Ενοχές, μια εσωτερική φωνή, ένας μόνιμος τύραννος που δε μας αφήνει στιγμή να βρούμε γαλήνη, ούτε μέσα στον ίδιο μας τον εαυτό. Ένας αυστηρός κριτής που σε στήνει στον τοίχο και σε ενοχοποιεί για όλα όσα έκανες ή δεν έκανες, είπες, απλά σκέφτηκες ή θα μπορούσες να πεις. Η ενοχή φέρνει ψυχικό βάρος. Μια ευθύνη πως είσαι υπαίτιος, όχι μόνο για τη ζωή σου αλλά και για τη ζωή των άλλων γύρω σου. Μια αδυναμία να λέμε όχι, μια ανάγκη μόνιμης διαθεσιμότητας και προσφοράς. Ένα χάσιμο του δικού μας εαυτού για να βρούμε και να καλύψουμε τους άλλους.
Μία μόνιμη προσπάθεια ικανοποίησης τρίτων που ποτέ δε φέρνει τη νίκη. Γιατί πάντα θα υπάρχει η πεποίθηση πως τίποτα δεν είναι αρκετό για να δώσουμε εύσημα στον εαυτό μας. Άτομα που ποδοπατούν τις ανάγκες τους, τα θέλω τους, τα συναισθήματά τους. Τον εαυτό τους και όλα αυτά γιατί; Για να απαλύνουν και να σβήσουν την παιδική απόρριψη που βίωσαν. Για να σωπάσουν τις εσωτερικές φωνές που λένε ότι φταίνε για όλα εκείνοι. Για να σβήσουν την ταμπέλα του «χαζού» που άκουγαν συνέχεια. Για να πάψουν να πιστεύουν πως είναι ανάξιοι αγάπης.
Παλεύουν για να κλείσουν το στόμα του εσωτερικού κριτή που κουβαλάνε. Εκείνου που κάποτε ήταν έξω και τώρα είναι μέσα τους. Νόμιζαν πως αν φύγουν μακριά η φωνή θα ξεθωριάσει και σιγά σιγά θα σβήσει. Όμως η δίψα να πάρουν την επιβεβαίωση που τους στερήθηκε, τους απομακρύνει ολοένα και περισσότερο από το να σπάσουν τα δεσμά της αιχμαλωσίας τους και να οδηγηθούν στη μοιραία συνάντηση με τη βαθύτερη ύπαρξη τους.
Ενοχές- ένα γνώριμο σενάριο
Θυμάσαι τότε που ήσουν αρκετά μικρός ώστε να μπορείς να καταλάβεις τον κόσμο γύρω σου; Τότε που έκλαιγες στο δωμάτιο σου γιατί η μαμά σου είχε γυρίσει κουρασμένη από τη δουλειά και καυγάδιζε με τον μπαμπά σου; Και εσύ νόμιζες πως φταις διότι δεν είχες πέσει ακόμα για ύπνο. Ή τότε που ο μπαμπάς σου μιλούσε έντονα στη μαμά σου για τα έξοδα του σπιτιού και εσύ ένιωθες ένοχος για εκείνο το παγωτό που είχες ζητήσει να σου πάρουν το απόγευμα; Ή μήπως εκείνη τη φορά που ήσουν μόνος και δεν μπορούσες να λύσεις την άσκηση και ένιωθες χαζός γιατί απλά δεν καταλάβαινες τι να κάνεις; Πιστεύοντας πως αν πρόσεχες περισσότερο ίσως να μην απογοήτευες κανένας.
Άραγε έφταιγες για όλα αυτά εσύ; Όλοι νόμιζαν πως είσαι πολύ μικρός για να νιώσεις, να καταλάβεις, να θυμάσαι. Εσύ όμως άκουγες, ένιωθες, πληγωνόσουν, βίωνες χιλιάδες λόγους που έφταιγες σε μια ζωή που δεν είχες τον έλεγχο. Κι όλα αυτά δε ξεθώριασαν όπως πίστευες. Είναι εδώ συντροφιά σου μέχρι σήμερα. Τι κι αν μεγάλωσες, τι κ αν άλλαξαν οι ρόλοι, συνεχίζεις να τα κουβαλάς, να τα πιστεύεις, να τα έχεις πλέον κομμάτι του εαυτού σου. Έχεις αναρωτηθεί όμως ποτέ ποιος είχε την πραγματική ευθύνη; Το μόνο σίγουρο είναι πως δεν την είχες εσύ.
