Η δυσλεξία αποτελεί μία από τις πιο μελετημένες μαθησιακές δυσκολίες, επηρεάζοντας την ικανότητα του ατόμου να αποκωδικοποιεί και να επεξεργάζεται τον γραπτό λόγο, παρά την τυπική νοημοσύνη και την επαρκή εκπαίδευση. Η επιστημονική κατανόηση της δυσλεξίας έχει εξελιχθεί σημαντικά, από μια ιατρική ερμηνεία στο παρελθόν έως μια πιο ολιστική και νευροαναπτυξιακή προσέγγιση στο παρόν.
Η Δυσλεξία στο Παρελθόν
Ο όρος «δυσλεξία» εισήχθη το 1887 από τον Γερμανό οφθαλμίατρο Rudolf Berlin για να περιγράψει τα παιδιά τα οποία παρουσίαζαν έντονες δυσκολίες στην ανάγνωση, παρότι η νοημοσύνη τους ήταν τυπική. Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, η δυσλεξία θεωρήθηκε κυρίως ως μια «οπτική» ή «νευρολογική» ανεπάρκεια, ενώ η έρευνα επικεντρώθηκε στην αναζήτηση βλαβών σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου.
Η εκπαιδευτική αντιμετώπιση ήταν περιορισμένη, με τα παιδιά να στιγματίζονται ως «απρόσεκτα» ή «τεμπέλικα».
Επιπλέον, η έλλειψη εξειδικευμένων στρατηγικών μάθησης οδηγούσε συχνά σε χαμηλή σχολική απόδοση και ψυχολογικές επιπτώσεις, όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η κοινωνική απομόνωση.
Ωστόσο, η αυξανόμενη παρατήρηση ότι τα παιδιά με δυσλεξία διέθεταν τυπικές γνωστικές ικανότητες, ενίσχυσε την ανάγκη για βαθύτερη κατανόηση της φύσης της δυσλεξίας.
Η Δυσλεξία στο Παρόν
Σήμερα, η δυσλεξία αναγνωρίζεται ως μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή με γενετική βάση. Πράγματι, οι επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι αφορά μια δυσλειτουργία στα εγκεφαλικά δίκτυα τα οποία σχετίζονται με τη γλωσσική επεξεργασία, όχι μια διαταραχή η οποία σχετίζεται με την όραση ή τη νοημοσύνη του ατόμου.
Η διάγνωση της δυσλεξίας πραγματοποιείται πλέον μέσω της διεπιστημονικής προσέγγισης η οποία περιλαμβάνει τις ψυχομετρικές δοκιμασίες, την αξιολόγηση των αναγνωστικών δεξιοτήτων και την παρατήρηση της μαθησιακής συμπεριφοράς.
Η εκπαιδευτική παρέμβαση βασίζεται στις πολυαισθητηριακές μεθόδους, στη βελτίωση της φωνολογικής ενημερότητας και στη χρήση των τεχνολογικών εργαλείων για τη διευκόλυνση της μάθησης.
Επιπλέον, η κοινωνία έχει αρχίσει να αναγνωρίζει τα ιδιαίτερα ταλέντα τα οποία συχνά συνοδεύουν τη δυσλεξία, όπως η δημιουργική σκέψη και η ισχυρή οπτικοχωρική αντίληψη. Παρά τη σημαντική πρόοδο, η ανάγκη της συνεχούς ενημέρωσης των εκπαιδευτικών και των γονέων παραμένει ουσιαστική, ώστε να μειωθεί το στίγμα και να ενισχυθεί η αυτοεκτίμηση των μαθητών και μαθητριών με δυσλεξία.
Η μελλοντική κατεύθυνση της κατανόησης και της αντιμετώπισης της δυσλεξίας επικεντρώνεται στη διασύνδεση της νευροεπιστήμης, της ψυχολογίας και της τεχνολογίας. Πράγματι, νέες μελέτες διερευνούν πώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να παρέχει εξατομικευμένα προγράμματα μάθησης, προσαρμοσμένα στις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε μαθητή και κάθε μαθήτριας με δυσλεξία.
Επιπλέον, η έγκαιρη ανίχνευση της δυσλεξίας μέσω των εργαλείων προσχολικής αξιολόγησης θεωρείται κρίσιμη για την αποφυγή των δευτερογενών μαθησιακών και συναισθηματικών δυσκολιών.
Τέλος, οι κοινωνικές καμπάνιες ενημέρωσης συμβάλλουν στην αποδόμηση του στίγματος, προβάλλοντας τη δυσλεξία όχι ως εμπόδιο, αλλά ως διαφορετικό τρόπο επεξεργασίας της πληροφορίας, η οποία μπορεί να συνοδεύεται από δημιουργικά και γνωστικά πλεονεκτήματα.
Βιβλιογραφία
Lyon, G. R., Shaywitz, S. E., & Shaywitz, B. A. (2003). Defining dyslexia, comorbidity, teachers’ knowledge of language and reading. Annals of Dyslexia, 53, 1–14.
Shaywitz, S. E. (2003). Overcoming Dyslexia. Knopf.
Snowling, M. J., & Hulme, C. (2020). The Science of Reading: A Handbook. Wiley-Blackwell.
Velluntino, F. R., Fletcher, J. M., Snowling, M. J. & Scanlon, .D. M. (2004). Specific reading disability (dyslexia): What have we learned in the past four decades? Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(1), 2-40.
