Ο ορισμός της Αναπτυξιακής Γλωσσικής Διαταραχής (ΑΓΔ)

Η Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή (ή ΑΓΔ, εν συντομία) είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή της επικοινωνίας όπου η γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού είναι σημαντικά κατώτερη από αυτήν άλλων παιδιών της ίδιας χρονολογικής ηλικίας, χωρίς κάποια προφανή εξήγηση που θα μπορούσε να ευθύνεται για τα γλωσσικά προβλήματα κατανόησης και/ή παραγωγής του προφορικού λόγου (π.χ. Bishop & Norbury, 2008· Botting, 2014· Williams & Lind, 2013).

Ο όρος ΑΓΔ χρησιμοποιείται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (World Health Organization, 2018) στην τελευταία αναθεώρηση του εγχειριδίου ICD-11 στο οποίο η ΑΓΔ βρίσκεται στις Αναπτυξιακές Διαταραχές του Λόγου και της Γλώσσας και χαρακτηρίζεται από «Επίμονες δυσκολίες στην κατάκτηση, κατανόηση, παραγωγή ή χρήση της γλώσσας (προφορική ή νοηματική) που προκύπτουν κατά την αναπτυξιακή περίοδο, συνήθως κατά την πρώιμη παιδική ηλικία, και προκαλούν σημαντικούς περιορισμούς στην ικανότητα του ατόμου να επικοινωνεί. Η ικανότητα του ατόμου να κατανοεί, να παράγει ή να χρησιμοποιεί τη γλώσσα είναι σαφώς κατώτερη από ό,τι θα αναμενόταν βάσει της ηλικίας του και του επίπεδου διανοητικής του ικανότητας. Τα γλωσσικά ελλείμματα δεν εξηγούνται από κάποια άλλη νευροαναπτυξιακή διαταραχή ή αισθητηριακή βλάβη ή νευρολογική κατάσταση, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων εγκεφαλικού τραυματισμού ή μόλυνσης» (ανακτήθηκε από: https://icd.who.int/dev11/lm/en#/http://id.who.int/icd/entity/862918022).

Πέραν του ICD-11 (WHO, 2018), το DSM-5 (American Psychiatric Association, 2013) χρησιμοποιεί τον όρο αναπτυξιακή γλωσσική διαταραχή. Άλλες χώρες έχουν αρχίσει να εγκρίνουν και να υιοθετούν τον όρο αναπτυξιακή γλωσσική διαταραχή, συμπεριλαμβανομένων της Ιρλανδίας και της Αυστραλίας (Royal College of Speech and Language Therapists, 2017).

Τα γλωσσικά προβλήματα των παιδιών με Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή (ΑΓΔ)

Προβλήματα με τη γραμματική στα παιδιά με ΑΓΔ

Εκφραστικές και προσληπτικές γλωσσικές δυσκολίες

Ο προφορικός λόγος ενός αγγλόφωνου παιδιού με ΑΓΔ, επί παραδείγματι, μοιάζει με τον προφορικό λόγο ενός πολύ μικρότερου παιδιού καθώς μπορεί να χρησιμοποιεί απλή γλώσσα, με περιορισμένο λεξιλόγιο, και μικρές, αγραμματικές, προτάσεις. Για παράδειγμα, ένα αγγλόφωνο παιδί με ΑΓΔ μπορεί να πει «Me go there» αντί για το σωστό «I go there» (Bishop, 2006). Tα παιδιά με ΑΓΔ μπορεί επίσης να έχουν προσληπτικές γλωσσικές δυσκολίες που επηρεάζουν τη λεκτική κατανόηση. Ως εκ τούτου, μπορεί να μπερδευτούν με μεγαλύτερες προτάσεις, κατανοώντας μόνο μερικές λέξεις μιας πρότασης. Αν, για παράδειγμα, κανείς απευθυνθεί λεκτικά σε ένα παιδί με ΑΓΔ, λέγοντας «Αν φέρεις το μαγιό σου αύριο, μπορούμε να πάμε στην πισίνα μετά το μεσημεριανό γεύμα», το παιδί θα καταλάβει ένα μικρό μέρος του νοήματος της πρότασης ή δε θα καταλάβει το νόημα καθόλου. Μπορεί επίσης να παράγουν αγραμματικές προτάσεις όπως οι ακόλουθες «Who Marge saw someone?» ή «Yesterday I fall over» (van der Lely & Marshall, 2011).

