Επιθεώρηση: Το άτακτο παιδί του θεάτρου

Επιθεώρηση: Το άτακτο παιδί του θεάτρου
Πηγή εικόνας: newsbeast.gr

Η επιθεώρηση είναι ένα είδος θεατρικής τέχνης που δημιουργήθηκε στην χώρα μας κατά τον 19ο αιώνα. Αποτελείται από σκηνές που εναλλάσσονται και μικρά σκετς με μουσική, χορό, τραγούδι, διαλόγους και συνήθως σάτιρα. Τα κυρίαρχα στοιχεία της είναι ο κωμικός λόγος, ο σχολιασμός της πολιτικής και κοινωνικής επικαιρότητας και τα λογοπαίγνια. Βασικό και αναπόσπαστο στοιχείο της Επιθεώρησης ήταν η ύπαρξη πολυμελούς ζωντανής ορχήστρας. 

Ιστορική αναδρομή

Οι πρώτοι σεναριογράφοι αυτού του νέου είδους θεάτρου ήταν κατά βάση ευθυμογράφοι σε έντυπα της εποχής. Υπάρχει άμεση σχέση λοιπόν των κειμένων της με δημοσιογραφικά κείμενα. Ένας από τους μελετητές του είδους, ο Πολύβιος Δημητρακόπουλος υποστηρίζει πως η επιθεώρηση προέρχεται απευθείας από τις κωμωδίες του Αριστοφάνη.
Ως πρώτη ημερομηνία της επιθεώρησης θεωρείται το 1881 που παρουσιάσθηκε το έργο «Ζήτω η Ελλάς», στην σκηνή του Νέου Φαλήρου, εισπράττοντας αρνητικές κριτικές από τον Τύπο της εποχής. Το 1894 ανέβηκε στο θέατρο Παράδεισος από το θίασο του Δημήτριου Κοτοπούλη ”Πρόοδος”, το έργο «Λίγο από όλα» του Μίκιου Λάμπρου, γνωρίζοντας  μεγάλη επιτυχία. Το έργο μεταφέρθηκε επίσης και σε σκηνές άλλων πόλεων της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού.

Η δημιουργία των Παναθηναίων 

Τα Παναθήναια ήταν ετήσιες εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν από το 1907 έως το 1923. Στο πλαίσιο των Παναθηναίων ερμήνευσαν χαρακτηριστικούς ρόλους σπουδαίοι ηθοποιοί. Παράλληλα με τα Παναθήναια ξεκίνησαν οι ετήσιες Επιθεωρήσεις “Ο Κινηματογράφος”, το “Πανόραμα” και ο “Παπαγάλος”. Αυτά αποτέλεσαν τους προπομπούς των μετέπειτα γνωστών έργων της περιόδου του Μεσοπολέμου και της Κατοχής καθώς και της πρώτης μεταπολεμικής γενεάς.

Advertising

Advertisements
Ad 14

Η εμφάνιση της οπερέτας

Λίγο πριν το 1922 οι επιθεωρήσεις είχαν πυκνώσει πάρα πολύ. Είχαν γραφτεί και παιχτεί χιλιάδες έργα που είχαν καθαρά εθνικιστικό χαρακτήρα. Όταν έγινε αντιληπτό το μέγεθος της καταστροφής και υπήρξε έντονη λογοκρισία από την Επαναστατική Επιτροπή, τόσο το ενδιαφέρον του κοινού όσο και των συγγραφέων μετακινήθηκε από τη σάτιρα των πολιτικών γεγονότων σε ένα θέατρο φυγής από τη μίζερη πραγματικότητα. Τότε ήταν που εμφανίστηκε η Οπερέτα. Οι Έλληνες δημιουργοί πατούσαν πάνω στα μοτίβα των  ευρωπαϊκών έργων, προσθέτοντας πολύ χορό και τραγούδι. Κυριότεροι εκφραστές και δημιουργοί του είδους ήταν ο Θεόφραστος Σακελλαρίδης και ο Νίκος Χατζηαποστόλου.

