Η αστική εξόρυξη είναι μια τεράστια πρόκληση. Φιλοδοξεί να απαντήσει στο πώς θα υποστηρίξουμε το μέλλον της ανθρωπότητας από μεριάς τεχνολογίας και από την άλλη στο πώς θα ταιριάξουμε αυτή την πρόοδο με τους πόρους, οι οποίοι δεν είναι και ανεξάντλητοι.Υπάρχουν ήδη χώρες του δυτικού κόσμου που έχουν αρχίσει να εκμεταλλεύονται μη ανακυκλωμένα απορρίμματα περασμένων ετών για την παραγωγή ενέργειας. Ένα επόμενο στάδιο φαίνεται πως έρχεται σε μια εποχή νέας καινοτομίας που ξεκινά στο πλαίσιο της επονομαζόμενης κυκλικής οικονομίας.
Η «εξόρυξη πρώτων υλών από αστικά απόβλητα» (urban mining) είναι ο νέος όρος που σιγά-σιγά θα μπει στη ζωή μας, καθώς 17 ευρωπαϊκοί οργανισμοί συνεργάστηκαν για να δημιουργήσουν την πρώτη στον κόσμο ενοποιημένη βάση δεδομένων για τα κάθε είδους χρήσιμα υλικά, που μπορούν να καταστούν ξανά διαθέσιμα μέσω ανακύκλωσης. Η βάση αυτή περιλαμβάνει ηλεκτρονικά απόβλητα (ηλεκτρονικός και ηλεκτρικός εξοπλισμός), χρησιμοποιημένες μπαταρίες, «σκραπ» αποσυρμένων οχημάτων και άλλα εξορυκτικά απόβλητα.
Η Πλατφόρμα Εξόρυξης Πρώτων Υλών από Αστικά Απόβλητα (Urban Mine Platform) δημιουργήθηκε από τους 17 εταίρους της κοινοπραξίας ProSUM (Prospecting Secondary Raw Materials in the Urban Mine and Mining Wastes), με στόχο να βοηθήσει στην ανάκτηση και στην επαναχρησιμοποίηση δευτερογενών πρώτων υλών που αξίζουν δισεκατομμύρια ευρώ, αλλά απορρίπτονται κάθε χρόνο, ενώ θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν ξανά. Πρόκειται τόσο για πολύτιμα, όσο και για βασικά μέταλλα, καθώς και για άλλα κρίσιμα υλικά.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα από την κοινοπραξία, κάθε χρόνο στην Ευρώπη, με τα αποσυρμένα οχήματα, τις μπαταρίες, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τα κινητά τηλέφωνα, τις ηλεκτρικές και άλλες ηλεκτρονικές συσκευές, πετιούνται τουλάχιστον 18 εκατομμύρια τόνοι χρήσιμων πρώτων υλών, που ζυγίζουν όσο τρία εκατομμύρια ελέφαντες.
Η Ευρώπη «γέννησε» το 2016 10,5 εκατομμύρια τόνους ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών αποβλήτων (e-wastes), περίπου το ένα τέταρτο του κόσμου (23%). Σε αυτά πρέπει να προστεθούν, περίπου δύο εκατ. τόνοι μπαταριών και επτά έως οκτώ εκατ. τόνοι αποσυρθέντων οχημάτων.
Όλα τα παραπάνω στερεά απόβλητα, που έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο της ζωής τους, αποτελούν πλούσια -αλλά εν πολλοίς αναξιοποίητη- πηγή δευτερογενών κρίσιμων πρώτων υλών (CRMs). Η πρόσφατη διεθνής έκθεση για τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απόβλητα (Global e-Waste Monitor), αναφέρει ότι οι 44,7 εκατ. τόνοι e-αποβλήτων το 2016 (χωρίς το σκραπ από τα οχήματα), περιείχαν πολύτιμα μέταλλα και άλλα χρήσιμα υλικά, συνολικής αξίας 55 δισ. ευρώ, όπως χρυσό, χαλκό, αλουμίνιο, νεοδύμιο, ίνδιο, κοβάλτιο κ.α.
