Η συμβουλευτική και ο επαγγελματικός προσανατολισμός συναντώνται συνήθως στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ωστόσο, στις περισσότερες χώρες προβλέπεται η εφαρμογή αντίστοιχων προγραμμάτων και στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Στην Ελλάδα, γίνονται τα τελευταία χρόνια προσπάθειες να καθιερωθεί ο θεσμός, παρόλα αυτά βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο. Η πεποίθηση ότι η συμβουλευτική και ο επαγγελματικός προσανατολισμός σχετίζονται μόνο με την επιλογή του επαγγέλματος οδηγεί στο συμπέρασμα πως δεν είναι αναγκαίο να συναντώνται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Παρά την πεποίθηση αυτή, έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου έδειξε πως αρκετά στοιχεία των αναλυτικών προγραμμάτων και των βιβλίων, που χρησιμοποιούνται στην πρωτοβάθμια σχετίζονται με το θεσμό της συμβουλευτικής και του επαγγελματικού προσανατολισμού. Είναι, όμως, διάσπαρτα και ασυστηματοποίητα, χωρίς να δίνουν την αίσθηση ενός όλου με συγκεκριμένο περιεχόμενο και στόχους.
Η ανάγκη για εφαρμογή συμβουλευτικής και επαγγελματικού προσανατολισμού στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση προκύπτει μέσα από τις αρχές της εξελικτικής ψυχολογίας και τις θέσεις της σχετικά με την αναπτυξιακή πορεία του ατόμου. Με βάση λοιπόν, την Εξελικτική Ψυχολογία ο επαγγελματικός προσανατολισμός είναι μια όψη της προσωπικότητας του ατόμου, η οποία αρχίζει πολύ νωρίς στη ζωή του και διαρκεί επ’ αόριστων.
Στόχοι της συμβουλευτικής και του επαγγελματικού προσανατολισμού
Η συμβουλευτική και ο επαγγελματικός προσανατολισμός δεν σχετίζονται μόνο με την επιλογή επαγγέλματος, αλλά και με την ικανότητα του παιδιού να παίρνει αποφάσεις, με βάση όσα έχει μάθει και τις δεξιότητες που έχει κατακτήσει. Εκτός αυτού, βοηθά στη διαμόρφωση θετικής αυτο-εικόνας, τη γνωριμία με το περιβάλλον, την αναζήτηση και αξιοποίηση πληροφοριών. Πιο συγκεκριμένα, αποστολή του θεσμού είναι:
- να βοηθά τα άτομα να γνωρίσουν τον εαυτό τους, να κατανοήσουν τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους και να αποσαφηνίσουν τα ενδιαφέροντα και τις φιλοδοξίες τους
- να βοηθήσει τα άτομα να κατανοήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρονται σε κάθε περίοδο της ζωής τους
- να καταστήσει τα άτομα ικανά να λαμβάνουν μελλοντικές αποφάσεις, έχοντας συναίσθηση των συνεπειών για τους ίδιους και τον περίγυρό τους
- να συμβάλλει στη μείωση της σχολικής αποτυχίας και της σχολικής διαρροής
- να συμβάλλει στην αξιοποίηση του εργατικού δυναμικού που διαθέτει κάθε χώρα και στην αρμονική κατανομή του σε διάφορους τομείς απασχόλησης
- να μελετά και να διερευνά ζητήματα που σχετίζονται με την επαγγελματική ανάπτυξη του ατόμου.
Τι ΔΕΝ ορίζεται ως συμβουλευτική και επαγγελματικός προσανατολισμός
- Η προσπάθεια για επιβολή απόψεων, αξιών και φιλοσοφίας ζωής στους μαθητές.
- Η προσπάθεια επηρεασμού των μαθητών, ώστε να μεταβάλλουν την προτίμησή τους.
- Η προσπάθεια καθοδήγησης των μαθητών σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις και επαγγέλματα.
- Η προσπάθεια ένταξης των μαθητών σε συγκεκριμένες κατηγορίες, με βάση τις ικανότητές και τα χαρακτηριστικά τους.
Προϋποθέσεις επιτυχημένης εφαρμογής του θεσμού
Στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, η συμβουλευτική και ο επαγγελματικός προσανατολισμός δεν αποτελούν ξεχωριστό μάθημα του αναλυτικού προγράμματος. Αντιθέτως, οι λειτουργίες τους ενσωματώνονται σε κάθε μάθημα και καταστούν τον εκπαιδευτικό βασικό λειτουργό για την εφαρμογή τους. Για την αποτελεσματική και επιτυχημένη εφαρμογή του θεσμού είναι απαραίτητα τα παρακάτω στοιχεία:
- Συνειδητοποίηση τόσο από τη μεριά της πολιτείας, όσο και από εκείνη των εκπαιδευτικών και των γονιών ότι ο θεσμός είναι εξίσου σημαντικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
- Διάχυση του θεσμού σε όλα τα μαθήματα του Αναλυτικού Προγράμματος με σοβαρότητα και σταθερότητα. Σκόρπιες αναφορές σε επαγγέλματα και θέματα απασχόλησης δεν αποτελούν οργανωμένη διάχυση.
- Συστηματική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σε θέματα συμβουλευτικής και επαγγελματικού προσανατολισμού. Σημαντικό είναι πως τα περισσότερα παιδαγωγικά τμήματα της χώρας συμπεριλαμβάνουν τέτοιου είδους μαθήματα στα προγράμματα σπουδών τους.
- Διεύρυνση των αρμοδιοτήτων και των υποχρεώσεων που έχουν οι φορείς που ασχολούνται με την εφαρμογή του θεσμού στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ώστε να καλύψουν και τις ανάγκες στήριξης της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Δημητρόπουλος, Ε. & Μπακατσή, Α. (2004). Η εφαρμογή της Συμβουλευτικής και του Προσανατολισμού στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Στο Μ. Κασσωτάκης (Επιμ.). Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός. Θεωρία και Πράξη. Αθήνα: Τυπωθήτω- Γιώργος Δαρδανός.
Κασσωτάκης, Μ. (2004). Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός: Εννοιολογικές διασαφήσεις και ιστορική αναδρομή. Στο Μ. Κασσωτάκης (Επιμ.). Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός. Θεωρία και Πράξη. Αθήνα: Τυπωθήτω- Γιώργος Δαρδανός.