Διαβάστε επίσης  Ο ρόλος της ποίησης στην επανάσταση του 1821

 

Επιθεώρηση
Πηγή Εικόνας: 3euk1l4.blogspot.com

 

Από την οπερέτα στην ανάκαμψη της επιθεώρησης

Από το 1921 και μετά η μορφή των οπερετών αλλάζει και γίνεται ηθογραφικό. Τότε σημειώθηκε η τεράστια επιτυχία του συνθέτη Νίκου Χατζηαποστόλου με το έργο Οι Απάχηδες των Αθηνών. Αντί για τους συνηθισμένους ήρωες, τους πρίγκιπες, δούκες, βαρόνους που αποτελούσαν τα κύρια πρόσωπα των ευρωπαϊκών έργων, οι Απάχηδες είχαν σαν ήρωες δυο χαμίνια της Αθήνας. Έτσι εμφανίζεται μια καινούργια μορφή του θεάτρου ο καλόκαρδος, γενναιόδωρος λιμοκοντόρος.
Η Επιθεώρηση βρήκε τότε πρόσφορο έδαφος και εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τη νέα κατάσταση που διαμορφωνόταν τώρα με την εμφάνιση του κωμικού αυτού τύπου. Με την έναρξη του Μεσοπολέμου, ο ήρωας εξελίχθηκε σε μάγκα ή κουτσαβάκη, μόρτη, απάχη, αλάνι. Η φιγούρα αυτή έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο για πάρα πολλά χρόνια, παίρνοντας διάφορες διαστάσεις ανάλογα με το κείμενο της επιθεώρησης. Θρασύδειλος, μπράβος των πολιτικών, χαρτοπαίκτης.
Ο Ανδρέας Μακέδος, Έλληνας επιχειρηματίας, αγοράζει μια ολόκληρη παράσταση που έκανε εκείνη τη χρονιά τη μεγαλύτερη επιτυχία την επιθεώρηση (Βαβυλωνία 1928). Τα κύρια συστατικά της αναβαθμισμένης Επιθεώρησης ήταν πλέον η πολιτική σάτιρα, η φαντασμαγορία των σκηνικών και των κουστουμιών, ο κοσμοπολίτικος ερωτισμός, τα καινούρια τραγούδια, οι νέοι χοροί, ο αυτοσχεδιασμός των ηθοποιών. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την αλλαγή του θεατρικού είδους ήταν το εντυπωσιακό φινάλε.

Advertising

Η σχέση κοινού πλατείας

Ο ρόλος του κοινού για τα νούμερα ήταν καθοριστικός. Εκδηλωνόταν αμέσως με χειροκροτήματα και ζητωκραυγές, για να επαναληφθεί ξανά και ξανά όποιο νούμερο, χορευτικό ή τραγούδι άρεσε περισσότερο. Αντίθετα τα νούμερα που δεν είχαν επιτυχία συνοδεύονταν από την  σιωπή του κοινού αλλά και από αποδοκιμασίες. Κάπως έτσι φτιαχνόταν η σχέση ανάμεσα σε σκηνή και πλατεία, στον απλό κόσμο και τους ηθοποιούς. Αυτή η σχέση είναι η αιτία που οι μελετητές πιστεύουν στην συγγένεια μεταξύ της επιθεώρησης και του λαϊκού θεάτρου της εποχής, το Θέατρο Σκιών.

Οι τύποι της εποχής

Όπως ακριβώς στο Θέατρο Σκιών υπήρχαν χαρακτηριστικοί τύποι που αναδείκνυαν ιδιαίτερα γνωρίσματα κάποιων κοινωνικών τάξεων ή γεωγραφικών περιοχών, έτσι και στην επιθεώρηση αναδείχθηκαν κάποιες μορφές ηρώων. Η κουτοπόνηρη δούλα που χρησιμοποιεί την καθαρεύουσα με εντελώς λάθος τρόπο, ο ψευτόμαγκας με το τσιγκελωτό μουστάκι που μιλάει αργκό με συρτή φωνή, οι Αρβανίτες, ο μπεκρής με τον τραυλό τρόπο ομιλίας, η Σμυρνιά καφετζού που λέει τα χαρτιά και το φλιτζάνι, η Κοκότα  που μιλάει μάγκικα, η άσχημη και γλωσσού σύζυγος, ο μαμάκιας Κοκός ή Τοτός, ο θηλυπρεπής κουρέας, ο βλάχος και ο κρητικός με την ντοπιολαλιά τους.