Δυσκολίες με την παθητική φωνή

Τα παιδιά με ΑΓΔ έχουν επίσης δυσκολίες αν κανείς χρησιμοποιήσει προτάσεις με σύνθετη δομή, για παράδειγμα, μία πρόταση στην παθητική φωνή, όπως είναι η πρόταση «Ο ελέφαντας σπρώχτηκε από το αγόρι» (Bishop, 1982). Σε αυτή την περίπτωση, ένα παιδί με ΑΓΔ μπορεί να αποτύχει να κατανοήσει το νόημα της πρότασης (μπορεί, επί παραδείγματι, εσφαλμένα να θεωρήσει ότι ο ελέφαντας έσπρωξε το αγόρι αντί του σωστού νοήματος ότι το αγόρι έσπρωξε τον ελέφαντα).

Παράλειψη γραμματικών επιθημάτων

Επιπλέον, τα παιδιά με ΑΓΔ μπορεί να παραλείψουν γραμματικά επιθήματα όταν μιλούν, όπως την κατάληξη του παρελθοντικού χρόνου στα ρήματα της αγγλικής γλώσσας (δηλ. την κατάληξη -ed, π.χ. Υesterday, I play_ in the park αντί για το σωστό Yesterday, I played in the park) ή την κατάληξη του τρίτου προσώπου του ενικού αριθμού στα αγγλικά ρήματα (δηλ. την κατάληξη -s, π.χ. My brother like_ chocolate αντί για το σωστό My brother likes chocolate).

Προβλήματα με τη φωνολογία και το λεξιλόγιο

Εκτός από τα ελλείμματα στη γραμματική (δηλαδή, στη μορφολογία και στη σύνταξη), τα παιδιά με ΑΓΔ έχουν φωνολογικά ελλείμματα όπως αυτά εκδηλώνονται σε μια δοκιμασία επανάληψης ψευδολέξεων (Gathercole & Baddeley, 1990· Marshall κ.ά., 2003· Marshall & van der Lely, 2009).

Τα παιδιά με ΑΓΔ αντιμετωπίζουν επίσης προβλήματα με το λεξιλόγιο (Marshall, 2014) που εκδηλώνονται ως δυσκολίες εύρεσης λέξεων. Δηλαδή, ενώ ξέρουν μια λέξη, δεν μπορούν να τη θυμηθούν όταν θέλουν να τη χρησιμοποιήσουν. Μπορεί επίσης να έχουν μικρότερο λεξιλόγιο (δηλαδή, να γνωρίζουν λιγότερες λέξεις), όπως αξιολογείται με μια δοκιμασία προσληπτικού λεξιλογίου, όπως είναι στην αγγλική γλώσσα το Peabody Picture Vocabulary Test (Dunn & Dunn, 2007) ή το The British Picture Vocabulary Scale (Dunn κ.ά., 2009), ή με μία δοκιμασία εκφραστικού λεξιλογίου, όπως είναι στην ελληνική γλώσσα η Δοκιμασία Εκφραστικού Λεξιλογίου της C. Renfrew (Βογινδρούκας κ.ά., 2009) ή οι Κλίμακες Λεξιλογίου του Crichton (Σιδερίδης κ.ά., 2015).

Προβλήματα αναγνωστικής κατανόησης στα παιδιά με ΑΓΔ

Τα παιδιά με ΑΓΔ παρουσιάζουν επίσης φτωχότερη επίδοση σε σχέση με τα παιδιά με δυσλεξία και τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης σε δοκιμασίες που αξιολογούν τις δεξιότητες λεκτικής κατανόησης (κατανόηση του νοήματος όσων λέγονται στον προφορικό λόγο) και αναγνωστικής κατανόησης (Talli κ.ά., 2015). Πράγματι, κάποια παιδιά, μεταξύ των οποίων και τα παιδιά με ΑΓΔ, έχουν δυσκολία να καταλάβουν όσα διαβάζουν παρόλο που μπορούν να αποκωδικοποιήσουν και να συλλαβίσουν τις λέξεις με ακρίβεια. Διαχρονικές μελέτες που ξεκινούν από τα πρώιμα στάδια της εκμάθησης της ανάγνωσης δείχνουν ότι τα παιδιά με φτωχή αναγνωστική κατανόηση έχουν ελλείμματα γλωσσικών δεξιοτήτων στη γραμματική και τη σύνταξη από μικρή ηλικία (Catts κ.ά., 2005· Nation κ.ά., 2010).

