Ορθολογισμός. Μια ιδιαίτερη άποψη για τον τρόπο που είναι ο κόσμος, όπου βασική ιδέα είναι ότι δεν μπορείς να εμπιστευτείς τις αισθήσεις σου, παρά μόνο τη λογική σου.
«Δεν είναι σοφό να εμπιστεύεσαι ποτέ πραγματικά αυτούς που σε έχουν εξαπατήσει μια φορά. Αν οι αισθήσεις σας, σας εξαπατούν μερικές φορές, πώς ξέρετε ότι δεν σας εξαπατούν όλη την ώρα;» Ρενέ Ντεκάρτ
«Αύριο την αυγή, όταν η εξοχή παίρνει χρώμα λευκό,
Θα ξεκινήσω. Βλέπεις, το ξέρω πως με περιμένεις.
Θα φύγω για το δάσος, θα περάσω στο βουνό.
Άλλο μακριά δεν γίνεται να μένω και να μένεις.» Βίκτωρ Ουγκώ
Απόσπασμα από το ποίημα Αύριο την Αυγή.
Ρομαντισμός. Μια ιδιότητα, πνεύμα ή δράση.
Και για να το δούμε ακόμη πιο απλά; Ο ορθολογισμός είναι αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα, καθαρά γνωστικά. Ενώ ο ρομαντισμός είναι βασικά θέματα καρδιάς και έχει να κάνει με τη σκέψη μέσω του συναισθήματός.
Οι ορθολογιστές βλέπουν την ύπαρξη εξωτερικών αντικειμένων ως ανοιχτή σε αμφιβολίες. Ο ορθολογισμός χρησιμοποιείται επίσης για να περιγράψει οποιαδήποτε άποψη που αποδίδει μεγάλη σημασία σε νοητικές ιδιότητες ή έμφυτες διανοητικές ικανότητες (Hurst, 2020).
Ο ρομαντισμός ήταν μια αντίδραση στον ορθολογισμό όσο ήταν αποτέλεσμα των κοινωνικών αλλαγών. Είναι ένα κίνημα στις τέχνες και τη λογοτεχνία που ξεκίνησε στα τέλη του 18ου αιώνα, δίνοντας έμφαση στην έμπνευση, την υποκειμενικότητα και την πρωτοκαθεδρία του ατόμου (Furst, 2017).
Ορθολογισμός vs Ρομαντισμός
Καθώς ο ορθολογισμός έγινε πιο δημοφιλής, περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να αμφισβητούν την υπόθεση ότι η ανθρώπινη φύση είχε τις ρίζες του στον ορθολογισμό. Οι ρομαντικοί, είναι οι φιλόσοφοι και οι λογοτεχνικοί συγγραφείς που ασχολήθηκαν με τα παράλογα κίνητρα στην ανθρώπινη φύση, ιδιαίτερα τα συναισθήματα.
Για παράδειγμα, ο ορθολογισμός λέει ότι μπορούμε λογικά να ανακατασκευάσουμε την κοινωνία για να αντιπροσωπεύσουμε ορθολογικά προερχόμενες αξίες (Arrington, 2019). Αλλά ο ρομαντισμός λέει, ότι η κοινωνία και η ιστορία είναι η διαδικασία της οργανικής ανάπτυξης. Το παρελθόν είναι συνυφασμένο με το παρόν και σχηματίζει ένα ύφασμα. Δεν υπάρχει κάτι που να ορίζεται ως μια εντελώς νέα τάξη πραγμάτων, επειδή πρέπει να χτιστεί κανείς στο παρελθόν και όχι σε αφηρημένες αρχές, όπως στον ορθολογισμό (Honour, 2018).
Ο ορθολογισμός έχει κοινή ιδέα τη γραμμική πρόοδο της ανθρωπότητας προς μια ουτοπία, μια πρόοδο που καθοδηγείται από τη λογική. Ο ρομαντισμός δεν τοποθετείται ακριβώς ούτε στην επιλογή των θεμάτων ούτε στην ακριβή αλήθεια, αλλά σε έναν τρόπο αίσθησης. Γι’ αυτό και η ρομαντική λογοτεχνία αγκαλιάζει τον ρόλο της ελεύθερης βούλησης στους κοινωνικούς αγώνες.
Ο Jean-Jacques Rousseau θεωρήθηκε ο πρώτος ρομαντικός και ο ρομαντισμός έγινε πιο γνωστός με την αυξανόμενη δημοτικότητα των βιβλίων του. Στο Κοινωνικό Συμβόλαιο, ο Rousseau αμφισβητεί την όλη ιδέα ότι οι άνθρωποι χρειάζονται κυβέρνηση και υποστηρίζει ότι η εκπαίδευση πρέπει να επικεντρώνεται στην ατομικότητα και όχι στην κοινωνία, «Ο άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος και όμως τον βλέπουμε παντού αλυσοδεμένο» (Kuhn, 2016).
Ο πρώτος σύγχρονος ορθολογιστής ήταν ο Ντεκάρτ, ένας πρωτότυπος μαθηματικός, του οποίου η φιλοδοξία ήταν να εισαγάγει στη φιλοσοφία την αυστηρότητα και τη σαφήνεια που τον ευχαριστούσε στα μαθηματικά. Ξεκίνησε να αμφισβητεί τα πάντα με την ελπίδα να φτάσει στο τέλος σε κάτι αναμφισβήτητο (Gatens, 2017).
Δε νομίζω πως μπορεί να υπάρξει ορθολογισμός χωρίς ρομαντισμό κι αντίστροφα το ίδιο. Γιατί πάντα θα υπάρχει η αγωνία του ανέκφραστου εσωτερικού κόσμου προερχόμενη από τη σχάση ανάμεσα στο πραγματικό και το ιδανικό.
Πάντα θα υπάρχουν αντιφάσεις, όπου θα συνυπάρχουν στην συνείδηση του ατόμου και στην αναζήτηση της προσωπικής του ταυτότητας. Και φυσικά μην ξεχνάμε, την νοσταλγική διάθεση για τα περασμένα και την υποκειμενική βίωση της φύσης.
«Ποτέ κανένας δεν υπήρξε μεγάλος ποιητής χωρίς συγχρόνως να είναι ένας βαθυστόχαστος φιλόσοφος.» ~ Samuel Taylor Coleridge
Advertising
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Arrington, R. L. (2019). Rationalism, realism, and relativism: perspectives in contemporary moral epistemology. Cornell University Press. E-book, Ανακτήθηκε 3 Σεπτεμβρίου 2022
Furst, L. R. (2017). Romanticism. Routledge.E-book, Ανακτήθηκε 9 Σεπτεμβρίου 2022
Gatens, M. (2017). Modern rationalism. A companion to feminist philosophy, 21-29. Doi: https://doi.org/10.1002/9781405164498.ch2
Honour, H. (2018). Romanticism. Routledge. E-book, Ανακτήθηκε 7 Σεπτεμβρίου 2022
Hurst, J. F. (2020). History of Rationalism. BoD–Books on Demand. E-book, Ανακτήθηκε 9 Σεπτεμβρίου 2022
Kuhn, B. (2016). Autobiography and natural science in the age of romanticism: Rousseau, Goethe, Thoreau. Routledge. E-book, Ανακτήθηκε 7 Σεπτεμβρίου 2022
