Κατά την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και εντός της επικράτειας, η ομοφυλοφιλία και, ειδικά, οι καλλιτεχνικές εκφράσεις του τρίτου φύλου υπήρξαν συχνά φαινόμενα. Ιστορικά, καταγράφονται πολλά παραδείγματα σουλτάνων που περνούσαν τον καιρό τους με ωραίες παλλακίδες, αλλά και νεαρούς υπηρέτες, τροφίμους, ενώ ακολουθούν οι βεζίρηδες, οι στρατιωτικοί και οι νομοδιδάσκαλοι ulema/ουλεμά.
Οι καταστηματάρχες των meyhane/ταβερνών διέθεταν νεαρούς χορευτές, τους λεγόμενους köçek (Κιοτσέκ), που στα ελληνικά σημαίνει μικρός και νέος, ή αλλιώς Tavşan (λαγός), ή rakkas, που σημαίνει λικνιζόμενος χορευτής. Οι νέοι αυτοί χαρακτηρίζονταν για τη γυναικεία ενδυμασία τους και το ρόλο τους ως διασκεδαστές, ενώ, όπως φαίνεται μέσα από τις αναφορές, υπήρξαν ικανοί να «ξεμυαλίζουν τους πελάτες (μουστερίδες)», μέσω του αισθησιακού χορού τους. Με τις συμπαθητικές τους στάσεις, τα κοστούμια και τις πολύχρωμες προσωπικότητές τους, οι Κιοτσέκ βρίσκονται, εδώ και αιώνες, στη μέση των συζητήσεων για την ομοφυλοφιλία.
Αυτή η κουλτούρα του χορού, η οποία υπήρξε ιδιαιτέρως αναμεμειγμένη με ερωτισμό στα πρώτα χρόνια, ήταν μια από τις ψυχαγωγίες του παλατιού της εποχής. Σε αυτές τις περιόδους, η ομοφυλοφιλία δεν υπήρξε μεγάλο ταμπού, και οι άντρες χορευτές μπορούσαν να ζήσουν με τις ομοφυλοφιλικές προτιμήσεις τους, τόσο στη σκηνή όσο και στην ιδιωτική τους ζωή, χωρίς τον κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού.
Η ανάπτυξη της κουλτούρας των Köçek
Η κουλτούρα των Κιοτσέκ, που άνθισε από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, είχε την προέλευσή της στα έθιμα εντός των οθωμανικών παλατιών, και, ιδίως, στα χαρέμ. Τα είδη του εμπλούτισαν τόσο τη μουσική όσο και το χορό των Οθωμανών. Η υποστήριξη των σουλτάνων υπήρξε βασικός παράγοντας για την ανάπτυξη της καλλιτεχνικής αυτής έκφρασης, καθώς τα πρώτα στάδια της τέχνης περιορίζονταν μέσα στους κύκλους των ανακτόρων. Από εκεί και ύστερα, η πρακτική διασκορπίστηκε σε όλη την αυτοκρατορία μέσω ανεξάρτητων ομάδων.
Ένας Κιοτσέκ αρχίζει να εκπαιδεύεται περίπου στην ηλικία των επτά ή οκτώ και θεωρείται ότι ολοκληρώνει τη μαθητεία του μετά από περίπου έξι χρόνια μελέτης και πρακτικής. Η καριέρα ενός χορευτή θα διαρκούσε όσο ήταν γενειοφόρος και διατηρούσε τη νεανική του εμφάνιση. Οι νέοι που αναλάμβαναν την συγκεκριμένη τέχνη προέρχονταν συχνά από τις τάξεις των μη μουσουλμανικών εθνών της αυτοκρατορίας, όπως οι Εβραίοι, οι Ρομά και οι Έλληνες.
Η μουσική, ο χορός και οι ενδυμασίες
Οι χοροί, που είναι συλλογικά γνωστοί ως παιχνίδι köçek, συνδυάζουν αραβικά, ελληνικά, ασσυριακά και κουρδικά στοιχεία (χορός Karsilamas και χορός Kaşık Havası). Επίσης, απαιτούν ένα συγκεκριμένο είδος μουσικής, γνωστό ως köçekçe, μια δεδομένη μελωδία, που αποτελεί ένα μείγμα σούφι, βαλκανικών και κλασικών ανατολικών επιρροών, μερικές από τις οποίες επιβιώνουν στη δημοφιλή τουρκική μουσική σήμερα.