Το γλωσσικό προφίλ των παιδιών με ΑΓΔ στην ελληνική γλώσσα

Δυσκολίες με τη συμφωνία υποκειμένου-ρήματος

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα ελληνόφωνα παιδιά με ΑΓΔ εμφανίζουν παρόμοιο προφίλ με τα αγγλόφωνα παιδιά με ΑΓΔ. Τα ελληνόφωνα παιδιά με ΑΓΔ δυσκολεύονται με τη συμφωνία υποκειμένου-ρήματος (το υποκείμενο του ρήματος μπαίνει πάντα σε ονομαστική πτώση, π.χ. Εγώ γράφω ή τα παιδιά γράφουν. Τα παιδιά με ΑΓΔ μπορεί να δυσκολευτούν, επί παραδείγματι, στον καθημερινό τους λόγο, προφορικό ή γραπτό, με την ακόλουθη πρόταση: Εγώ και η Ελένη πήγαμε στο πάρκο, όπου το ρήμα θα πρέπει να συμφωνεί με το υποκείμενο και να μπει στο πρώτο πληθυντικό πρόσωπο) και με τα γραμματικά μορφήματα (Stavrakaki, 2005).

Δυσκολίες με τις αναφορικές προτάσεις και με τον αναφορικό συμπληρωματικό δείκτη που

Επίσης, παρουσιάζουν δυσκολία με τις ερωτηματικές προτάσεις που ξεκινούν με τις αντωνυμίες ποιος/ποια/ποιο/ποιανού/ποιον και με τις αναφορικές προτάσεις που ξεκινούν με την αντωνυμία οποίος/οποία/οποίο ή με τον αναφορικό συμπληρωματικό δείκτη που (Stavrakaki, 2001· Stavrakaki κ.ά., 2011). Για παράδειγμα, τα παιδιά με ΑΓΔ μπορεί να έχουν δυσκολία με την ακόλουθη πρόταση όπου θα πρέπει κανείς να ξεκινήσει με το ποια και όπου το ποιος ή ποιο δεν είναι κατάλληλες λέξεις: _ είναι η αγαπημένη σου μέρα; Ή με την πρόταση: Με _ παιδί κάθεσαι στο θρανίο; (όπου θα πρέπει να κανείς να χρησιμοποιήσει το ποιο και όπου το ποιος ή ποια δεν είναι κατάλληλες λέξεις).

Προτάσεις όπως, «Η Μαρία, δίπλα στην οποία καθόσουν, είναι φίλη μου», «Ο μαθητής, του οποίου είναι το βιβλίο» ή η πρόταση «Δείξε μου τα παιδιά που παίζουν με την μπάλα», αποτελούν πρόσκληση για τα παιδιά με ΑΓΔ καθώς δυσκολεύονται ιδιαίτερα να τις παράγουν σωστά στον προφορικό ή γραπτό λόγο και/ή να κατανοήσουν το νόημά τους όταν τις ακούνε. Έτσι, αν ένα παιδί με ΑΓΔ κληθεί να δει μερικές εικόνες, και η δασκάλα πει: «Η καρέκλα που κάθεται η γάτα είναι κόκκινη. Τώρα δείξε μου τη σωστή εικόνα», θα δυσκολευτεί ή θα αποτύχει σε αυτή τη δοκιμασία λόγω της αδυναμίας του να κατανοήσει τι σημαίνει η πρόταση (μπορεί, για παράδειγμα, να επιλέξει να δείξει την εικόνα όπου η καρέκλα απεικονίζεται με πράσινο χρώμα και η γάτα με κόκκινο χρώμα).

Πώς συμφωνήθηκε ο όρος Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή (ΑΓΔ);

Ο όρος ΑΓΔ είναι ένας σχετικά νέος όρος. Το 2016, η Bishop και οι συνεργάτες της συστήσανε μία ομάδα 57 ειδικών στις γλωσσικές διαταραχές των παιδιών από αγγλόφωνες χώρες, συμπεριλαμβανομένων λογοθεραπευτών, εκπαιδευτικών, ιατρών, ψυχολόγων, ακοολόγων καθώς και εκπροσώπων από οικογένειες παιδιών με ΑΓΔ και εκπροσώπων από φιλανθρωπικά ιδρύματα. Στόχος της ομάδας CATALISE ήταν να επιδιωχθεί συναίνεση για τον καλύτερο εντοπισμό των παιδιών με γλωσσικές διαταραχές που χρειάζονται υποστήριξη πάνω και πέρα από αυτή που είναι διαθέσιμη στην τάξη.

Η ομάδα CATALISE έκρινε ότι οι γλωσσικές ανάγκες των παιδιών συχνά περνούσαν απαρατήρητες και ο λόγος ήταν ότι υπήρχε ένα εύρος ορολογίας που χρησιμοποιούνταν για να τις περιγράψει. Όροι όπως Ειδική Γλωσσική Διαταραχή, Αναπτυξιακή Δυσφασία ή Γλωσσική Καθυστέρηση, χρησιμοποιούνταν εναλλακτικά για να περιγράψουν τον ίδιο πληθυσμό παιδιών, με τη σύγχυση, ωστόσο, γύρω από την ορολογία να κάνει δύσκολη την επικοινωνία μεταξύ των ειδικών, δύσκολη την έρευνα πάνω στις γλωσσικές διαταραχές των παιδιών και δύσκολη τη δίκαιη παροχή των υπηρεσιών στις οποίες θα έπρεπε να είχαν πρόσβαση τα παιδιά με γλωσσικές διαταραχές.

