Ο Ιανός ήταν βαθύ μετεωρολογικό χαμηλό με μερικά χαρακτηριστικά μεσογειακού κυκλώνα που έπληξε την Μεσόγειο και κυρίως την Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 2020. Εξελίχθηκε με θυελλώδεις ανέμους και πολύ ισχυρές τοπικές καταιγίδες οι οποίες επέφεραν βιβλικές πλημμύρες και τρεις θανάτους.
Ανάπτυξη και γενικά χαρακτηριστικά μεσογειακών κυκλώνων
Οι περισσότεροι μεσογειακοί κυκλώνες:
- αποκτούν ακτίνα 70 με 200 χιλιόμετρα
- διαρκούν από 12 ώρες έως και 5 ημέρες περίπου
- διανύουν μεταξύ 700 και 3.000 χιλιομέτρων
- αναπτύσσουν μάτι για λιγότερο από 72 ώρες
- διαθέτουν ταχύτητες ανέμου έως και 144 km/h.
Επιπλέον, στις δορυφορικές εικόνες τους παρατηρούμε συνήθως ως ασύμμετρα συστήματα με ευδιάκριτο στρογγυλό μάτι που περικυκλώνεται από ατμοσφαιρική μεταφορά. Η αδύναμη περιστροφή, παρόμοια με αυτήν στους περισσότερους τροπικούς κυκλώνες, παρατηρείται συνήθως στα αρχικά στάδια ενός μεσογειακού κυκλώνα και αυξάνεται με την ένταση.
Ωστόσο, οι μεσογειακοί κυκλώνες έχουν συχνά λιγότερο χρόνο για να αυξήσουν την έντασή τους, παραμένοντας ασθενέστεροι σε σχέση με τους περισσότερους τυφώνες του Βορείου Ατλαντικού και διαρκούν μόνο λίγες μέρες. Η θεωρητική μέγιστη δυναμική ένταση ενός μεσογειακού κυκλώνα είναι ισοδύναμη με τη χαμηλότερη ταξινόμηση στην κλίμακα ανέμου Saffir–Simpson, του τυφώνα κατηγορίας 1. Ενώ ολόκληρη η διάρκεια ζωής ενός κυκλώνα μπορεί να περιλαμβάνει αρκετές ημέρες, οι περισσότεροι θα διατηρήσουν τροπικά χαρακτηριστικά μόνο για λιγότερο από 24 ώρες. Οι περιστάσεις επιτρέπουν μερικές φορές το σχηματισμό μεσογειακών κυκλώνων μικρότερης κλίμακας, αν και οι απαιτούμενες συνθήκες διαφέρουν ακόμη και από αυτές που απαιτούνται για τους υπόλοιπους κυκλώνες.
Η ανάπτυξη ασυνήθιστα μικρών τροπικών κυκλώνων στη Μεσόγειο συνήθως απαιτεί ατμοσφαιρικούς κυκλώνες ανώτερου επιπέδου που προκαλούν κυκλογένεση στο κατώτερο μέρος της ατμόσφαιρας, οδηγώντας στο σχηματισμό βαρομετρικών χαμηλών θερμού πυρήνα και που υποστηρίζονται από ευνοϊκή υγρασία, θερμότητα και άλλες περιβαλλοντικές συνθήκες.
Η εξέλιξη του καιρικού φαινομένου Ιανός
Ο μεσογιακός κυκώνας Ιανός δημιουργήθηκε από τη θερμότητα των πολύ ζεστών υδάτων της Μεσογείου. Εμφανίστηκε στα μέσα Σεπτεμβρίου ως στρόβιλος νοτιοδυτικά της Ιταλίας μεταξύ Σικελίας και Ιονίου και με θυελλώδεις κυκλωνικούς ανέμους μετατοπίζονταν, διαγράφοντας ανατολική πορεία προς την Ελλάδα με ανέμους 150 km/h. Οι Π.Ε. Ζακύνθου, Κεφαλληνίας και Ιθάκης στο Νότιο Ιόνιο ήταν οι πρώτες περιοχές που επλήγησαν, ενώ αμέσως μετά ακολούθησε η Πελοπόννησος.