Η συνοδεία περιλάμβανε διάφορα κρουστά όργανα, όπως το νταούλι (davul), ένα μεγάλο τύμπανο, η μία πλευρά του οποίου είναι καλυμμένη με δέρμα κατσίκας και η άλλη με δέρμα προβάτου, με στόχο την παραγωγή διαφορετικών μουσικών τόνων. Η ικανότητα του Κιοτσέκ κρινόταν όχι μόνο από τις χορευτικές του ικανότητες, αλλά και από την δεξιοτεχνία του με τα κρουστά όργανα, ειδικά έναν συγκεκριμένο τύπο καστανέτας, γνωστό ως σταυρός. Οι χορευτές συνοδεύονταν από μια ορχήστρα, με τέσσερα έως πέντε τραχιά κεμενέν (kaba kemençe) και λαούτο ως τα κύρια όργανα, που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για σουίτες köçek. Υπήρχαν, επίσης, δύο τραγουδιστές.
Ένας χορός köçek στο οθωμανικό παλάτι περιλάμβανε μία ή δύο δωδεκάδες χορευτές και πολλούς μουσικούς. Οι περιστάσεις των χορευτικών παραστάσεων ήταν κυρίως γιορτές γάμου ή περιτομής, φεστιβάλ, καθώς και οι περιπτώσεις χορού προς ευχαρίστηση των σουλτάνων και της αριστοκρατίας.
Οι Κιοτσέκ, συχνά, φορούσαν βαρύ μακιγιάζ, ενώ τα συνηθισμένα ρούχα τους αποτελούνταν από ένα μικροσκοπικό κόκκινο κεντημένο βελούδινο σακάκι με ένα χρυσό κεντημένο μεταξωτό πουκάμισο, shalvar (φαρδύ παντελόνι), μια μακριά φούστα και μια επιχρυσωμένη ζώνη, δεμένη στο πίσω μέρος. Επιπλέον, έφεραν σάλι, φορούσαν σαρίκια ή σκούφους και πολλοί διατηρούσαν μακριά μαλλιά. Σύμφωνα με τις πολιτιστικές αναφορές, οι Κιοτσέκ υπήρξαν «αισθησιακοί, ελκυστικοί, συναισθηματικοί» και ο χορός τους «σεξουαλικά προκλητικός».
Οι χορευτικές κινήσεις τους περιλάμβαναν περιστροφή των γοφών σε αργά κάθετα και οριζόντια σχήματα, ρυθμικά χτυπήματα των δαχτύλων και χειρονομίες. Συχνά, η ακροβασία και η πλαστή πάλη υπήρξαν μέρος της δράσης. Πριν ξεκινήσει την παράστασή του, ο köçek συνήθιζε να χορεύει ανάμεσα στους θεατές, για να τους προσελκύσει. Στο κοινό, ο ανταγωνισμός για την προσοχή τους συχνά προκαλούσε διαμάχες μεταξύ των ανδρών, οι οποίοι λογομαχούσαν ή πολεμούσαν και μερικές φορές σκότωναν ο ένας τον άλλον, αγωνιζόμενοι για την ευκαιρία να προσελκύσουν σεξουαλικά τους νέους χορευτές.
Η συνέχεια της παράδοσης των Köçek
Διάσημοι ποιητές, όπως ο Fazyl bin Tahir Enderuni, έγραψαν ποιήματα, και κλασικοί συνθέτες, όπως ο μουσικός Hammamizade İsmail Dede Efendi (1778-1846), συνέθεσαν köçekçes για διάσημους χορευτές. Πολλές meyhanes της Κωνσταντινούπολης (νυχτερινές ταβέρνες που σερβίρουν μεζέ, ρακί ή κρασί) προσέλαβαν και απασχόλησαν αυτούς τους χορευτές.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου του Ιμπραήμ Ι, γνωστού ως «Τρελός Ιμπραήμ», η τέχνη των Κιοτσέκ δοκίμασε την έγκριση του κράτους, διανύοντας μια εποχή σημαντικής ακμής για την εν λόγω κουλτούρα. Από το 1805, υπήρχαν περίπου 600 χορευτές που εργάζονταν στις ταβέρνες της τουρκικής πρωτεύουσας. Το 1837, όμως, η κουλτούρα κρίθηκε ως παράνομη, λόγω της μάχης μεταξύ των μελών του κοινού για τους χορευτές και η πρακτική απαγορεύτηκε. Με την καταστολή του χαρέμ υπό τους σουλτάνους Abdul- Aziz (1861-1876) και Abdul Hamid II (1876-1908), ο χορός και η μουσική των Κιοτσέκ έχασε την υποστήριξη των αυτοκρατορικών μελών, λογοκρίθηκε εξαιτίας της φύσης του και σταδιακά εξαφανίστηκε.