Παιδική ηλικία και ενοχές
Η πηγή της ενοχής κρύβεται πίσω στην παιδική μας ηλικία. Στον τρόπο που μεγαλώσαμε και στις ελλειμματικές συναισθηματικές σχέσεις που δημιουργήθηκαν με τους γονείς μας. Ο μόνιμος φόβος που κουβαλούσαμε να μην χάσουμε την αγάπη των γονιών μας, μας έπλασε λανθασμένες πεποιθήσεις για τη μετέπειτα ζωή μας. Η «κατά συνθήκη» φροντίδα και αγάπη που εισπράξαμε μας δημιούργησε την αντίληψη πως για να μας αγαπούν θα πρέπει να είμαστε υπάκουοι, καλοί μαθητές, να μη δημιουργούμε προβλήματα και να φερόμαστε όπως ικανοποιούνται οι γύρω μας.
Με άλλα λόγια, από τα πρώτα μας βήματα αναλάβαμε την ευθύνη του να κάνουμε περήφανους και χαρούμενους τους άλλους μέσα από τις πράξεις μας. Σε περίπτωση που δεν καταφέρναμε να είμαστε καλοί αυτό θα στοίχιζε την αγάπη των γονιών μας και θα τους γέμιζε με συναισθήματα ντροπής και μειονεξίας. Με αυτόν τον τρόπο, μάθαμε να είμαστε σε μία συνεχή επαγρύπνηση και προσπάθεια να ικανοποιήσουμε τους άλλους ώστε κερδίσουμε την εκτίμηση και την αγάπη τους.
Εσωτερικεύσαμε την ιδέα πως κάτι κάνουμε λάθος και για να αγαπηθούμε θα πρέπει να προσπαθήσουμε να δώσουμε παραπάνω. Όμως μέσω αυτής της μονομερής συναλλαγής, καταλήξαμε να δίνουμε χωρίς να παίρνουμε. Προσπαθούμε να καλύψουμε μέσα από τις σχέσεις μας με τους άλλους παλιές μας πληγές που είναι ακόμα εκεί και μας πονούν. Και όσο δεν παίρνουμε αυτό που έχουμε ανάγκη, τόσο δημιουργούνται ενοχές. Ενοχές καθώς και η πεποίθηση πως πιθανόν να μην προσπαθήσαμε αρκετά, εξού και δε λάβαμε την επιθυμητή συμπεριφορά. Ο φαύλος κύκλος διογκώνεται και ο πήχης αυτών των ατόμων ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά. Αυξάνουν τα πρέπει, υιοθετούν την αντίληψη πως οφείλουν να γίνουν καλύτεροι και να προσπαθήσουν παραπάνω για να εισπράξουν στην ουσία όσα δε μπορούν οι ίδιοι να προσφέρουν στον εαυτό τους. Αποδοχή και αγάπη.
Το φορτίο της ενοχής
Το μόνιμο φορτίο που κουβαλάνε αυτά τα άτομα είναι πολύ βαρύ. Ο φόβος να μην πάψουν οι άλλοι να τους αγαπούν, τους δημιουργεί μια μόνιμη ανησυχία πως ανά πάσα στιγμή μπορεί να μείνουν μόνοι. Το αίσθημα αναξιότητας που κουβαλούν συνάμα με την έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον εαυτό τους, τους κάνει να σπεύδουν να πάρουν την ευθύνη για τα πάντα. Για ό,τι αρνητικό συμβαίνει, βάζοντας τελευταίες τις δικές του ανάγκες. Ο φόβος της απόρριψης, όπως αυτή που βίωσαν στην παιδική τους ηλικία, είναι κάτι το αβάσταχτο για εκείνους. Έχουν δημιουργήσει μια ζωή, που ουσιαστικά έχουν χάσει την πλοήγησή τους, τα θέλω τους, τις επιθυμίες τους και τον εαυτό τους με μοναδικό σκοπό να εξυπηρετούν τους άλλους. Η ανάγκη να νιώσουν αρεστοί, αγαπητοί και επιθυμητοί τους κατευθύνει στο πώς να φέρονται, αποζητώντας ψίχουλα αποδοχής και φροντίδας.
Η θεωρία τους, πως ο μόνος λόγος για να δεχτούν αγάπη είναι δίνοντας τα πάντα στους άλλους, τους κρατά αιχμάλωτους. Το αίσθημα πως δεν αξίζουν τους κυριεύει και τους καθοδηγεί να νιώθουν για όλα ένοχοι. Ακόμα και για πράγματα που δεν μπορούν να ελέγξουν ή δεν περνούν καν από το χέρι τους. Τα άτομα με ενοχική συμπεριφορά κρύβουν μέσα τους μια έντονη χαμηλή αυτοεκτίμηση. Νιώθουν κενοί, πως δεν αξίζουν τίποτα. Στην ουσία, επιθυμούν να καλύψουν την αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους, κερδίζοντας το θαυμασμό και την εκτίμηση των ανθρώπων γύρω τους. Πιστεύοντας πως έτσι θα απαλύνουν το φορτίο. Όμως εκείνο όσο περνάει ο καιρός βαραίνει, θυσιάζοντας συνέχεια τις ανάγκες τους στο βωμό των απαιτήσεων που έχουν οι άλλοι από αυτούς.
