Ικανοποιητικά είναι τα πρώτα αποτελέσματα από τη μείωση της πλαστικής σακούλας, με τους καταναλωτές να στρέφονται στις τσάντες πολλαπλής χρήσης.Τα ενθαρρυντικά αυτά αποτελέσματα, επισήμανε σε ρεπορτάζ της ΕΡΤ, ο πρόεδρος του Ελληνικού οργανισμού ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ), Δημήτρης Πολιτόπουλος, σημειώνοντας πως η μη χρήση της πλαστικής σακούλας στα σούπερ μάρκετ άγγιξε το 80%, ενώ στο υπόλοιπο εμπόριο και στο χώρο της εστίασης άγγιξε το 60%. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση ο πρόεδρος του ΕΟΑΝ τονίζει πως, με τα έσοδα από το “τέλος” θα χρηματοδοτηθούν ενέργειες προώθησης και πριμοδότησης της επαναχρησιμοποιήσιμης σακούλας/τσάντας μεταφοράς και της βιοαποδομήσιμης και λιπασματοποιήσιμης πλαστικής σακούλας μεταφοράς.
Άνω των πέντε (5,25) τρισεκατομμυρίων πλαστικών κάθε μεγέθους, με συνολικό βάρος 268,940 τόνων, έχουν εισέλθει στον παγκόσμιο ωκεανό. Τα πλαστικά κατακερματίζονται σε μικροπλαστικά με το μεγαλύτερο μέρος τους να είναι άγνωστο πού καταλήγει στο ωκεάνιο περιβάλλον. Τα πλαστικά βρίσκονται πλέον παντού, από τον Αρκτικό Ωκεανό μέχρι το βαθύτερο σημείο των ωκεανών, την Τάφρο των Μαριανών στον Ειρηνικό Ωκεανό, όπου εντοπίστηκε για πρώτη φορά μια πλαστική σακούλα στον πυθμένα. Περισσότερα από 600 είδη, από μικροοργανισμούς έως φάλαινες και άλλα θαλάσσια θηλαστικά, έχουν επηρεαστεί από την κατάποση πλαστικών. To 2050, σχεδόν το 99,8% των θαλασσοπουλιών θα έχουν καταπιεί πλαστικά. Άνω του 60% των απορριμμάτων στον πυθμένα της Μεσογείου Θάλασσας είναι πλαστικά και αυτό είναι το υψηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί στο θαλάσσιο περιβάλλον, επιτρέποντας τον χαρακτηρισμό της ως «πλαστική» θάλασσα.
Επιβαρύνεται το θαλάσσιο περιβάλλον από την πλαστική σακούλα
Η πλαστική σακούλα είναι ένα στα τρία απορρίμματα που συναντώνται στον ελληνικό βυθό και συγκαταλέγεται στα πιο θανατηφόρα απορρίμματα για τη θαλάσσια άγρια ζωή. Η πλαστική σακούλα συνιστά ένα μικρό ποσοστό των απορριμμάτων στις ακτές (περίπου 8%) αλλά είναι δυστυχώς το κυρίαρχο απόρριμμα στον πυθμένα και το νερό των ελληνικών θαλασσών (πάνω από 30%). Κατακερματίζεται τροφοδοτώντας με πλήθος μικροπλαστικών τη θάλασσα ενώ προκαλεί πολλές θανατώσεις θαλασσίων οργανισμών.Τρεις μόνο συσκευασίες, το πλαστικό μπουκάλι, η πλαστική σακούλα και το μεταλλικό κουτάκι αναψυκτικών, είναι υπεύθυνες για το 50% των απορριμμάτων που βρίσκονται στον πυθμένα των Ελληνικών Θαλασσών.
Πηγές από τις οποίες προέρχεται η ρύπανση από τα πλαστικά απορρίμματα
Υπάρχουν δύο κύριες πηγές, η χερσαία και η θαλάσσια. Η χερσαία πηγή είναι η κυριότερη, σε παγκόσμια κλίμακα συνεισφέρει το 80% των απορριμμάτων, με κύρια οδό εισόδου στο θαλάσσιο περιβάλλον τους ποταμούς και τους ποταμοχείμαρρους. Ρυπαντικές χερσαίες δραστηριότητες είναι οι ανεξέλεγκτες χωματερές, η απευθείας απόρριψη στις ακτές, τα αστικά κέντρα, οι βιομηχανίες, οι τουριστικές εγκαταστάσεις, κ.α.
Οι παράνομες χωματερές στα ποτάμια τροφοδοτούν με τεράστιες ποσότητες απορριμμάτων το θαλάσσιο περιβάλλον. Παρόμοια, παράκτιες χωματερές, συστηματικά ή μετά από κατολισθήσεις εισάγουν μεγάλες ποσότητες απορριμμάτων. Θαλάσσιες πηγές θεωρούνται η ναυσιπλοΐα (εμπορικός και επιβατικός στόλος, σκάφη αναψυχής) και η αλιεία (αλιευτικός στόλος, ιχθυοκαλλιέργειες). Θα πρέπει να τονισθεί ότι κάθε θαλάσσια περιοχή έχει το δικό της ρυπαντικό αποτύπωμα όσον αφορά στον τύπο των απορριμμάτων και κυρίως τις πηγές που την ρυπαίνουν.
Επιπτώσεις για τον άνθρωπο και το περιβάλλον
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, και αυτό βασίζεται σε πολλά επιστημονικά δεδομένα, ότι οι επιπτώσεις είναι πολύ μεγάλες στο θαλάσσιο περιβάλλον και κατ’ επέκταση στον άνθρωπο. Για τον λόγο αυτόν άλλωστε, η Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο της θαλάσσιας στρατηγικής για «καλή περιβαλλοντική κατάσταση» των θαλάσσιων υδάτων μέχρι το 2020, καθόρισε τα θαλάσσια απορρίμματα (marine litter) να είναι ένα από τα έντεκα χαρακτηριστικά ποιοτικής περιγραφής (Descriptor 10) για τον προσδιορισμό της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης.
