Όπως όλοι γνωρίζουμε, στην Ελλάδα από αρχαιοτάτων χρόνων επικρατούσαν τα έθιμα και οι παραδόσεις. Μπορεί να πρόκειται για ένα συγκεκριμένο παραδοσιακό φαγητό, που τρώμε σε ορισμένες γιορτές κλπ., μέχρι πρωτότυπους τρόπους να γιορτάσουμε ένα χαρούμενο συμβάν. Σίγουρα λοιπόν, δε θα μπορούσαν να λείπουν τα γαμήλια έθιμα. Ο γάμος και η οικογένεια ήταν πάντα από τις πιο σημαντικές αξίες στη ζωή των Ελλήνων. Ας δούμε παρακάτω πέντε από τις παραδόσεις, που επικρατούσαν παλιά. Μερικές βέβαια, δεν τηρούνται πλέον, καθώς τα χρόνια περνάνε και όλα εκσυγχρονίζονται. Όμως, κάποιες έχουν καταφέρει να μείνουν χάρη σ’ αυτούς, που θαυμάζουν και κρατούν αναλλοίωτα τα ελληνικά έθιμα.
Προξενιό
Τα παλαιότερα χρόνια δεν είχες το δικαίωμα να επιλέξεις τον άνθρωπο, που θα παντρευόσουν. Η οικογένεια του άντρα μέσω της προξενήτρας, έστελνε “προξενιό” – μήνυμα δηλαδή στην οικογένεια της νύφης και ζητούσε το χέρι της για το γιο τους. Τότε η προξενήτρα συζητούσε με τη νύφη και την οικογένεια της και έδιναν την απάντηση τους. Διαπραγματεύονταν την προίκα και την οικονομική άνεση του γαμπρού, που ήταν βασικό κριτήριο τότε, αλλά τις περισσότερες φορές η απάντηση ήταν θετική, καθώς τα κορίτσια εκείνη την εποχή έπρεπε να παντρευτούν νωρίς. Συνήθως μάλιστα, η κοπέλα δεν είχε καν περιθώρια άρνησης του γάμου. Μετά, λοιπόν, από την έγκριση οι δύο οικογένειες συναντιούνται, συζητούν και γνωρίζονται για να κανονίσουν τα περί του γάμου. Όταν αργότερα πραγματοιηθεί η τελετή, το ζευγάρι μπορεί να μετακομίσει πλέον σε δικό του σπίτι. Οπότε ουσιαστικά τότε και γνωρίζονται και μόνο τότε θα κατανοήσουν αν τελικά ταιριάζουν, παρ’ όλο που ήδη είχαν παντρευτεί.
Ο θεσμός της προίκας
Η προίκα κάποτε αποτελούσε τον πιο βασικό λόγο να στείλει κανείς προξενιό σε μία κοπέλα. Μαζί με το κορίτσι της η οικογένεια έδινε και “δώρο” την προίκα της. Οι γυναίκες της οικογένειας ετοίμαζαν τα προικιά του κοριτσιού απ’ τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής της. Αυτά άλλες φορές ήταν κάτι απλό, όπως λευκά είδη για το σπίτι, λεφτά, αλλά έφταναν καμιά φορά να είναι σπίτια, οικόπεδα, χωράφια και λοιπές εκτάσεις. Έτσι, όσο μεγαλύτερη προίκα είχε η γυναίκα, τόσο πιο περιζήτητη γινόταν ως νύφη.
Ο αρραβώνας
Μέχρι και πριν κάποια χρόνια, ο αρραβώνας θεωρούταν, ανεπισήμα βέβαια, απαραίτητος, ώστε να ακολουθήσει έπειτα ο γάμος. Συνήθως γινόταν σε στενό οικογενειακό κύκλο, χωρίς όμως αυτό να είναι αναγκαίο. Άλλωστε, ο καθένας μπορεί να γιορτάσει τη χαρά του με όσους ανθρώπους θέλει γύρω του. Ο αρραβώνας πραγματοποιούταν τις περισσότερες φορές στο σπίτι της νύφης, όπου το ζευγάρι αντάλλαζε λόγους μπροστά στις δύο οικογένειες και στους λοιπούς παρευρισκόμενους. Αντάλλασαν επίσης δαχτυλίδια (το έθιμο θέλει να αλλάζει τα δαχτυλίδια ένα παιδί) και τη μέρα του αρραβώνα, γινόταν γνωστή και η ημερομηνία του γάμου. Πλέον, βέβαια, τα περισσότερα ζευγάρια παραλείπουν το βήμα του αρραβώνα και παντρεύονται αμέσως. Το θεωρούν περιττό σαν γεγονός και ανταλλάσουν τα δαχτυλίδια κατευθείαν στην τελετή του γάμου.