ΑΝ ΘΕΛΕΤΕ ΧΡΥΣΟ, ΑΝΟΙΞΤΕ ΤΙΣ ΘΥΡΙΔΕΣ
Οφείλουμε να διορθώσουμε την εντύπωση που πιθανόν δημιουργείται ότι ο χρυσός είναι ένα μέταλλο που αναζητείται και εξορύσσεται χάρη των εφαρμογών του στη βιομηχανία. Aς μην ξεχνάμε ότι μόνο ένα 12% του χρυσού που εξορύσσεται ετήσια χρησιμοποιείται στη βιομηχανία και σε άλλες εφαρμογές, γύρω στο 74% πηγαίνει στην κατασκευή κοσμημάτων και 14% αποθηκεύεται ως “επένδυση” από ιδιώτες, οργανισμούς ή κρατικές τράπεζες .
Υπάρχει πολύς χρυσός εκεί έξω, τόσο πολύς που αν έμπαινε στην αγορά δεν θα χρειαζόταν ποτέ να σκάψουμε άλλα βουνά και να καταστρέψουμε κι άλλους τόπους για να πάρουμε τις ελάχιστες ποσότητες χρυσού που απαιτεί η βιομηχανία – γιατί για φλουριά και σκουλαρίκια δεν συζητάμε καν.
Κάθε χρόνο χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρονικών συσκευών 320 τόνοι χρυσού, αξίας 16 δισεκατομμυρίων δολαρίων, καθώς και 7.500 τόνοι αργύρου, αξίας 5 δισ. Από όλο αυτό το χρυσάφι ανακτάται σήμερα μόλις το 10 με 15 τοις εκατό, ενώ το υπόλοιπο καταλήγει στις χωματερές. Οι συσκευές που πάνε στα σκουπίδια περιέχουν 40 με 50 φορές περισσότερο χρυσό από μια ίση μάζα μεταλλεύματος που βγαίνει από τα ορυχεία, με τις γνωστές τραγικές μεθόδους που καταστρέφουν δάση, δηλητηριάζουν νερά κλπ.
Και στην Ελλάδα επίσης αυτά τα ρεύματα αστικών αποβλήτων αποτελούν σημαντική πηγή χρήσιμων πρώτων υλών. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 2014 συγκεντρώθηκαν 45.420 τόνοι ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων, που αντιστοιχούν σε 4,02 κιλά ανά κάτοικο, καθώς και 82.863 οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Επίσης, από τα διαθέσιμα στοιχεία φαίνεται ότι το 2015 στη χώρα μας συγκεντρώθηκαν 567 τόνοι μπαταριών.
Η Βελγική, πρώην μεταλλευτική εταιρεία UMICORE,εγκατέλειψε την εξόρυξη και τώρα επικεντρώνεται αποκλειστικά στην ανάκτηση και ανακύκλωση μετάλλων για εξειδικευμένες χρήσεις. Η UMICORE παράγει 30 τόνους ανακυκλωμένου χρυσού το χρόνο, από ένα μικρό μόνο μέρος των κινητών τηλεφώνων που απορρίπτονται. Μόνο αυτή η μία Βελγική εταιρεία παράγει κάθε χρόνο σχεδόν τον τριπλάσιο χρυσό από αυτόν που σχεδιάζει να παράγει η ELDORADO GOLD δυναμιτίζοντας τα βουνά της Χαλκιδικής.
Στόχος είναι ο καλύτερος συντονισμός των προγραμμάτων ανακύκλωσης, οι στοχευμένες επενδύσεις προς αυτή την κατεύθυνση και οι κατάλληλες πολιτικές, ώστε ολοένα λιγότερα χρήσιμα υλικά να καταλήγουν στα σκουπίδια.