Διαβάστε επίσης  Ο καθρέφτης στην τέχνη και ο συμβολισμός του στους πίνακες
Advertising

 

παιδί του θεάτρου
Πηγή Εικόνας: www.thetoc.gr

 

Όταν η επιθεώρηση απέκτησε «φτερά»

Το μουσικό θέατρο συνεχίζει να έχει μια περίοδο ακμής και στην Οπερέτα και στην Επιθεώρηση. Οι ιστορικοί του θεάτρου μιλούν για το χρυσό αιώνα της ιστορίας του. Η Επιθεώρηση έχει μεγάλους κεντρικούς θιάσους, η οικονομική άνεσή τους τους επιτρέπει να έχουν πλούσια σκηνικά και κουστούμια, μεγάλη ορχήστρα και δυνατά ονόματα ηθοποιών. Έχει όμως και μικρότερους θιάσους, συνοικιακούς όπου τα κονδύλια τους είναι περιορισμένα και προσπαθούν με αιχμηρότερη και καυστικότερη θεματολογία να προσελκύσουν τα λαϊκά στρώματα.
Η λογοκρισία είχε περιοριστεί, καθώς το πολιτικό καθεστώς είχε αλλάξει και ο Βενιζέλος επιχειρούσε να δείχνει ένα πιο προοδευτικό πρόσωπο. Τότε συνέβη το θανατηφόρο περιστατικό στο Θέατρο Περοκέ όπου παιζόταν η παράσταση Κατεργάρα, τον Αύγουστο του 1931 όπου ο Βασίλης Αυλωνίτης δέχτηκε επίθεση από οργανωμένη ομάδα βενιζελικών οπαδών, οι οποίοι άρχισαν να πυροβολούν στη σκηνή. Εκεί έπεσε νεκρός ο μηχανικός του θεάτρου. Αντί αυτό το μεμονωμένο γεγονός να είναι αφορμή για να απαγορευτεί η ανεξέλεγκτη χρήση και κατοχή όπλων αντίθετα τιμωρήθηκε το θέατρο με εκ νέου αυστηρή λογοκρισία.
Όταν στην πολιτική σκηνή εμφανίστηκε ο Μεταξάς, τότε η λογοκρισία πέρασε σε άλλο επίπεδο. Προσπάθησε να περάσει μια μορφή κυβερνητικής προπαγάνδας δια μέσου του θεάτρου. Τιμωρούσε όμως κάθε μορφή χαλαρότητας τόσο των μπαλέτων όσο και των ηθοποιών, στέλνοντάς τους ακόμα και εξορία αν η ένδυση ή τα λεγόμενά τους προσέβαλλαν το τρίπτυχο Πατρίδα Θρησκεία Οικογένεια. Τότε εκδιώχθηκαν από την επιθεώρηση διάφορες κωμικές καρικατούρες. 

Η επιθεώρηση εξελίσσεται

Στα 1934 ιδρύεται από τους Κάρολο Κουν, Διονύση Δεβάρη και Γιάννη Τσαρούχη η Λαϊκή Σκηνή. Ο θίασος παρουσίασε ως πρώτη παράσταση την Ερωφίλη, μετά από προετοιμασία πολλών μηνών. Τα σκηνικά και τα κοστούμια θύμιζαν ζωγραφιές  του Θεόφιλου. Ο Κουν χρησιμοποίησε ηθοποιούς  από τα λαϊκά στρώματα, σχεδόν αμόρφωτους, θέλοντας να εξασφαλίσει  γνησιότητα και αυθεντικότητα. 

Διαβάστε επίσης  Γιατί "Το Ξύπνημα" Πονά Όταν δεν σε Προετοιμάζουν;
Advertising

Μεγάλοι δημιουργοί και ερμηνευτές

Στην επιθεώρηση έχουν διαπρέψει πολλοί αξιόλογοι συγγραφείς παλαιότεροι και νεότεροι όπως: Σώτος, Ευαγγελίδης, Παπαδούκας, Καμπάνης, Μακρίδης, Ξανθούλης, Ψαθάς, Γιαννακόπουλος, Βασιλειάδης, Τσιφόρος, Γιαλαμάς, Σακελλάριος κ.ά.. Άπειροι ηθοποιοί και ερμηνευτές όπως η Βέμπο, ο Μακρής, η Καλουτά, η Βασιλειάδου, ο Σταυρίδης, ο Γκιωνάκης, η Σαπουτζάκη, ο Ηλιόπουλος, η Βλαχοπούλου, ο Βουτσάς, ο Βέγγος, ο Ρίζος, ο Κλυνν, ο Παπαναστασίου, ο Λαζόπουλος, ο Φασουλής, ο Κραουνάκης κ.ά. Μεγάλα θέατρα έγιναν γνωστά στο ευρύ κοινό εξαιτίας των επιθεωρήσεων που ανέβασαν,  το ΑΚΡΟΠΟΛ, το ΒΕΜΠΟ, το ΡΕΞ, το ΚΑΛΟΥΤΑ, το ΠΑΡΚ, το ΠΕΡΟΚΕ, το ΑΛΣΟΣ και μετέπειτα το ΔΕΛΦΙΝΑΡΙΟ.