Υπάρχει πλήθος αναφορών και επιστημονικών εργασιών για τις καταστροφικές επιπτώσεις των απορριμμάτων και κυρίως των πλαστικών στη θαλάσσια ζωή. Εκατομμύρια θαλάσσιοι οργανισμοί χάνονται κάθε χρόνο εξαιτίας της εμπλοκής τους σε θαλάσσια απορρίμματα, ή της κατάποσης κυρίως πλαστικών.
Η χώρα μας, στην προσπάθειά της να εναρμονιστεί με την Ευρωπαϊκή Οδηγία και τα όρια που αυτή έχει θέσει, ψήφισε την ΚΥΑ 180036/952 /08.10.2017 η οποία έθεσε ανταποδοτικό περιβαλλοντικό τέλος 4 λεπτών από 1/1/2018 για τις λεπτές πλαστικές σακούλες και τέλος 9 λεπτών από 1/1/2019.Η εφαρμογή της ΚΥΑ οδήγησε σε μια πολύ σημαντική μείωση της κατανάλωσης της πλαστικής σακούλας η οποία σύμφωνα με τον ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών) ανέρχεται σε 80.3% αποκλειστικά όμως στα super markets , ενώ σύμφωνα με εκτιμήσεις τεσσάρων περιβαλλοντικών οργανώσεων (Greenpeace, WWF, Μεσόγειος SOS, ) αλλά και του Ευρωπαϊκού Προγράμματος LIFE DEBAG, με συντονιστή το ΕΘΑΓΕΦΩ, η μείωση για το σύνολο του λιανεμπορίου ανέρχεται σε 54% και στην ποσότητα του πλαστικού μείωση κατά 42%.
Ευρωπαϊκό έργο Life Debag
Ο καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και διευθυντής του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας, Γεώργιος Παπαθεοδώρου μέσω του Ευρωπαϊκού έργου Life Debag αναδεικνύει το πρόβλημα της πλαστικής σακούλας στο θαλάσσιο περιβάλλον,και εξηγεί: «Νομίζω ότι οι πολίτες δεν είναι απόλυτα ενημερωμένοι για τις επιπτώσεις των πλαστικών στο θαλάσσιο περιβάλλον, δηλαδή θεωρούν ότι είναι κάτι το οποίο περιορίζεται στα όρια των σούπερ μάρκετ, του λιανεμπορίου και στη διαχείριση των απορριμμάτων, χωρίς να έχουν ίσως την απαραίτητη ενημέρωση για την απευθείας σύνδεση αυτού του προβλήματος με το θαλάσσιο περιβάλλον της χώρας μας και αυτό ακριβώς το στοιχείο θεωρώ ότι θα πρέπει να τονισθεί σε εκστρατείες ενημέρωσης».
Όσον αφορά στην επιλογή της Σύρου για την υλοποίηση του ευρωπαϊκού προγράμματος, ο καθηγητής λέει ότι «την επιλέξαμε, επειδή το νησί είναι το διοικητικό κέντρο των Κυκλάδων, δηλαδή σημαντική τουριστική περιοχή, αλλά και για το γεγονός ότι ο Δήμος της Σύρου έχει ένα καλό σύστημα αποκομιδής απορριμμάτων».
Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια του έργου που υλοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Πατρών (συντονιστής), την Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, την TERRANOVA ΕΠΕ, το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και το Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος και Ανθρώπινου Δυναμικού του Παντείου Πανεπιστημίου, διαπιστώθηκε μείωση των πλαστικών σακουλών στις παραλίες της Σύρου πάνω από 70%, ενώ πάνω από 20% ήταν η μείωση της συμβολής των πλαστικών σακουλών στο φορτίο απορριμμάτων στον πυθμένα του κόλπου της Ερμούπολης.
Πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα;
Είναι πράγματι δύσκολος στόχος η αντιμετώπιση του προβλήματος, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να το περιορίσουμε δραστικά. Χρειάζεται μια ευρεία δέσμη αποτελεσματικών αλλαγών, δράσεων, πολιτικών και νομοθετικών ρυθμίσεων, σε παγκόσμια κλίμακα, για να περιοριστεί ένα πρόβλημα, το οποίο δεν έχει σύνορα.
Αν θέλουμε να δούμε τη γενική εικόνα, ειδικά για τα πλαστικά απορρίμματα, ένα ποσοστό περίπου 40% οδηγείται σε ελεγχόμενες και ανεξέλεγκτες χωματερές, ένα 14% πηγαίνει σε αποτέφρωση, δυστυχώς ένα μεγάλο ποσοστό περίπου 32% απορρίπτεται στο περιβάλλον και ένα ποσοστό μόνο 14% πηγαίνει για ανακύκλωση. Αυτό το γραμμικό μοντέλο πρέπει να ανατραπεί και να υιοθετηθεί ένα κυκλικό μοντέλο διαχείρισης των πλαστικών, ώστε να οδηγούνται κυρίως στην ανακύκλωση.
Σημαντική χρονιά το 2018 στην ΕΕ για τη μάχη κατά των πλαστικών
Στο μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζει την προσπάθεια να μπει τέλος στη ρύπανση των ωκεανών από τα πλαστικά. Στο τέλος του έτους η ΕΕ είχε καταλήξει σε συμφωνία για κατάργηση ορισμένων πλαστικών αντικειμένων μιας χρήσης μέχρι το 2021.
