Η Πλάκα αποτελεί μια από τις πιο όμορφες συνοικίες της Αθήνας, η οποία προσελκύει και “μαγεύει” καθημερινά πλήθος επισκεπτών. Πρόκειται για μια συνοικία, που προσδίδει μια ξεχωριστή και ιδιαίτερα γραφική νότα στη μονοτονία που χαρακτηρίζει το κέντρο της πόλης. Αν και απέχει λίγα μόλις λεπτά από αυτό είναι μια εντελώς διαφορετική περιοχή, που σε ταξιδεύει σε μια εποχή μακρινή και ίσως αλλιώτικη για κάποιους, που δεν την έζησαν αλλά την είδαν να ζωντανεύει μέσα από τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο. Ένας περίπατος, λοιπόν, στα δρομάκια της Πλάκας βοηθά ακόμα κι αυτούς να φανταστούν την εποχή αυτή και να αναλογιστούν πως ήταν άραγε η Αθήνα τότε. Ιδιαίτερα αν ο περίπατος αυτός συνοδεύεται από το άκουσμα μιας λατέρνας το “ταξίδι στο χρόνο” γίνεται μοναδικό.
Ιστορικά στοιχεία και αξιοθέατα
Η προέλευση του ονόματος της περιοχής δεν είναι στην ουσία γνωστή, με αποτέλεσμα να έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες σχετικά με αυτό το ζήτημα. Σύμφωνα με την επικρατέστερη, η Πλάκα οφείλει το όνομά της σε μία μεγάλη πέτρινη πλάκα που βρέθηκε στην περιοχή της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου Αλεξάνδρειας, δίπλα στο αρχαίο θέατρο του Διονύσου. Ως τις αρχές του 20ου αιώνα, η εικόνα της περιοχής ήταν εντελώς διαφορετική καθώς στο σημείο, όπου σήμερα βλέπουμε τον αρχαιολογικό χώρο, εκτεινόταν η γειτονιά της Βλασαρούς με τα σπίτια, τα στενά γραφικά δρομάκια και τα μαγαζάκια της. Οι απαλλοτριώσεις που έγιναν βοήθησαν τους αρχαιολόγους να ανασκάψουν και να αναδείξουν το κέντρο της κλασικής Αθήνας.
Της ίδιας εποχής είναι και ένα από τα ορόσημα της Πλάκας, το οποίο κάθε επισκέπτης θαυμάζει, το μνημείο του Λυσικράτη χτισμένο τον 4ο αιώνα π.Χ., που σώζεται ως τις μέρες μας. Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας, το μνημείο ήταν μέρος Μονής των Καπουτσίνων, η οποία κατεδαφίστηκε κατά την επανάσταση. Στη ρωμαϊκή περίοδο, η περιοχή της Πλάκας βρισκόταν ακόμη στο επίκεντρο. Η Ρωμαϊκή Αγορά και η γειτονική βιβλιοθήκη το Αδριανού αποτελούν μια απόδειξη την ακμή της Αθήνας. Γνωστότερο μνημείο είναι ο πύργος των «Αέρηδων» που έλαβε αυτό το όνομα λόγω των παραστάσεων των ανέμων στις όψεις του κτιρίου.
Από την κλασική και τη ρωμαϊκή εποχή περνάμε στα χρόνια του Βυζαντίου. Το γεγονός ότι υπάρχουν πολλές διάσπαρτες εκκλησίες αποδεικνύει, ότι η περιοχή συνέχισε να έχει αξιοσημείωτο αριθμό κατοίκων παρ’όλο που είχε χάσει την αρχαία της δόξα. Σημαντικότεροι από αυτούς τους ναούς είναι οι Άγιοι Απόστολοι στην Αρχαία Αγορά, η Αγία Αικατερίνη και ο Άγιος Νικόλαος του Ραγκαβά.
Από την Πλάκα δεν λείπουν και σημαντικά οθωμανικά μνημεία όπως ο Μεντρεσές, ιερατική σχολή των Οθωμανών και το Φατιέ Τζαμί που χτίστηκε το 1458, δύο χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, προς τιμήν του Μωάμεθ του Πορθητή, όταν αυτός επισκέφτηκε την Αθήνα. Αναστυλωμένο μνημείο της οθωμανικής περιόδου είναι το Χαμάμ του Αμπίτ Εφέντη ή «Λουτρό των Αέρηδων» που ανήκει στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης.