Βασικά σημεία στην ορολογία των γλωσσικών διαταραχών των παιδιών

Τα κύρια διαγνωστικά κριτήρια της αναπτυξιακής γλωσσικής διαταραχής

1. Η ομάδα CATALISE συμφώνησε ότι ο όρος «Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή» θα πρέπει να αντικαταστήσει τον όρο «Ειδική Γλωσσική Διαταραχή». Πράγματι, ο όρος Ειδική Γλωσσική Διαταραχή χρησιμοποιούνταν συχνά στο παρελθόν με τρόπο που δεν ευθυγραμμιζόταν με την κλινική πράξη λόγω του ότι οι συνεπαγόμενες δυσκολίες ήταν πάρα πολύ συγκεκριμένες. Συγκεκριμένα, υπήρχε σύγχυση σχετικά με τη χρήση των παραγόντων που αποκλείουν τη διάγνωση της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής οι οποίοι σήμαιναν ότι τα παιδιά μπορούσαν να λάβουν θεραπεία μόνο αν είχαν ένα πολύ ειδικό πρόβλημα μόνο με τη γλώσσα και κανένα άλλο συνοδό πρόβλημα. Ωστόσο, έχει γίνει όλο και πιο προφανές ότι πολλά παιδιά με γλωσσικά προβλήματα έχουν συνοδά προβλήματα, όπως κάποια προβλήματα προσοχής ή ενδεχομένως κινητικά προβλήματα. Και δεν είναι κατάλληλο να αποκλειστούν αυτά τα παιδιά από την παροχή υπηρεσιών λογοθεραπείας.
2. Επίσης, η διάγνωση της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής εφαρμόζονταν σε παιδιά των οποίων η γλωσσική ανάπτυξη ήταν σημαντικά κατώτερη της αναμενόμενης για την χρονολογική τους ηλικία και του μη-λεκτικού ΙQ. Με άλλα λόγια, για να δοθεί η διάγνωση της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής σε ένα παιδί με γλωσσικά προβλήματα, το παιδί θα έπρεπε να πληρούσε το κριτήριο της ασυμφωνίας μεταξύ των γλωσσικών του προβλημάτων και του μη-λεκτικού IQ έτσι που το σκορ της μη-λεκτικής ικανότητας θα έπρεπε να ήταν στον μέσο όρο ώστε να έρχεται σε ασυμφωνία με τα γλωσσικά του προβλήματα (τα γλωσσικά προβλήματα δεν θα μπορούσαν να εξηγηθούν από ένα σκορ μη-λεκτικής ικανότητας στον μέσο όρο).
3. Ωστόσο, πρόσφατα ερευνητικά ευρήματα που έλαβε υπόψη η ομάδα CATALISE δείχνουν ότι ως προς τη σοβαρότητα της γλωσσικής δυσκολίας, των κοινωνικών και συναισθηματικών δυσκολιών και των συμπεριφορικών δυσκολιών, δε βρέθηκε διαφορά μεταξύ των παιδιών με ένα σκορ μη-λεκτικού IQ στον χαμηλό μέσο όρο ή πιο πάνω (σκορ 85 και πάνω) και των παιδιών με ένα σκορ μη-λεκτικού IQ κάτω του μέσου όρου (σκορ μεταξύ 70-84). Επίσης, ένα προφίλ όπου το παιδί είχε χαμηλό σκορ μη-λεκτικού IQ δεν ήταν ενδεικτικό της απόκρισης στη θεραπεία.
4. Επομένως, η σύσταση της ομάδας CATALISE είναι ότι η διάγνωση της Αναπτυξιακής Γλωσσικής Διαταραχής μπορεί να εφαρμοστεί στα παιδιά με συνοδές δυσκολίες σε άλλους τομείς της ανάπτυξης. Οι συνοδές δυσκολίες θα πρέπει να εντοπιστούν και να σημειωθούν από τον ειδικό και όχι να χρησιμοποιηθούν για να αποκλείσουν τη διάγνωση της ΑΓΔ. Η διάγνωση της ΑΓΔ δίνεται όταν:

• Οι δυσκολίες οδηγούν σε λειτουργικά προβλήματα με την επικοινωνία ή τη μάθηση στην καθημερινότητα
• Τα γλωσσικά προβλήματα του παιδιού είναι αδύνατο να επιλυθούν μέχρι την ηλικία των 5 ετών
• Τα γλωσσικά προβλήματα δε συνδέονται με κάποια βιοϊατρική κατάσταση (εγκεφαλική βλάβη, εγκεφαλική παράλυση, νευρογενετικές καταστάσεις, χρωμοσωμικές ανωμαλίες, ΔΑΦ, διανοητική αναπηρία, γενετικά σύνδρομα, νευροαισθητήρια απώλεια ακοής).