Το νυφοστόλι και το κρεβάτι
Έθιμο γνωστό μέχρι και σήμερα αποτελεί το λεγόμενο “κρεβάτι”. Την εβδομάδα πριν το γάμο, συγγενείς και φίλες της νύφης, μαζεύονταν στο σπίτι, που θα μείνει το ζευγάρι μετά το γάμο και ξεκινάνε να το καθαρίζουν. Μάλιστα, συνηθιζόταν να φτιάχνουν συγκεκριμένη “θέση” για την προίκα. Σε μία ανοιχτή ντουλάπα, διακοσμούσαν τα προικιά (σεντόνια, ριχτάρια, τραπεζομάντηλα, πετσετάκια κλπ.) της νύφης για να τα δει ο γαμπρός όλα μαζί, την ημέρα, που θα γινόταν το “κρεβάτι”, δηλαδή δύο μέρες πριν το γάμο.
Εκείνη τη μέρα, μαζεύονταν οι οικογένειες και οι φίλοι του ζευγαριού στο μελλοντικό τους σπίτι και στρώνουν το κρεβάτι. Όταν είναι έτοιμο, ρίχνουν πάνω ρύζι -για να ριζώσει το ζευγάρι, χρήματα -για να έχει καλή οικονομική κατάσταση, και τέλος ανθοπέταλα. Αφού όλοι οι καλεσμένοι έχουν ρίξει κι από κάτι στο κρεβάτι -για το καλό, πετάνε πάνω του ένα αγοράκι μικρής ηλικίας, για να αποκτήσει το ζευγάρι απογόνους. Απαραίτητη προυπόθεση, βέβαια, αποτελούσε να ζουν και οι δύο γονείς του παιδιού.
Τα καλέσματα
Παλιότερα, η διαδικασία του καλέσματος δε γινόταν με προσκλητήρια, όπως σήμερα, αλλά με έναν πολύ διαφορετικό τρόπο. Η οικογένεια της νύφης μούλιαζε ρύζι μέσα σε νερό και με το γουδί το έσπαγαν μέχρι να μείνει σε μορφή σκόνης. Μετά μαζί με ζάχαρη και ένα ακόμα υλικό, το νησιστέ (κάτι παρόμοιο με τη μαγειρική σόδα) το έβραζαν σε μια κατσαρόλα μέχρι να πήξει και να γίνει πολτός. Αυτό ήταν όλο ⋅ ο λεγόμενος ζερντές. Το άφηναν να κρυώσει για να γίνει σαν κέικ και το έκοβαν σε κομμάτια για να το σερβίρουν σε πιατέλες, στολισμένο με κανέλα.
Έπειτα, τις μοίραζαν. Όλες οι πιατέλες ήταν όμορφα στολισμένες με κεντητές πετσέτες και δαντέλες, αλλά ειδικά η πρώτη ήταν πιο προσεγμένη, καθώς προοριζόταν για τον γαμπρό. Άλλη μία πιατέλα ήταν για τον κουμπάρο και οι υπόλοιπες μοιράζονταν μέσω συγγενικών προσώπων στους καλεσμένους. Τις άφηναν στα σπίτια των καλεσμένων, παίρνοντας πίσω μόνο το κέντημα και έπειτα οι πρώτοι τις επέστρεφαν στο σπίτι πλέον των νεόνυμφων, στολισμένες αυτή τη φορά με το δώρο του γάμου.
Αυτά είναι μερικά από τα γαμήλια έθιμα της χώρας μας. Καμιά φορά καλό είναι να τα εξερευνούμε, καθώς μερικά μπορεί να μας εκπλήξουν και να μας κινήσουν την περιέργεια λόγω της πρωτοτυπίας τους. Ίσως μας αρέσουν τόσο μάλιστα, που μια απλή έρευνα μπορεί να σταθεί αφορμή να τα αναβιώσουμε. Γιατί όχι; Η παράδοση άλλωστε είναι τόσο δυνατή, που με λίγη ώθηση, μπορεί να ξαναγεννηθεί απ’ τις στάχτες της. Αυτές, που εμείς οι ίδιοι κρατήσαμε.
Πηγές:
Σύνταξη κειμένου: Παναγιώτα Λουπάκη
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
