«Ηρώων και μαρτύρων συ εγένου γεννήτωρ, δι’ ό και ύμνον σοι αναπέμπομεν και όρκον δίδομεν πίστεως: Ξηρανθήτω ημίν ο λάρυγξ εάν επιλαθώμεθά σου ω Πάτριος Ποντία γη». Λεωνίδας Ιασωνίδης (Κατακλείδα ομιλίας του στην Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης, 1946)
Σύμβολο για τον ποντιακό ελληνισμό και γενικότερα την προσφυγιά υπήρξε ο Λεωνίδας Ιασωνίδης. Η λαμπρή προσωπικότητά του φάνηκε από πολύ νωρίς. Γεννημένος στον Εύξεινο Πόντο ο Ιασωνίδης (1884-1959), μετά την ολοκλήρωση της φοίτησή του με άριστα από το Φροντιστήριον της Τραπεζούντας, πήγε στην Κωνσταντινούπολη όπου σπούδασε στη Νομική σχολή. Αποφοίτησε (1912) όχι απλώς ως ένας ακόμη αριστούχος αλλά με τον τίτλο Άριστος των Αρίστων.
Όταν ο πρύτανης του πανεπιστημίου πρότεινε στο Λεωνίδα Ιασωνίδη να συνεχίσει τις σπουδές του, λαμβάνοντας υποτροφία από το Οθωμανικό κράτος, εκείνος αρνήθηκε ευγενικά. Με το επιχείρημα πως ο ίδιος διέθετε οικονομικούς πόρους, αντιπροτείνει έναν Τούρκο συμφοιτητή του που είχε ανάγκη την υποτροφία. Συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι απ’ όπου έλαβε το πτυχίο του στις πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες. Εξελίχθηκε σε διδάκτορα της Νομικής σχολής. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης (1913), κατόπιν προτροπής του Υπουργείου Εσωτερικών, ζήτησε από τον Ιασωνίδη να πολιτευτεί ως βουλευτής στο νομό της Τραπεζούντας, εισπράττοντας ωστόσο την άρνηση του.
Όσο μαίνεται ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ο Λεωνίδας Ιασωνίδης εγκαταλείπει τη Γαλλία και πηγαίνει στη Ρωσία (1915) προκειμένου να συνδράμει το μισό εκατομμύριο Ποντίων που κατέφυγε εκεί για να γλυτώσει από τις τουρκικές διώξεις. Στη Ρωσία ιδρύει την Ευξεινοπόντειον Ένωσιν (1917) και συμμετέχει στην ίδρυση της Κεντρικής Ένωσης Ποντίων (1918). Όταν γίνεται πρόεδρος στην απελευθερωτική Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων του Πόντου (Βατούμ, 1919) και, κατόπιν, επικεφαλής της Επιτροπής Εθνικής Αμύνης (1920) προσπαθεί να δρομολογήσει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου Πόντου. Αυτή είναι και η αιτία για την οποία, όταν στην Αμάσεια έγιναν οι δίκες-παρωδίες πολιτικών, θρησκευτικών ηγετών και πνευματικών ανθρώπων των Ελλήνων του Ευξείνου Πόντου, καταδικάζεται σε θανατική ποινή ερήμην του (1921). Ο Ιασωνίδης με άλλους επιφανείς Ποντίους συμμετέχει σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας για γενοκτονία των Ποντίων, σε μια προσπάθεια να λάβει διεθνείς διαστάσεις η συστηματική προσπάθεια των Τούρκων ν’ αφανίσουν το ελληνικό στοιχείο στην περιοχή.
Λίγους μήνες πριν τη μικρασιατική καταστροφή (24/4/22) ο Ιασωνίδης βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη. Στο ναό του Αγίου Νικολάου στο Γαλατά τελείται πατριαρχική επιμνημόσυνη δέηση για τους Ποντίους που έχασαν τη ζωή τους στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο λόγος του αποκαλύπτει τα συναισθήματα που έχουν κυριεύσει τους Έλληνες: «Μελανίστιος εκ πένθους η Αργώ παραπλέει του Πόντου τας ακτάς, ρίπτει την λύραν ο Ορφεύς, ο δε Ιάσων στηρίζων περίλυπος την κεφαλήν του επί του πηδαλίου της ολκάδος, χύνει δάκρυ θαλερόν».