Επιπλέον, η διάγνωση της ΑΓΔ θα πρέπει να συνοδεύεται από συγκεκριμένες πληροφορίες σχετικά με τον αντίκτυπό της σε τομείς της φωνολογίας, της γραμματικής (σύνταξη και μορφολογία), της λεκτικής μάθησης και μνήμης, της σημασιολογίας, της εύρεσης λέξεων, της πραγματολογίας η οποία αφορά τη χρήση της γλώσσας (Bishop κ.ά., 2016).

Τα κύρια διαγνωστικά κριτήρια της γλωσσικής διαταραχής 

Για κάποια παιδιά, η γλωσσική διαταραχή είναι μέρος μιας συνυπάρχουσας βιοϊατρικής κατάστασης. Η ομάδα CATALISE συστήνει ότι ο όρος Γλωσσική Διαταραχή θα πρέπει να χρησιμοποιείται για τα παιδιά που έχουν δύο κύρια χαρακτηριστικά.

1. Πρώτον, έχουν σοβαρά γλωσσικά προβλήματα που οδηγούν σε λειτουργικά προβλήματα με την επικοινωνία και/ή την εκπαιδευτική πρόοδο (π.χ. επεξεργασία πληροφοριών, ανάγνωση, ανάκληση πληροφοριών).
2. Δεύτερον, αυτά τα γλωσσικά προβλήματα δεν είναι πιθανόν να επιλυθούν από μόνα τους, αλλά είναι πιο πιθανό να επιμείνουν στον χρόνο (τα γλωσσικά προβλήματα είναι πιθανό να μην έχουν επιλυθεί στα 5 έτη της ζωής).
3. Η γλωσσική διαταραχή των παιδιών μπορεί να συνδέεται με τη διανοητική αναπηρία, τη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος, κάποια γνωστή γενετική κατάσταση (π.χ. το σύνδρομο Down ή το σύνδρομο Klinefelter), τη νευροαισθήτηρια απώλεια της ακοής, την εγκεφαλική βλάβη ή την εγκεφαλική παράλυση, μεταξύ άλλων.
4. Είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι αυτά τα παιδιά ότι έχουν μία γλωσσική διαταραχή, αλλά ότι είναι πιθανό να χρειάζονται μία παρέμβαση που λαμβάνει υπόψη τις άλλες δυσκολίες που εκδηλώνονται μαζί με τη γλωσσική διαταραχή. Οι ανωτέρω βιοϊατρικές καταστάσεις διαφοροποιούνται από την ΑΓΔ για τους ακόλουθους λόγους:

• Όταν μελετάται για ερευνητικούς σκοπούς η αιτιολογία των γλωσσικών δυσκολιών, η συμμετοχή στην έρευνα παιδιών με γνωστές βιοϊατρικές καταστάσεις, μπορεί να θολώσει την εικόνα
• Υποτίθεται ότι η βιοϊατρική κατάσταση που συνδέεται με τη γλωσσική διαταραχή, μπορεί να χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση
• Τα επιπρόσθετα προβλήματα που συνδέονται με τη βιοϊατρική κατάσταση είναι πιθανό να έχουν σημαντική επίδραση στη φύση και την πρόγνωση των γλωσσικών προβλημάτων

