαζώματος του Δ.Σ.Ε. προκάλεσε την άμεση αντίδραση της Κυβέρνησης. Με πρωτοβουλία της βασίλισσας Φρειδερίκης ιδρύθηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας παιδοπόλεις, όπου έβρισκαν καταφύγιο αναξιοπαθούντα, ορφανά ή εγκαταλελειμμένα παιδιά. Υπολογίζεται ότι στις παιδοπόλεις φιλοξενούνταν 15.000-18.000 ανήλικα παιδιά. Τα χρήματα για τη δημιουργία και τη λειτουργία των παιδοπόλεων προέρχονταν από τον λεγόμενο “έρανο της Βασίλισσας”.
Τόσο η βασίλισσα, όσο και η κυβέρνηση απηύθυναν έκκληση βοήθειας, οι οποίες βρήκαν θετική ανταπόκριση σε ορθόδοξες, και όχι μόνο, Εκκλησίες του εξωτερικού. Παράλληλα, η κυβερνητική πλευρά κατήγγειλε ότι η μετακίνηση των παιδιών στο εξωτερικό γινόταν με τη βία και χωρίς τη συγκατάθεση των γονιών τους. Στόχος των ανταρτών ήταν να χρησιμοποιήσουν τα παιδιά ως έμψυχο υλικό, έτσι ώστε να επανδρώσουν μελλοντικά τον στρατό τους.
Ο επαναπατρισμός των παιδιών
Μετά τη λήξη του πολέμου, η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε τον επαναπατρισμό των απαχθέντων Ελληνοπαίδων. Η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Τσεχοσλοβακία απάντησαν αρνητικά. Η Αλβανία ισχυρίστηκε ότι δεν είχε πλέον Ελληνόπουλα στην επικράτειά της. Μοναδική εξαίρεση ήταν η Γιουγκοσλαβία, η οποία μετά τη ρήξη των σχέσεων Στάλιν-Τίτο επεδίωκε προσέγγιση με τη Δύση. Μέχρι το 1952, 538 παιδιά επαναπατρίσθηκαν από τη Γιουγκοσλαβία.
Το ΚΚΕ, από την πλευρά του, χαρακτήριζε την απόφαση του Βελιγραδίου να δεχτεί τον επαναπατρισμό των Ελληνόπουλων ως προϊόν δοσοληψίας με την Αθήνα. Αποδείκνυε, έτσι, την “προδοσία” του Τίτο, ο οποίος παρέδωσε τα παιδιά στους “μοναρχοφασίστες”.
Μελέτες για τον Εμφύλιο Πόλεμο 1945-1949
