Ο Αγωνιστής πίσω από τον Ποιητή
Δώδεκα μέρες κιόλας είχαμε μεις πιο πίσω, στα χωριά. Κι απάνω που συνήθιζε τ’αυτί μας πάλι στα γλυκά τριξίματα της γης, και δειλά συλλαβίζαμε το γάβγισμα του σκύλου ή τον αχό της μακρινής καμπάνας, να που ήταν ανάγκη, λέει, να γυρίσουμε στο μόνο αχολόι που ξέραμε: στο αργό και στο βαρύ των κανονιών, στο ξερό και στο γρήγορο των πολυβόλων. ΤΙΣ ΗΜΕΡΕΣ ΜΟΥ άθροισα και δε σε βρήκα πουθενά, ποτέ, να μου κρατείς το χέρι, στη βοή των γκρεμών και στων άστρων τον κυκεώνα μου! (Οδυσσέας Ελύτης, Το Άξιον Εστί, Εκδόσεις Ίκαρος)
Είμαστε εμείς οι μερικοί, η Ελίτ του Ελύτη. Γιατί, σε αντίθεση με όσους κολλάνε στις λέξεις και θέλουν να τον προσγειώνουν στη λογική, εμείς αφουγκραζόμαστε το corpus των συνδηλώσεων του. Δεν είναι μόνο οι ελευθερωμένες λέξεις, η θέληση η μορφοποιητική που δαμάζει το χείμαρρο των εικόνων. Είναι τα λόγια ενός ανθρώπου που αγωνίστηκε στον πόλεμο, στον έρωτα, στη ζωή και κέρδισε το δικαίωμα να γράφει ό,τι ήθελε.
Τον Οκτώβριο του 1940 ο Ελύτης επιστρατεύεται και μένει στο αλβανικό μέτωπο όλη τη διάρκεια του πολέμου. Ένας τόνος ωριμότητας προστίθεται στην ποίησή του. Το 1945 δημοσιεύεται ένα μεγάλο ποίημα, καρπός υψηλής έμπνευσης και ποιητικής ευφορίας, το Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας. Ύστερα από αυτό, ο Ελύτης σωπαίνει για 15 χρόνια, χρόνια γόνιμης σκέψης που θα δώσουν το 1960 το μεγάλο συνθετικό ποίημα, Το Άξιον Εστί. Στο έργο συνυφαίνεται η πολεμική εμπειρία του ποιητή με την εθνική και ιστορική εμπειρία. Τα πάθη του ελληνισμού καταλήγουν υπερβατικά στο μεταφυσικό χώρο του τελευταίου μέρους, που είναι μια σειρά ύμνων δοξαστικών. Σεβόμενος την παράδοση από τον Όμηρο μέχρι τον Σολωμό, ο Ελύτης δίνει θάρρος στις φοβισμένες ψυχές. Θάρρος ατέρμονο και επιβλητικό, θάρρος που βγαίνει μέσα από την πίσσα του πολέμου και τις κραυγές των προγόνων.
«Εζυγίσανε τη χαρά μου και τη βρήκανε, λέει, μικρή και την πατήσανε χάμου σαν έντομο. ΤΗΝ ΟΡΓΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ ΝΑ ΦΟΒΑΣΤΕ ΚΑΙ ΤΩΝ ΒΡΑΧΩΝ ΤΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ», φωνάζει ο αγωνιστής πίσω από το προσωπείο του ποιητή για τους λίγους που ακούνε στο σήμερα.
Η Ιδιωτική Οδός που Χαράζουμε
Δεν είναι το Άξιον Εστί δίδαγμα που το μαθαίνουμε στο σχολείο και παιδεύονται οι μαθητές. Είναι η ιστορία πίσω από τον τίτλο που αγνοούν οι άνθρωποι. Και ο Οδυσσέας Ελύτης δεν είναι ένα ποίημα με το όνομα Ήλιος ο Πρώτος, Μαρίνα των Βράχων, Μονόγραμμα, αλλά οι σκέψεις που συνοδεύουν τα ειρημένα. Είναι οι συμβουλές που μπορούμε να πάρουμε από τα έργα του σε καιρούς δύσκολους, όπως σήμερα.
Την άνοιξη αν δεν την βρεις, τη φτιάχνεις», ψιθυρίζει μία φωνή για εμάς τους μερικούς που δεν χάνουμε την πίστη μας. Μέσα στον βόμβο των Μ.Μ.Ε. και στη λαχτάρα των δημοσιογράφων για τροφή, ακούμε την ιστορία να επαναλαμβάνεται με πολλές μορφές και την ίδια φωνή να λέει: «Ο λόγος που επλάσθηκες άνθρωπε, χωρίς κανέναν λόγο. Ο λόγος που επλάσθηκες, άνθρωπε, είναι ακριβώς αυτός: ν’αποδεικνύεις κι εσύ με τη ζωή σου και το έργο σου ότι τα πάντα μπορούν και πρέπει να γίνονται χωρίς κανένα λόγο. Να συντελούνται έτσι όπως συντελείται ολόκληρη η δημιουργία.
Advertising
Και δεν μιλά άνθρωπος χαμένος στον κόσμο του. Μιλά άνθρωπος που πέρασε χειρότερα από εμάς, μόνο που ήταν σε εποχή που δεν την επισκίαζε το έρεβος της τεχνολογικής μανίας. Είναι τα μικρά όμως, πράματα στα οποία εμείς οι λίγοι ελπίζουμε: στην ομορφιά μιας καλημέρας, στο χαμόγελο μιας μητέρας, στην παρήχηση του λ της Ελίτ του Ελύτη και ορίστε! Λίγο δεξιότερα λίγο ψηλότερα, λίγο πιο κόκκινο, λίγο πιο κίτρινο, κι ευθύς να: το φωτάκι ανάβει στον Παράδεισο των κατανοούντων.
Ας χαράξει ο καθείς την ιδιωτική του οδό με παιδεία και συνέπεια. Χωρίς να μπλέκεται στον λαβύρινθο των ψεμάτων, χωρίς να βρίζει όταν δεν ξέρει να μιλήσει, χωρίς να θεωρεί τον εαυτό του αυτοδημιούργητο και αυτόνομο από την ιστορία του παρελθόντος. Ας μάθουμε κάτι από τους παλαιότερους και ας δούμε τις προκλήσεις της ζωής με την ψυχή ενός μικρού παιδιού, με τα μάτια ενός ώριμου ανθρώπου και με τη φαντασία ενός ποιητή: «Είναι ανοιχτή για τον καθένα μας η ιδιωτική του οδός. Και όμως την ακολουθούν ελάχιστοι. Μερικοί, μόνον όταν συμβεί μία ή δύο φορές στη ζωή τους να είναι ερωτευμένοι. Κι οι υπόλοιποι ποτέ. Είναι αυτοί που αποχωρούν μια μέρα από τη ζωή χωρίς να έχουν πάρει καν είδηση τί τους συνέβη».
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Ιδιωτική Οδός, Οδυσσέας Ελύτης, Ύψιλον/βιβλία, δεύτερη έκδοση
Το Άξιον Εστί,Οδυσσέας Ελύτης, Εκδόσεις Ίκαρος, Δέκατη Τρίτη Έκδοση
Η Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Λίνος Πολίτης, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, σελ. 295-296
Οδυσσέας Ελύτης, Την Άνοιξη αν δεν την βρεις, την φτιάχνεις, δημοσιεύτηκε από: www.difno.gr (Τελευταία Πρόσβαση: 21/3/2020)