Το ταξίδι προς τη λύτρωση
Αν κοιτάξεις ένα λεπτό πίσω σου και αναλογιστείς θα παρατηρήσεις πως ζούσες μια ζωή βουτηγμένη στις ενοχές. Ενοχή για όσα δεν πήρες, για όσα δεν κατάφερες, για όσα είπες, για όσα δεν πρόλαβες να πεις, για όσα δεν πέτυχες, για όσα δε σου έδωσαν. Για όλα έφταιγες εσύ και το φορτίο μεγάλωνε. Όμως ξέρεις ποια είναι η μεγαλύτερη ενοχή σε αυτή τη ζωή; Nα κοιτάς πίσω και να βλέπεις πως η ζωή που διάλεξες δεν είναι αυτή που πραγματικά επιθυμείς. Στην προσπάθεια σου να ικανοποιήσεις τους πάντες, έγινε αυτό που φοβόσουν πιο πολύ από οτιδήποτε. Έμεινες μόνος. Οι ενοχές σου δημιούργησαν έναν ψευδή εαυτό, έναν ρόλο που ενστερνίστηκες και που το μόνο που σου πρόσφερε είναι να σου «ταΐζει το στερημένο σου εγώ». Θαμμένος στο σκοτάδι, ζούσες μια προγραμματισμένη κενή και άκαμπτη ζωή.
Αυτό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι πως η αγάπη των γονιών μας και των γύρω μας είναι κάτι που το αξίζουμε και το δικαιούμαστε, χωρίς να πρέπει να προσφέρουμε τίποτα παραπάνω από αυτό που ήδη είμαστε. Χρειάζεται να ξαναδιαβάσουμε την ιστορία της ζωής μας καθαρίζοντας λίγο τα σκονισμένα μας γυαλιά από τις ενοχές που νιώθουμε. Να αγαπήσουμε αυτό που είμαστε, χωρίς να περιμένουμε την αποδοχή των άλλων. Να αποδεχτούμε την ίδια μας την ύπαρξη. Να βάλουμε όρια, να μάθουμε να προστατεύουμε τον εαυτό μας και να λέμε όχι. Να μάθουμε να μας σεβόμαστε και να μας ακούμε.
Αν…
Αν αγγίξουμε εμείς οι ίδιοι τη μοναξιά που κουβαλάμε, αυτόματα παύουμε να νιώθουμε μόνοι. Αν σταθείς με αγάπη εσύ ο ίδιος και κοιτάξεις κατάματα αυτό που σε βαραίνει, χωρίς να σε μαλώνεις, αποδέχοντας κάθε τόσο δα μικρό και ευάλωτο κομμάτι σου θα δεις πως οι ενοχές θα μαλακώσουν. Γιατί θα έχεις φροντίσει πρώτος εσύ αυτό που τόσο καιρό αποζητούσες να φροντίσουν οι άλλοι- το πληγωμένο παιδί μέσα σου.
Το μυστικό για να αποχαιρετήσεις τις ενοχές σου είναι να αποδεχτείς τις πιο βαθιές σου επιθυμίες. Κ τότε ήσυχα θα σβήσουν από το δρόμο σου. Κ αν τύχει κ εμφανιστούν δες τες σαν έναν φάρο που δε προειδοποιούν πως κάπου χάθηκες. Και να θυμάσαι η ενοχή δεν είναι τίποτα παραπάνω από «μια συνεχής υπενθύμιση πως πήρες τη λάθος απόφαση». Μια απόφαση να μη ζεις τη ζωή που σου ανήκει.
Πηγές:
- Εγώ φταίω για όλα- Η ένοχη σκέψη ανακτήθηκε από https://sciencearchives.wordpress.com/2013/07/24/%CF%8E-%CE%AF-%CF%8C-%CE%AD-%CE%AD/ (τελευταία πρόσβαση 23/8/20 στις 19:00)
- Μήπως μπαίνεις συχνά στην παγίδα πως για όλα φταις εσύ; ανακτήθηκε από gr/arthra-psyxologias/prosopikotita/arnitiki-skepsi/8911-mipos-baineis-syxna-stin-pagida-pos-gia-ola-ftais-esy.html (τελευταία πρόσβαση 23/8/20 στις 19:00)
- Γιατί νιώθω τόσες τύψεις και ενοχές; ανακτήθηκε από https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/prosopikotita/aftognosia/9129-giati-niotho-toses-typseis-kai-enoxes.html (τελευταία πρόσβαση 23/8/20 στις 19:00)
- Η Ενοχή ως ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο αυταπάρνησης ενός περιθωριοποιημένου εαυτού ανακτήθηκε από https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/prosopikotita/arnitiki-skepsi/7716-i-enoxi-os-ena-epanalamvanomeno-motivo-aftaparnisis.html (τελευταία πρόσβαση 23/8/20 στις 19:00)