Στο λιμάνι της Κυλλήνης τα δρομολόγια σταμάτησαν, ενώ στις Π.Ε. Ηλείας, Αχαΐας, Αιτολοακαρνανίας, Αρκαδίας, Μεσσηνίας, Ζακύνθου, Κεφαλληνίας και Ιθάκης κηρύχθηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ενώ για πρώτη φορά ενεργοποιήθηκε το σχέδιο Δάρδανος. Στην Ζάκυνθο το λιμάνι υπέστη καταστροφές. Τα κύματα είχαν ύψος πάνω από 7 μέτρα, ενώ συνοδεύονταν από χαλαζοπτώσιες και κεραυνούς. Από εκεί ο στρόβιλος προχώρησε βορειοανατολικά προς τη Στερεά, τη νότια Θεσσαλία και τις Σποράδες. Επηρέασε επίσης και τις Κυκλάδες και την Κρήτη.
Καταστροφές και αποτελέσματα
Ο Ιανός στο πέρασμά του έπληξε σφορδα πολλές περιοχές της Θεσσαλίας και ιδιαίτερα της Μαγνησίας. Οι ζημιές στο οδικό δίκτυο και την ηλεκτροδότηση ήταν μεγάλες ενώ αυτό το καιρικό φαινόμενο επέφερε και τον θάνατο ανθρώπων. Σπίτια και χωράφια πλημμύρισαν, περιουσίες κινητές και ακίνητες καταστράφηκαν, ενώ άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Στη Στερεά Ελλάδα οι καταστροφές στη Φθιώτιδα ήταν μεγάλες, ενώ στη Θεσσαλία, στο Μουζάκι Καρδίτσας κατέρρευσαν πέντε γέφυρες και όλοι οι δρόμοι της πόλης βουλιάξανε στη λάσπη. Στο ύψος του Αλμυρού διεκόπη η κυκλοφορία στην εθνική οδό, ενώ στη Φθιώτιδα επλήγη το σιδηροδρομικό δίκτυο με τη σιδηροδρομική σύνδεση Αθήνας – Θεσσαλονίκης να διακόπτεται.
Γενικά εκατοντάδες άνθρωποι εγκλωβίστηκαν στα νερά, ενώ χιλιάδες σπίτια πλυμήρισαν. Πολλά σπίτια και δημόσια οικοδομήματα κατέρρευσαν ενώ σπίτια και αυτοκίνητα θάφτηκαν κάτω από τόνους λάσπης και πέτρες. Σε πολλές περιοχές κόπηκαν ρεύμα και νερό για δυο ημέρες. Εκατοντάδες έμειναν άστεγοι.
Η κυβέρνηση αμέσως ανακοίνωσε έκτακτα μέτρα βοήθειας για όσους επλήγησαν από τον κυκλώνα Ιανό. Ωστόσο το καιρικό φαινόμενο του μεσογειακού κυκλώνα αναμένεται να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο στις αρχές του φθινοπώρου, λόγω της υπερθέρμανσης των υδάτων της Μεσογείου. Κρίνεται αναγκαίο να σχεδιαστεί άμεσα ένα νέο ολοκληρωμένο σχέδιο αντιπλημμυρικών έργων αλλά και νέων ανθεκτικών υποδομών, ειδάλλως οι παλιές και μη ανθεκτικές υποδομές δεν θα αντέξουν παρόμοια και ίσως μεγαλύτερης έντασης χτυπήματα. Γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρξει στο εγγύς μέλλον συντονισμένη ορθολογική διαχείριση και πρόβλεψη τέτοιων φαινομένων.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
- Μεσογειακός κυκλώνας Ιανός, ανακτήθηκε από el.wikipedia.org, τελευταία επίσκεψη 1/10/2020
- Μεσογειακός κυκλώνας, ανακτήθηεκ από el.wikipedia.org, τελευταία επίσκεψη 1/10/2020
- ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΒΑΡΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΧΑΜΗΛΩΝ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΡΟΠΙΚΟΥ ΚΥΚΛΩΝΑ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ, ανακτήθηκε από ikee.lib.auth.gr/record/284902/files/GRI-2016-17356.pdf, τελευταία επίσκεψη 1/10/2020