Μερικές επιθεωρήσεις που έμειναν γνωστές

  • Αι Υπαίθριοι Αθήναι 1894
  • Έξω φρενών 1908
  • Πολεμικά Παναθήναια 1913
  • Ρωμέικο 1926
  • Σιγά και με το μαλακό 1956
  • Η Μουσαφίρισσα 1957
  • Νυχτολούλουδα 1958
  • Τέντυ μπόυς 1959
  • Μια βόλτα στην Αθήνα 1960
  • Η μάνα σου είναι τρελή 1961
  • Οδός ονείρων του Μ. Χατζιδάκι 1962 κ.ά

Σήμερα

Advertising

Ακόμα και στις μέρες μας η επιθεώρηση διατηρεί τα χαρακτηριστικά της.  Προβλήθηκε την δεκαετία του 80 στις βιντεοκασέτες και στην τηλεόραση αρκετά με κείμενα που σατίριζαν τις εκάστοτε κυβερνήσεις ή τα καθημερινά ειδησεογραφικά νέα, προσθέτοντας και σχόλια για την ζωή των επωνύμων αλλά και αρκετές βωμολοχίες. Τα σκετς εξακολουθούν να είναι αυτόνομα αλλά έχουν συνήθως πλούσια σκηνικά και οι ηθοποιοί,με λίγες εξαιρέσεις, ακολουθούν το κείμενο και δεν αυτοσχεδιάζουν. Ακόμα και τώρα οι ιδιαίτεροι ή ιδιόμορφοι χαρακτήρες κεντρίζουν το ενδιαφέρον των συγγραφέων, οδηγώντας τους όμως πολλές φορές σε προσβλητικά ή άκομψα σχόλια.
Παρ’ όλες τις ακρότητες που μερικές φορές λέγονται δεν παύει η επιθεώρηση να ψυχαγωγεί, να διασκεδάζει και να πληροφορεί τους θεατές, ίσως όχι προβληματίζοντάς τους καθώς η καθημερινότητα έχει αναλάβει αυτήν την υποχρέωση.


Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:

Επιθεώρηση θέατρο. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org
Ιστορία της ελληνικής θεατρικής Επιθεώρησης: μελέτη του καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης Εμμανουήλ Σειραγάκη. Ανακτήθηκε από opencourses.uoc.gr
Όταν η επιθεώρηση πολέμησε τον εχθρό. Ανακτήθηκε από www.newsbeast.gr

Γεννημένη 3 μόλις μέρες από την έναρξη του Woodstock όχι στη Ν. Υόρκη αλλά στον Πειραιά. Τελείωσα το σχολείο ως "καλό παιδί" αλλά αντί να πραγματοποιήσω σπουδές σε κάποιο πανεπιστήμιο ως όφειλα προτίμησα να σπουδάσω προγραμματισμό και ανάλυση ηλ.διερευνητών σε κολλέγιο και στη συνέχεια δημόσιες σχέσεις. Η επιλογή του εκπαιδευτικού ιδρύματος έγινε λόγω μη ύπαρξης τότε κρατικού πανεπιστημίου με αυτά τα γνωστικά αντικείμενα. Εξάσκησα το PR για πολλά χρόνια. Η κρίση όμως με βρήκε να κάνω τεχνική επιμέλεια σε ιστορικά βιβλία και να πραγματοποιώ εν μέρη και το χόμπυ μου την συγγραφή λογοτεχνικών έργων και ποιημάτων.

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

Κολλημένοι στη ζάλη, χαμένοι...

Κολλημένοι στη ζάλη, χαμένοι…

Κολλημένοι στη ζάλη. Σε μια φούσκα με εμάς να κοιτάμε
Ροδώπις: Η πρώτη εκδοχή της Σταχτοπούτας

Ροδώπις: Η πρώτη εκδοχή της Σταχτοπούτας

Η ιστορία μιας φημισμένης γυναίκας που οι αρχαίοι συγγραφείς προδίδουν