«Φωνές» των παιδιών νοούνται οι απόψεις, οι αντιλήψεις και τα πιστεύω τους. Οι «φωνές» των παιδιών θεωρούνται ιδιαιτέρως σημαντικές για την ομαλή λειτουργία των σχολικών μονάδων και για την εξέλιξη τους σε σχολεία, τα οποία σέβονται και λαμβάνουν υπόψη όλα τα παιδιά. Με βάση τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (1989) τα παιδιά έχουν δικαίωμα να εκφράζουν ελεύθερα την άποψή τους σχετικά με οποιοδήποτε θέμα τα αφορά. Εφόσον, λοιπόν τα σχολεία σχετίζονται με τη μόρφωση και διαπαιδαγώγηση των παιδιών πρέπει να δίνουν μεγάλη σημασία στις «φωνές» τους. Με τον τρόπο αυτό οι εκπαιδευτικοί ενημερώνονται για τις απόψεις και τα συναισθήματα των παιδιών και αυτά με τη σειρά τους αποκτούν κριτική σκέψη και μαθαίνουν να σέβονται τις απόψεις των άλλων. Παρά τις όποιες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί στην ανάδυση των «φωνών» των παιδιών υπάρχουν τεχνικές, τις οποίες μπορούν με ευκολία να εφαρμόσουν μέσα στη σχολική τάξη.
1η τεχνική ενδυνάμωσης των «φωνών» των παιδιών είναι αυτή του κοινωνιογράμματος:
Το κοινωνιόγραμμα είναι μια οπτική αναπαράσταση στην οποία φαίνονται οι σχέσεις μεταξύ των μαθητών. Οι μαθητές απεικονίζονται με σημεία και οι μεταξύ τους σχέσεις με βελάκια. Αυτό που ενδιαφέρει τον εκπαιδευτικό είναι τα βελάκια να έχουν δύο κατευθύνσεις. Αυτό σημαίνει ότι και οι δύο μαθητές επιθυμούν να συνεργαστούν. Κατά τη διαδικασία του κοινωνιογράμματος ζητείται από τους μαθητές να ζωγραφίσουν ή να καταγράψουν με ποιους συμμαθητές τους θα προτιμούσαν να συνεργαστούν ή να παίξουν στο διάλειμμα. Με βάση αυτές τις δηλώσεις, ο εκπαιδευτικός δημιουργεί το κοινωνιόγραμμα και έτσι είναι σε θέση να εντοπίσει ποιοι μαθητές περιθωριοποιούνται και παραμερίζονται από τους υπόλοιπους.
2η τεχνική ενδυνάμωσης είναι η συνομιλία γύρω από ένα σχέδιο:
Στην τεχνική αυτή τα παιδιά συνομιλούν γύρω από ένα θέμα, εκφράζοντας τα συναισθήματα, τις ιδέες και τις εμπειρίες τους. Το σχέδιο αποτελεί ένα τρόπο επικοινωνίας με σκοπό να εντοπιστούν παιδιά που βιώνουν αρνητικά συναισθήματα και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα από τον εκπαιδευτικό. Επιπλέον, τα παιδιά καλλιεργούν την κριτική τους σκέψη, ανταλλάσσουν απόψεις και γίνονται ικανοί ομιλητές και ακροατές.
3η τεχνική ενδυνάμωσης των «φωνών» των παιδιών είναι αυτή των κρίσιμων περιστάσεων:
Είναι μια τεχνική κατά την οποία ο εκπαιδευτικός μέσω της παρατήρησης της σχολικής καθημερινότητας εντοπίζει κρίσιμα ή ασυνήθιστα περιστατικά. Αφού τα καταγράψει προσπαθεί να κατανοήσει τι οδήγησε στο εκάστοτε περιστατικό, τι συνέβη κατά τη διάρκεια αυτού και ποιο ήταν το αποτέλεσμα. Έπειτα, ακολουθεί συζήτηση με τα παιδιά σχετικά με αυτό που συνέβη. Αυτά με τη σειρά τους εκφράζουν την άποψη τους βοηθώντας στην ερμηνεία και την αντιμετώπιση του περιστατικού.
4η τεχνική είναι το «μήνυμα στη μπουκάλα»:
Σε αυτή την τεχνική τα παιδιά γράφουν μηνύματα, λέγοντας τι θα ήθελαν να αλλάξουν στο σχολείο τους, για να είναι περισσότερο ικανοποιημένοι. Τα μηνύματα αυτά διπλώνονται και μπαίνουν μέσα σε μια μπουκάλα που θα σταλεί σε άλλο πλανήτη. Για τις μεγαλύτερες ηλικίες η μπουκάλα είναι ένα κουτί παραπόνων ή εισηγήσεων προς τη διεύθυνση του σχολείου. Με τον τρόπο αυτό διευθυντές και εκπαιδευτικοί μπορούν να μάθουν τις απόψεις των παιδιών, να πάρουν ιδέες και να αξιολογήσουν το έργο τους.
5η τεχνική είναι το ερωτηματολόγιο:
Μέσα από το ερωτηματολόγιο μπορούν να αναδυθούν οι «φωνές» των παιδιών. Τα παιδιά καλούνται να δηλώσουν σε ποιο βαθμό συμφωνούν ή διαφωνούν με συγκεκριμένες φράσεις, όπως ‘ Είμαι ευχαριστημένος στο σχολείο’, Έχω καλούς φίλους στο σχολείο’, ‘ Οι δάσκαλοι είναι καλοί με τους μαθητές’ κ.α. Με αυτό τον τρόπο τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να εκφράσουν τις απόψεις τους, αλλά και τα παράπονά τους για όσα συμβαίνουν στο σχολείο.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Γεροσίμου, Ε. (2016). Διαχείριση της διαφορετικότητας: τεχνικές πρόληψης και παρέμβασης. Παρουσίαση άρθρου στο 16ο Συνέδριο του Εκπαιδευτικού Ομίλου Κύπρου σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 15 Οκτωβρίου.
Γεροσίμου, Ε. (2019). Ενδυναμώνοντας τις «φωνές» των παιδιών στο πλαίσιο προώθησης της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης. Στο Π. Αγγελίδης (Επιμ.), Παιδαγωγικές της Συμπερίληψης (σσ. 199-226). Αθήνα: Διάδραση.