Και συνεχίζοντας: «Οι Πόντιοι εζήτησαν άρτον και έλαβον πέτραν, εζήτησαν ιχθύν και έλαβον όφιν, εζήτησαν την ζωήν και έλαβον τον θάνατον, εζήτησαν την ελευθερίαν και έλαβον την δουλείαν, αρχάγγελον εζήτησαν και δαίμων τοις εστάλη, βοήθειαν εζήτησαν και νώτα τοις εστράφησαν … Υπέρ τούτων, υπέρ των μυριάδων τούτων Νεομαρτύρων, τω ξίφει και πυρί και πείνη και ασθενεία και γυμνώσει … τοις μεσογείοις, εν όρεσι και σπηλαίοις και ταις οπαίς της Γης και εν θαλάσσαις και ποταμοίς τελειωθέντων πατέρων και αδερφών ημών ετελέσθη το μνημόσυνον τούτο».
Ο Λεωνίδας Ιασωνίδης αφιέρωσε τη ζωή του στο προσφυγικό ζήτημα. Από την πρώτη στιγμή στάθηκε στο πλευρό των πάσης φύσεως αναξιοπαθούντων. Έστειλε τηλεγράφημα (1922) με αποδέκτες τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Νικόλαο Πλαστήρα γράφοντας: «Εις τας κορυφάς του Ολύμπου θεοί ευωχούνται και εις τας υπωρείας αυτού πρόσφυγες λιμού απόλλυνται». Πριν περάσουν δυο χρόνια (1924) ορκίστηκε πληρεξούσιος βουλευτής Θεσσαλονίκης στη Δ΄ Συντακτική Εθνοσυνέλευση. Ήταν η χειρότερη χρονιά για τους πρόσφυγες που συνέχιζαν να καταφθάνουν στον ελλαδικό χώρο εξαθλιωμένοι και αποδεκατισμένοι. Ανάμεσα στο ντόπιο πληθυσμό και τους πρόσφυγες ξεσπούν έριδες. Οι Ελλαδίτες καταφεύγουν είτε στη δικαιοσύνη είτε στηνε άσκηση βίας εναντίον των προσφύγων που βρίσκονται σε δεινή θέση.
Ο Ιασωνίδης υπήρξε πάντα ουσιαστικός και αποτελεσματικός στις παρεμβάσεις του. Όταν κάποια στιγμή ο γενικός διευθυντής εποικισμού, Αδοσίδης, απειλεί να στείλει στρατό για να πετάξει τους πρόσφυγες έξω από ένα κτήμα ο Ιασωνίδης δεν διστάζει να τον αρπάξει από τον γιακά και να τον πετάξει έξω λέγοντας: «Εσύ θα στείλης ελληνικάς λόγχας να διαλύσης προσφυγικόν συνοικισμόν; Έξω, ανάξιε!» Αποτέλεσμα; Οι πρόσφυγες να παρέμειναν, δημιούργησαν έναν οικισμό σ’ ένα υγιεινό και αξιοπρεπές περιβάλλον.
Ο Ιασωνίδης είπε για τη σκληρότητα και την αδικία που εισέπραξαν οι πρόσφυγες: «παμπροσφυγικέ λαέ, σύρον την ρομφαίαν σου, κόψον και κατάκοψον τους εντοπίους σου και διάνειμον τας γαίας». Κάποτε στον Ιασωνίδη ανατέθηκε, επί πρωθυπουργίας Ελευθέριου Βενιζέλου (1931), η προσφώνηση του Ισμέτ Ινονού, πρωθυπουργού Ετης Τουρκίας. Εκείνος διαθέτοντας υψηλού επιπέδου γνώση της τουρκικής γλώσσας μίλησε με τέτοια ευγλωττία που ενθουσίασε τον Τούρκο πρωθυπουργό. Όταν τον ρώτησε εάν επιθυμούσε κάτι από την χαμένη πατρίδα του, ο Ιασωνίδης δράττοντας την ευκαιρία ζήτησε την άδεια μεταφοράς της εικόνας της Παναγίας Σουμελά στην Ελλάδα. Έτσι επαναπατρίστηκε η εικόνα της Παναγίας που, επί σειρά ετών, βρισκόταν κρυμμένη στο εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας.
Eν Eλλάδι υπήρχαν οι Πόντιοι, αλλά δεν υπήρχεν ο Πόντος. Mε την εικόνα της Παναγίας Σουμελά ήλθε και ο Πόντος. Ιασωνίδης
Ο Ιασωνίδης διετέλεσε υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας (1932) όταν συνέβη ένα περιστατικό που οδήγησε τον τότε κυβερνήτη της Ελλάδας, Νικόλαο Πλαστήρα, στο γραφείο του. Αιτία ήταν η απαλλοτρίωση του κτήματος των αδελφών Σκαλτσογιάννη. Όταν ο Πλαστήρας ζήτησε την άρση της απαλλοτρίωσης, ο Λεωνίδας Ιασωνίδης δεν δίστασε να υποβάλλει παραίτηση λέγοντας: «Αρχηγέ μου, αυτήν την στιγμήν διατάξατέ με να απέλθω του υπουργικού μου θώκου παρά να αρθεί η απαλλοτρίωσις αύτη. Διότι η απαλλοτρίωσις επιβάλλεται την στιγμήν αυτήν κατά την οποίαν 1.500 οικογένειαι προσφύγων δεινοπαθούν από τα πισσόχαρτα και τας λαμαρίνας εν καιρώ ιδία χειμώνος και υπό τας πλέον ανθυγιεινάς συνθήκας». Για να λάβει την απάντηση: «Ας θεωρηθεί ότι δεν σας επισκέφθην».