Ο προτεινόμενος τρόπος διάγνωσης των γλωσσικών διαταραχών των παιδιών

Η ομάδα CATALISE προτείνει ότι ένα παιδί θα πρέπει να αξιολογηθεί για κάποια γλωσσική διαταραχή εάν έχει προσληπτικά και εκφραστικά γλωσσικά προβλήματα που επιδρούν στην καθημερινότητά του. Ακολούθως, ο ειδικός καλείται να αξιολογήσει εάν το παιδί είναι εξοικειωμένο με τη γλώσσα του τόπου που ζει. Αν το παιδί δεν είναι εξοικειωμένο με τη γλώσσα του τόπου που ζει (δηλαδή, δεν έχει εκτεθεί αρκετά σε αυτή τη γλώσσα), τότε ο ειδικός θα πρέπει να αξιολογήσει αν το παιδί έχει επάρκεια σε κάποια άλλη γλώσσα (π.χ. τη μητρική του γλώσσα). Ωστόσο, αν το παιδί είναι εξοικειωμένο με τη γλώσσα του τόπου που ζει, τότε θα πρέπει να αξιολογηθεί εάν υπάρχουν χαρακτηριστικά που συνδέονται με κακή πρόγνωση. Εφόσον όντως υπάρχουν χαρακτηριστικά που συνδέονται με κακή πρόγνωση, ο ειδικός θα πρέπει να εξετάσει εάν τα γλωσσικά προβλήματα του παιδιού συνδέονται με κάποια βιοϊατρική κατάσταση.

Στην περίπτωση που τα γλωσσικά προβλήματα του παιδιού συνδέονται με κάποια βιοϊατρική κατάσταση, τότε θα πρέπει να δοθεί η διάγνωση της γλωσσικής διαταραχής που συνδέεται με κάποια γνωστή βιοϊατρική κατάσταση (π.χ. γλωσσική διαταραχή που συνδέεται με διανοητική αναπηρία ή γλωσσική διαταραχή που συνδέεται με τη Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος). Αν, ωστόσο, τα γλωσσικά προβλήματα του παιδιού δε συνδέονται με κάποια γνωστή βιοϊατρική κατάσταση, τότε θα πρέπει να δοθεί η διάγνωση της Αναπτυξιακής Γλωσσικής Διαταραχής. Οι εικόνες που παρουσιάζονται στο τέλος του άρθρου δείχνουν με σχηματικό τρόπο την πληροφορία αυτής της παραγράφου και μπορεί να φανούν βοηθητικές για τον αναγνώστη.

Η συχνότητα των γλωσσικών διαταραχών των παιδιών

Η Norbury και οι συνεργάτες της (2016) πραγματοποίησαν τη μελέτη SCALES στο Ηνωμένο Βασίλειο για να προσδιορίσουν τη συχνότητα των γλωσσικών διαταραχών των παιδιών. Ανέφεραν ότι η ΑΓΔ επηρεάζει το 7,58% των παιδιών ηλικίας 4 ετών 9 μηνών έως 5 ετών 10 μηνών (4.80% αυτών των παιδιών είχαν ένα μη-λεκτικό IQ ίσο με 85 ή πιο πάνω και 2,78% αυτών των παιδιών είχαν ένα μη-λεκτικό IQ μεταξύ 70-84). Ανέφεραν επίσης ότι η συχνότητα της γλωσσικής διαταραχής που συνδέεται με κάποια γνωστή βιοϊατρική κατάσταση ήταν 2,34%. Επομένως, το 9,92% των παιδιών ηλικίας 4 ετών 9 μηνών έως 5 ετών 10 μηνών είχαν γλωσσική διαταραχή (οποιουδήποτε είδους).

