Η Ενεργητική Μάθηση (Operant Conditioning) είναι μια μορφή μάθησης όπου η συμπεριφορά μας επηρεάζεται από το περιβάλλον γύρω μας. Η έννοια της «ενεργητικής» μάθησης προκύπτει από το γεγονός ότι μαθαίνουμε ανταποκρινόμενοι σε εξωτερικά ερεθίσματα. Η βασική ιδέα πίσω από αυτήν την θεωρία είναι ότι αν κάτι μας δώσει καλό αποτέλεσμα, είναι πιο πιθανό να το επαναλάβουμε, ενώ αν δεν αποδώσει, σταματάμε να το κάνουμε. Η έννοια της ενεργητικής μάθησης εισήχθη για πρώτη φορά από τον Edward Thorndike και η “Νόμος της Επίδρασης” εξηγεί πώς οι ενέργειές μας επηρεάζουν τα αποτελέσματα που λαμβάνουμε. Αν το αποτέλεσμα είναι θετικό, αυτό μας κάνει πιο πιθανό να επαναλάβουμε την ενέργεια που μας οδήγησε στο θετικό αποτέλεσμα.
Ο Skinner επινόησε το “Skinner box” ή “κουτί του Skinner”, ένα εργαλείο που επιτρέπει την παρατήρηση, την αλληλεπίδραση και την καταγραφή της συμπεριφοράς των ζώων. Οι αναλυτές συμπεριφοράς τροποποιούν το περιβάλλον για να δουν πώς αυτό επηρεάζει τη συχνότητα της αντίδρασης του ζώου. Αν το ζώο αντιδρά περισσότερο, αυτό λέγεται ενίσχυση (strengthening), ενώ αν αντιδρά λιγότερο, λέγεται εξασθένηση (weakening). Ο Skinner δημιούργησε μια συσκευή που ονομάζεται “συσσωρευτής καταγραφής”, ο οποίος καταγράφει κάθε αντίδραση τη στιγμή που συμβαίνει.
Υπάρχουν πέντε είδη συνεπειών για τη συμπεριφορά στην ενεργητική μάθηση: θετική και αρνητική ενίσχυση, τιμωρία, κόστος αντίδρασης και εξαφάνιση.
Θετική ενίσχυση (Positive reinforcement) είναι η παροχή ενός επιβραβευτικού ερεθίσματος σε απάντηση σε μια επιθυμητή συμπεριφορά, με σκοπό την ενίσχυση της επανάληψης της συμπεριφοράς αυτής. Η επιβράβευση μπορεί να είναι χρήματα, φαγητό, έπαινος ή ακόμα και μια αίσθηση επίτευξης. Είναι σημαντικό η ανταμοιβή να έρχεται αμέσως μετά τη συμπεριφορά για να γίνει κατανοητή η σύνδεση.
Αρνητική ενίσχυση (Negative reinforcement) είναι η αφαίρεση κάτι δυσάρεστου για να ενισχυθεί μια συμπεριφορά. Αυτό συμβαίνει όταν η συμπεριφορά αποτρέπει την εμφάνιση ενός αρνητικού γεγονότος, όπως για παράδειγμα η λήψη παυσίπονων για να ανακουφιστεί κάποιος από τον πονοκέφαλο.
Τιμωρία (Punishment) είναι όταν σταματάμε να κάνουμε κάτι επειδή μάθαμε ότι οδηγεί σε κάτι που δεν μας αρέσει ή κάτι που μας αρέσει αφαιρείται.
Θετική τιμωρία (Positive punishment) είναι η προσθήκη ενός δυσάρεστου ερεθίσματος μετά από μια συμπεριφορά, όπως όταν μαλώνουμε ένα παιδί για κακή συμπεριφορά.
Αρνητική τιμωρία (Negative punishment) είναι η αφαίρεση ενός ευχάριστου ερεθίσματος, όπως όταν παίρνουμε το τηλέφωνο ενός εφήβου για παραβίαση του ωραρίου.
Μορφοποίηση (Shaping) είναι η διαδικασία κατά την οποία ενισχύονται βήματα που οδηγούν σε μια επιθυμητή συμπεριφορά, ώστε να την μάθουμε σταδιακά. Για παράδειγμα, για να μάθουμε ένα σκύλο να κάνει ανατροπή, αρχίζουμε επιβραβεύοντας τον όταν ξαπλώνει και προχωράμε σε μικρότερα βήματα μέχρι να το μάθει πλήρως.
Η γενίκευση στην ενεργητική μάθηση σημαίνει ότι παρόμοια ερεθίσματα μπορούν να προκαλέσουν την ίδια αντίδραση. Η διάκριση είναι η διαδικασία με την οποία μαθαίνουμε να αντιδρούμε μόνο σε συγκεκριμένα ερεθίσματα και όχι σε άλλα. Οι άνθρωποι επηρεάζονται από την ενίσχυση και τους κανόνες, οι οποίοι διαμορφώνουν τη συμπεριφορά σε πολλές καταστάσεις. Επιπλέον, η ισοδυναμία ερεθισμάτων συμβαίνει όταν μια νέα συμπεριφορά εμφανίζεται χωρίς άμεση ανταμοιβή, ενώ η μιμητική συμπεριφορά είναι μια φυσική διαδικασία όπου οι άνθρωποι μαθαίνουν από τη συμπεριφορά των άλλων.