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, ο Ιασωνίδης καταδικάστηκε σε φυλάκιση 8 ετών στον Ωρωπό. Αποφασίζει να φύγει για το Ηνωμένο Βασίλειο όπου συνεχίζει τις σπουδές του σε Οξφόρδη και Λονδίνο. Στην Αγγλία βιοποριζόταν αρθρογραφώντας και προσπαθώντας να ενδυναμώσει τους συμπατριώτες του στον αγώνα υπέρ της ελευθερίας τους οι οποίοι βρίσκονταν υπό γερμανική κατοχή. Μετά την απελευθέρωση επέστρεψε στην χώρα όπου πολιτεύτηκε, έγινε βουλευτής και στη συνέχεια υπουργός Βόρειας Ελλάδας.
Οι Πόντιοι έκλεισαν στις καρδιές τους τον Ιασωνίδη και δεν τον ξέχασαν ποτέ. Ο βουλευτής Κιλκίς Δημοσθένης Παπαδόπουλος είχε πει (1976) για τον Ιασωνίδη: «Σωστοί άνθρωποι με σωστές ιδέες κάνουν σωστή πολιτική. Αυτό είναι το Ιασωνίδειο θεώρημα του ανθρώπου και του πολιτικού, που στη δήλωσή του «πόθεν έσχες», αν ζούσε, θα δήλωνε: ουδέν ουδαμόθεν έσχον».
Στο πρόσωπο του Λεωνίδα Ιασωνίδη ενσαρκώνεται ένας έντιμος άνθρωπος, αγωνιστής και αλτρουιστής. Ήταν, επίσης, ένας φιλελεύθερος και δραστήριος πολιτικός. Αν και διετέλεσε Διευθυντής Περιθάλψεως Προσφύγων Θεσσαλονίκης, υπουργός Πρόνοιας, Γενικός Διοικητής Βορείου Ελλάδος και διαχειρίστηκε τεράστια χρηματικά δεν διέθετε κινητή ή ακίνητη περιουσία. Διένειμε τον μισθό που λάμβανε σε σωματεία Ποντίων και στον Οίκο του Ακρίτα Φοιτητή ενώ ο ίδιος διέμενε σε ξενοδοχεία 3ηςκαι 4ης κατηγορίας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Ο Ιασωνίδης ενδιαφέρθηκε για την διατήρηση του πολιτισμού που έφεραν οι πόντιοι από τη χαμένη, για πάντα, πατρίδα τους. Αποτέλεσε έναν από τους ιδρυτές της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών (1927), της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης, προνόησε για την κτήση οικοπέδου στο οποίο σήμερα στεγάζεται ο σύλλογος Ποντίων Αργοναύται–Κομνηνοί. Η αγάπη του Ιασωνίδη για τον Πόντο υπήρξε έκδηλη τόσο στα λόγια όσο και στις πράξεις. Στο άρθρο του Ο Πόντος έγραψε: «Ουδέποτε λησμονώ τον Πόντον του οποίου είμαι γέννημα και θρέμμα και, όπως έλεγα κάποτε από του βήματος της βουλής, θα αποθάνω νοσταλγός, θα αποθάνω πρόσφυξ, θα αποθάνω Πόντιος».
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:
Τσενκελίδης Κ. (2015). Ο προστάτης των Ποντίων, Λεωνίδας Ιασονίδης. Διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: pontos–news . gr [23/8/19]
Λεωνίδας Ιασωνίδης – Ένας μεγάλος πολιτικός και οραματιστής της Δημοκρατίας του Πόντου. Διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: epontos.blogspot.com [22/8/19]
Κωνσταντινίδης Ν. (2018). Η ζωή και το έργο του Λεωνίδα Ιασονίδη, στον οποίο αφιερώνεται το 14ο πανελλαδικό φεστιβάλ ποντιακών χορών της ΠΟΕ. Διαθέσιμο στο διαδικτυακό τόπο: efxinospontos.gr [28/8/19]