Συμπερασματικά

• Ο όρος Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή (ΑΓΔ) αντικαθιστά τον όρο Ειδική Γλωσσική Διαταραχή
• Η γλωσσική διαταραχή ορίζεται στη βάση της λειτουργικής έκπτωσης και της κακής πρόγνωσης. Εάν τα παιδιά έχουν γλωσσικά προβλήματα στα 5 έτη της ζωής τους (με αυτά τα γλωσσικά προβλήματα να είναι απίθανο να επιλυθούν από μόνα τους), τότε πληρούν τα κριτήρια της κακής πρόγνωσης αναφορικά με την έκβαση των γλωσσικών τους προβλημάτων. Οι δείκτες κακής πρόγνωσης είναι οι ακόλουθοι (και όσο περισσότεροι είναι αυτοί οι δείκτες σε ένα παιδί, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα οι δυσκολίες να επιμείνουν στον χρόνο):
• Φτωχή γλωσσική κατανόηση
• Πολλοί τομείς της γλώσσας έχουν επηρεαστεί
• Φτωχή χρήση των χειρονομιών
• Οικογενειακό ιστορικό γλωσσικής διαταραχής και/ή
• Χαμηλή ανταπόκριση στη θεραπεία
• Δεν χρησιμοποιείται η μη έγκυρη διάκριση μεταξύ καθυστέρησης και διαταραχής
• Ο όρος καθυστέρηση δε συνιστάται ως όρος που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει τις γλωσσικές δυσκολίες των παιδιών λόγω της έλλειψης ερευνητικών ευρημάτων για την υποστήριξη της διάκρισης μεταξύ καθυστέρησης και διαταραχής. Για παιδιά που είναι σε κίνδυνο εκδήλωσης ΑΓΔ, αλλά όπου η διάγνωση δεν είναι ακόμα βέβαιη (δηλαδή, περιπτώσεις όπου το παιδί είναι μικρό στην ηλικία, συνήθως πριν τα 3 έτη της ζωής), συνιστάται ο όρος γλωσσικές δυσκολίες
• Αναγνωρίστηκε ότι δεν υπάρχει τέλειος όρος για να περιγράψει τις γλωσσικές διαταραχές των παιδιών
• Το κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο δεν χρησιμοποιείται ως κριτήριο αποκλεισμού της διάγνωσης της ΑΓΔ
• Δεν χρησιμοποιείται το μη-λεκτικό IQ ως κριτήριο για τη διάγνωση της ΑΓΔ. Το μη-λεκτικό IQ δεν χρησιμοποιείται ως κριτήριο καθώς δεν υπάρχουν ευρήματα που να δείχνουν ότι τα άτομα με χαμηλό μέσο όρο μη-λεκτικού IQ δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία. Λόγω του ότι πλέον το σκορ της μη-λεκτικής νοημοσύνης δεν απαιτείται πλέον για τη διάγνωση της ΑΓΔ, ένα ευρύτερο φάσμα παιδιών πληρούν τα κριτήρια για τη διαταραχή (από εκείνα που θα πληρούσαν τα κριτήρια για τη διάγνωση της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής)
• Οι συνοδές διαταραχές (εάν υπάρχουν) χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το προφίλ του παιδιού με ΑΓΔ και όχι για να αποκλείσουν τη διάγνωση της ΑΓΔ. Εάν υπάρχουν συνοδές διαταραχές, πολλαπλές διαγνώσεις μπορούν να εφαρμοστούν στο ίδιο παιδί. Οι συνοδές διαταραχές μπορεί να χρειάζονται επίσης θεραπευτική παρέμβαση, πέραν της παρέμβασης για την ΑΓΔ. Μπορεί, ωστόσο, να είναι δύσκολο να διαχωριστούν οι επιδράσεις των συνοδών διαταραχών, και ιδιαίτερα όσο τα παιδιά μεγαλώνουν. Οι συνοδές διαταραχές που μπορεί να συνυπάρχουν με τη διάγνωση της ΑΓΔ είναι οι ακόλουθες:
• η ΔΕΠΥ
• τα προβλήματα λόγου
• τα κινητικά προβλήματα
• οι ειδικές μαθησιακές διαταραχές (η δυσλεξία, η δυσαριθμησία και/ή η δυσορθογραφία)
• οι διαταραχές της προσαρμογής και/ή του συναισθήματος ή οι περιορισμοί στην προσαρμοστική συμπεριφορά του παιδιού
• Παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση ΑΓΔ είναι οι ακόλουθοι: το οικογενειακό ιστορικό (δηλαδή, κάποιος συγγενής πρώτου βαθμού του παιδιού έχει γλωσσικά προβλήματα), η φτώχεια, το χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο των γονιών, η κακοποίηση/παραμέληση του παιδιού, τα προγεννητικά/περιγεννητικά προβλήματα ή το άρρεν φύλο (Bishop κ.ά., 2016). Αυτοί οι παράγοντες δεν αποκλείουν τη διάγνωση της ΑΓΔ.
• Οι υποτύποι της ΑΓΔ δεν θεωρήθηκαν κατάλληλοι λόγω της ετερογένειας με την οποία τα γλωσσικά προβλήματα μπορούν να παρουσιαστούν και να εξελιχθούν με την πάροδο του χρόνου

 

Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5η έκδ.). Author.

Bishop D. V. (1982). Comprehension of spoken, written and signed sentences in childhood language disorders. Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines, 23(1), 1-20. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.1982.tb00045.x

Bishop D. V. (2006). What causes specific language impairment in children? Current directions in psychological science, 15(5), 217-221. https://doi.org/10.1111/j.1467-8721.2006.00439.x

Bishop, D. V. M., & Norbury, C. F. (2008). Speech and language disorders. Στο M. Rutter, D. Bishop, D. Pine, S. Scott, J. Stevenson, E. Taylor, & A. Thapar (Εκδ.), Rutter’s Child and Adolescent Psychiatry (5η έκδ., σσ. 781-801).

Bishop, D. V., Snowling, M. J., Thompson, P. A., Greenhalgh, T., & CATALISE consortium. (2016). CATALISE: A multinational and multidisciplinary Delphi consensus study. Identifying language impairments in children. PLoS One, 11(12), e0168066.

Βογινδρούκας, Ι., Πρωτόπαπας, Α., & Σιδερίδης, Γ. (2009). Δοκιμασία εκφραστικού λεξιλογίου (ελληνική έκδοση του Renfrew Word Finding Vocabulary Test). Γλαύκη.