Ως αποτέλεσμα, οι Κιοτσέκ υποχώρησαν σε απομονωμένες περιοχές της Ανατολίας, όπου και συνέχισαν την τέχνη τους μακριά από τα μεγάλα πλήθη. Ειδικά το Kastamonu έγινε ένα σημαντικό κέντρο για Köçek χορευτές που εξακολουθούσαν να ζουν και να δημιουργούν υπόγεια. Ο πολιτισμός των Κιοτσέκ, ωστόσο, υποβλήθηκε σε αναδιάρθρωση στο Kastamonu μετά το 1856. Η κουλτούρα σταδιακά απομακρύνθηκε από τη σφοδρή επιθυμία και τον ερωτισμό υπό την επιρροή του Ισλάμ και έδωσε στον εαυτό της μια νέα μορφή.
Σπάζοντας τον ισχυρό λίκνο του ερωτισμού, οι άντρες χορευτές αρχίζουν να παρουσιάζουν την τέχνη τους μέσα από διασκεδαστικούς χορούς και φιγούρες. Στην πραγματικότητα, αυτή η αλλαγή έθεσε τα θεμέλια για το γνωστό προσανατολισμό του σήμερα. Ο Κιοτσέκ χορευτής, ο οποίος κατάφερε να προσελκύσει την προσοχή του κοινού, διατηρώντας παράλληλα τον ανδρικό του χαρακτήρα, άρχισε να διαμορφώνεται στην Ανατολία από τον 19ο έως τον 20ο αιώνα κι ύστερα.
Μεταξύ των πιο διάσημων Κιοτσέκ στα τέλη του 18ου αιώνα ήταν ο τσιγγάνος Benli Ali από τη Dimetoka, ο Buyuk Afet Yorgaki, μάλλον Ελληνικής ή Κροατικής καταγωγής, ο Αρμένιος Kucuk Afet Kaspar και ο Pandeli από την Χίο. Ακόμα, ο σύγχρονος ασίκης καλλιτέχνης Neşet Ertaş είναι ένα από τα πιο διάσημα ονόματα αυτού του πολιτισμού, έχοντας, μάλιστα, δηλώσει ότι ποτέ δεν ντρεπόταν γι ‘αυτό. Τέλος, μια σύγχρονη ερμηνεία της παράδοσης εντοπίζεται στην ταινία Köçek (1975) του σκηνοθέτη Nejat Saydam. Η ταινία ακολουθεί τη ζωή του Caniko, ενός τσιγγάνου, που παλεύει με την ταυτότητα του φύλου του.
Ενδεικτικό παράδειγμα της σύγχρονης κουλτούρας των χορευτών Köçek:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο αυτό:
Το καλλιτεχνικό τρίτο φύλο της οθωμανικής κοινωνίας, Δημοσιεύτηκε από: https://www.huffingtonpost.gr/entry/to-kallitechniko-trito-felo-tes-othomanikes-koinonias_gr_60435b04c5b660a0f388b1d8?fbclid=IwAR3j9VBKxMXYR_N96_pbXpESV0PGulgLEgCaBlD_QnA238eXk645pEe-jCE (Τελευταία προβολή: 15/03/2021)
Köçek, Δημοσιεύτηκε από: https://en.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6%C3%A7ek (Τελευταία προβολή: 15/03/2021)
Bir Anadolu kültürü köçeklik hakkında 10 Şey, Δημοσιεύτηκε από: http://www.radikal.com.tr/radikalist/bir-anadolu-kulturu-koceklik-hakkinda-10-sey-1217103/?fbclid=iwar3vjmzfuzlhdpjen3tnqa_rrf07k6cbbjb7yn0lth4biibnwihc9yy0sww (Τελευταία προβολή: 15/03/2021)