Αξίζει να σημειωθεί πως πολλά μουσεία στεγάζονται στα νεοκλασικά και διατηρητέα κτίρια της πλάκας, τα οποία συντελούν στην αύξηση της δημοτικότητάς της. Στην οδό Κυδαθηναίων, για παράδειγμα, βρίσκεται το Κεντρικό Κτίριο του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, που ανάμεσα στις συλλογές του ξεχωρίζει αυτή με τα ζωγραφικά έργα του Θεόφιλου. Στην ίδια οδό συναντάμε και το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο, με διάφορες δραστηριότητες και παροχές για τους μικρούς επισκέπτες του.
Σημείο συνάντησης των μουσικόφιλων της Αθήνας είναι το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων Φοίβου Ανωγειανάκη-Κέντρο Εθνομουσικολογίας. Το μουσείο περιλαμβάνει μια αξιόλογη συλλογή μουσικών οργάνων του μουσικολόγου Φοίβου Ανωγειανάκη, που εκτίθεται στους τρείς ορόφους του μουσείου, ενώ εκπαιδευτικά προγράμματα και τα σεμινάρια εκμάθησης μουσικών οργάνων αποσκοπούν στη διαφύλαξη και ανάδειξη της ελληνικής μουσικής παράδοσης.
Αναφιώτικα
Ένας ακόμη λόγος που η περιοχή της πλάκας είναι ιδιαίτερα αγαπητή και στις άμεσες προτιμήσεις του κόσμου είναι τα αναφιώτικα. Πρόκειται για μια γραφική λιλιπούτεια συνοικία της Αθήνας, που βρίσκεται σκαρφαλωμένη στην βορειανατολική πλευρά του βράχου της Ακρόπολης, στα όρια της συνοικίας της Πλάκας. Δημιουργήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν εγκαταστάθηκαν και δημιούργησαν τις οικίες τους στην περιοχή εργάτες από το νησί της Ανάφης, που είχαν έρθει στην Αθήνα για να εργαστούν ως χτίστες, στην ανοικοδόμηση της πόλης και στην ανέγερση των ανακτόρων του Όθωνα. Ως πρώτοι οικιστές αναφέρονται ένας ξυλουργός (Γ. Δαμίγος) και ένας κτίστης (Μ. Σιγάλας) από την Ανάφη, ενώ το παράδειγμά τους ακολούθησαν αργότερα κι άλλοι συμπατριώτες τους, οικοδομώντας με τον ίδιο τρόπο τα σπίτια τους κάτι που αν και ήταν παράνομο οι αρχές έδειχναν μια επιείκεια κατά τη διάρκεια της έξωσης του Όθωνα και μεσοβασιλείας.
Η συνοικία χτίστηκε σύμφωνα με την αρχιτεκτονική των Κυκλάδων. Οι Αναφιώτες αναστήλωσαν παράλληλα με την εγκατάστασή τους, τους δύο ναούς που βρίσκονταν στην περιοχή από τον 17ο αιώνα, τον ναό του Αγίου Συμεών και του Αγίου Γεωργίου των Βράχων.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Μικρασιάτες πρόσφυγες εμπλουτίζοντας την σύνθεση του πληθυσμού. Τη δεκαετία του 1950 τμήμα της συνοικίας κατεδαφίστηκε λόγω ανασκαφών. Τα επόμενα χρόνια πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες απαλλοτριώσεις από το υπουργείο πολιτισμού και σήμερα έχουν απομείνει μόνο 45 οικήματα τα οποία ανακηρύχθηκαν διατηρητέα. Τα οικήματα αυτά έχουν επιφάνεια από 8 έως 36 τ.μ. Οι κάτοικοι των Αναφιώτικων σύμφωνα με την καταμέτρηση του 2015 είναι 65 και ανάμεσά τους 4 παιδιά.
Πηγές:
- http://www.athensvoice.gr/archives/mia-syntomi-istoria-tis-plakas
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BB%CE%AC%CE%BA%CE%B1
- http://www.visitgreece.gr/el/main_cities/plaka
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B1%CF%86%CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B1
Σύνταξη κειμένου: Κωνσταντίνα Κοντογιάννη
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