Botting, N. (2014). Specific Language Impairment (Overview). Στο P. J. Brooks & V. Kempe (Εκδ.), Encyclopedia of Language Development (σσ. 567-573). Sage.

Catts, H. W., Adlof, S. M., Hogan, T. P., & Weismer, S. E. (2005). Are specific language impairment and dyslexia distinct disorders? Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 48(6), 1378- 1396.

Dunn, L. M., & Dunn, D. M. (2007). Peabody Picture Vocabulary Test (4η Έκδ). Pearson.

Dunn, L. M., Douglas, M., & Dunn, D. M. (2009). British Picture Vocabulary Scale (3η Έκδ.). National Foundation for Educational Research in England and Wales, GL Assessment.

Gathercole, S. E., & Baddeley, A. (1990). Phonological memory deficits in language disordered children: Is there a causal connection? Journal of Memory and Language, 29, 336-360.

Marshall, C., Harris, J., & van der Lely, H. K. (2003). The nature of phonological representations in children with Grammatical-Specific Language Impairment (G-SLI). Στο D. Hall, T. Markopoulos, A. Salamoura, & S. Skoufaki (Εκδ.), The University of Cambridge First Postgraduate Conference in Language Research (σσ. 511-517). Cambridge University, Cambridge: Cambridge Institute of Language Research.

Marshall, C. R., & van der Lely, H. K. J. (2009). Effects of word position and stress on onset cluster production: Evidence from typical development, SLI and dyslexia. Language, 85, 39-57.

Marshall, C. R., Rowley, K., Mason, K., Herman, R., & Morgan, G. (2013). Lexical organization in deaf children who use British sign language: Evidence from a semantic fluency task. Journal of Child Language, 40, 193-220.

Marshall, C. R. (2014). Word production errors in children with developmental language impairments. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 369(1634): 20120389.

Nation, K., Cocksey, J., Taylor, J. S., & Bishop, D. V. (2010). A longitudinal investigation of early reading and language skills in children with poor reading comprehension. Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines, 51(9), 1031-1039. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2010.02254.x

Norbury, C. F., Gooch, D., Wray, C., Baird, G., Charman, T., Simonoff, E., Vamvakas, G., & Pickles, A. (2016). The impact of nonverbal ability on prevalence and clinical presentation of language disorder: Evidence from a population study. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 57(11), 1247-1257.

Royal College of Speech and Language Therapists (2017). RCSLT briefing paper on language disorder with a specific focus on developmental language disorder. Ανακτήθηκε από: https://www.rcslt.org/clinical_resources/language_disorder/dld_briefing_paper

Σιδερίδης, Γ., Αντωνίου, Φ., Μουζάκη, Α., & Σίµος, Π.(2015). Raven’s Έγχρωµες Προοδευτικές Μήτρες (CPM) και Κλίµακες Λεξιλογίου (CVS) [Raven’s Educational CPM/CVS]. Μοτίβο

Stavrakaki, S. (2001). Comprehension of reversible relative clauses in specifically language impaired and normally developing Greek children. Brain and Language, 77, 419-431.

Stavrakaki, S. (2005). Greek neurolinguistics: The state of the art. Journal of Greek Linguistics, 6, 187- 234.

Stavrakaki, S., M.A. Chrysomallis, M. A., & Petraki, E. (2011). Subject-verb agreement, object clitics and wh-questions in bilingual French-Greek SLI: The case study of a French-Greek child with SLI. Clinical Linguistics & Phonetics, 25, 339-367.

Talli, I., Sprenger-Charolles, L., & Stavrakaki, S. (2015). Is there an overlap between Specific Language Impairment and Developmental Dyslexia? New insights from French. Στο S. Stavrakaki (Εκδ.), Specific language impairment. Current trends in research (σσ. 57-87). John Benjamins.

van der Lely, H. K., & Marshall, C. R. (2011). Grammatical-specific language impairment: A window onto domain specificity. Στο J. Gouendouzi, F. Loncke, & M. J. Williams (Εκδ.), The handbook of psycholinguistics and cognitive processes: Perspectives in communication disorders (σσ. 401-418). Psychology Press.

Williams, D. M., & Lind, S. E. (2013). Comorbidity and diagnosis of developmental disorders. Στο C. R. Marshall (Εκδ.), Current Issues in Developmental Disorders (1η έκδ., σσ. 19-45). Psychology Press.

World Health Organization. (2018). International statistical classification of diseases and related health problems (11η αναθεώρηση). Ανακτήθηκε από: http://www.who.int/classifications/icd/en/