Η Φιλιέττα Μιχαλακάκου στο Παζλ προσφέρει δώδεκα υπέροχα διηγήματα, που συμπληρώνουν το πρώτο της βιβλίο (διηγημάτων) από τις εκδόσεις Ιωλκός. Δώδεκα «αποστολές» με σκοπό την ανεύρεση της μοναδικότητας του εαυτού μας, της αλήθειας του προσώπου πίσω από τα προσωπεία της εκφυλισμένης πραγματικότητας.
Από το ρεαλιστικό στο φανταστικό
Το εξώφυλλο του Δημήτρη Κουρκούτη, μας συναρπάζει και μας προκαλεί να ενώσουμε τα κομμάτια για να διεισδύσουμε στον άλλοτε σκοτεινό και άλλοτε φωτεινό κόσμο της συγγραφέως, τον φαντασιακό και άλλοτε πραγματικό. Η Φιλιέττα Μιχαλακάκου τολμά να αποκαλύψει και να αποκαλυφθεί, να παίξει με τα κρυφά κομμάτια του υποσυνείδητου, μεταβαίνοντας από το ρεαλιστικό στο φανταστικό, από το ιδεατό στο βδελυρό, από το ανθρώπινο στο θεϊκό. Τολμά να αναμετρηθεί με Εκείνη μέσα από το βλέμμα Εκείνου , να κοιταχτεί στον καθρέφτη, σαν μια άλλη σύγχρονη Ισμήνη, να βγει απ’ την αφάνεια του καθωσπρεπισμού. Τολμά να σπάσει τα δεσμά του αλυσοδεμένου ελέφαντα και να αντικρύσει με δέος την ελευθερία.
Αμφίβιος φόβος
Όλα τα διηγήματα είναι μοναδικά στην υφολογία και τη δομή τους, έχοντας πάντα σαν κοινό παρονομαστή τον πόνο. Αυτός, ως αλάθητος κριτής της ψυχοσύνθεσης, δονεί το κείμενο. Ο πόνος είναι εκεί, με διαφορετικές μορφές. Τελειώνοντας την ανάγνωση, έχω την αίσθηση ότι μόλις τέλειωσε το εξαίρετο ψυχαναλυτικό κείμενο, Ο Βάτραχος στο ντιβάνι του Robert De Board. Όμως εδώ, ο βάτραχος δεν γίνεται ποτέ πρίγκιπας, δεν ωραιοποιείται, αλλά «Εκείνος» παραμένει για πάντα αμφίβιος. Μέσα από αυτή την εξομολογητική διαδρομή, η συγγραφέας ανιχνεύει την συναισθηματική της νοημοσύνη μέσα στο φαντασιακό της πλαίσιο, και ταυτόχρονα οδηγεί το αναγνωστικό της κοινό να ανακαλύψει τόσο το πληγωμένο παιδί όσο και τον ανώριμο ενήλικα.
Με στηθοσκόπιο στα μάτια η Κυρία με τα άσπρα μας θέτει τον πυρήνα του ατομικού αντιδραστήρα της συγγραφέως:
«Αν γινόμουν μια πηγή δακρύων, θα είχα κάτι για να ξεχνιέμαι και να σβήνω μέσα του το απαγορευμένο «διψώ» μου;»
Αιώνια πάλη
Αντισυμβατική, θαρραλέα, με οδύνη και ταυτόχρονα πνευματική ηδονή τολμά Εκείνη να αναμετρηθεί με τα θέλω και τα στεγανά Εκείνου. Η πάλη ανάμεσα στο εγώ και στο εσύ, στο μοιραίο θηλυκό και στον ισχυρό άντρα μελετάται μέσα από ένα φαντασιακό μέλλον. Τίποτα δεν αλλάζει, μόνο το λιτό σκηνικό, που με εξαίσια σκηνοθετική ματιά η συγγραφέας στήνει στο διήγημα Το αδιάβροχο δέρμα.
«Η υπομονή του είχε εξαντληθεί . Μα να του τη φέρει έτσι το πιτσιρίκι; Mια χαρά καθόταν στο καλλιτεχνικό καφενείο κι έπινε το πράσινο τσάι του υποκρινόμενος ότι διαβάζει εκείνο το χοντρό βιβλίο με το δυσνόητο περιεχόμενο, ενώ στην πραγματικότητα σκεφτόταν Εκείνη, που είχε έξι μήνες να τον ενοχλήσει, να τον προκαλέσει. Κι έτσι απλά περίμενε. Γιατί Εκείνος πάντα περιμένει. Ουδεμία ευθύνη φέρει όταν Εκείνη θα τον ζητήσει απελπισμένα.»
Βουτιά στο Υπερεγώ
Στην Ανάπαυση ως Επεξήγηση ο αυτοσαρκασμός πηγαία φωτίζει το κείμενο, η βουτιά στο υπερεγώ επικεντρώνεται στο ασυνείδητο, και μεταφράζεται σε λέξεις – αυτοψίες μιας σκληρής ή και γλυκιάς πραγματικότητας. Μέλι και ξύδι, ζάχαρη κι αλάτι, η συγγραφέας Φιλιέττα Μιχαλακάκου μαγειρεύει με μαεστρία το ύφος της αφήνοντας τη γλώσσα να μαγέψει γαστριμαργικά τον ουρανίσκο μας. Λεπτή γραμμή χωρίζει το εγώ με το υπερεγώ και βαθιά καταβύθιση απαιτείται για να αφουγκραστούμε το πέλαγος της ανταριασμένης ψυχής της.
Χρονικό τηλεχειριστήριο
Στο διήγημα Της Χρυσόμυγας ο χρόνος μετατρέπεται σε χρονικό τηλεχειριστήριο (ματριξιστική βλέψη). Η συγγραφέας με αυτή την μεγεθυντική ματιά της πραγματικότητας (Πόσο θα ‘θελε να είχε ένα χρονικό τηλεχειριστήριο. Να γυρνάει το χρόνο πίσω μπρος ή να τον παγώνει σε σημαντικές στιγμές και να κρύβεται μέσα του). Μας μεταφέρει με τρυφερότητα στο αυτονόητο. Να συνειδητοποιήσουμε την ματαιότητα του ατομισμού και την παροδικότητα της ζωής. Δίχως περίφραξη, με γυμνά δάχτυλα, η συγγραφέας ακουμπά τον Petit Elephant που κρύβεται στο σκοτεινό δωμάτιο για να αντικρύσει κατάματα τον μεγαλύτερο εχθρό: την απώλεια και να την ξορκίσει.
«Τελικά, οι άνθρωποι περισσότερο από το θάνατο φοβούνται όσους του ξέφυγαν.»
Εσωτερικό Σλάλομ
Στην Αυτονομία Υποτέλειας βλέπουμε μια ονειρώδη αναζήτηση, έναν εσωτερικό διάλογο, μια πάλη και συγχρόνως μια ταύτιση με το υποσυνείδητο, ανάμεσα στο φτερωτό έρωτα και τη στυγνή πραγματικότητα: «Οι συναντήσεις τους ήταν αυτοτελή επεισόδια. Όπως της είπε είχε ένα γάμο να σώσει.»
Στο Πάρτυ για κόλυβα, το νεκρό παιδί που είναι μέσα σε εκείνη είναι ένα πολύ ωραίο ευφύημα της συγγραφέως για το χαμένο παιδί της αθωότητας. Οι οδύνες της ηρωίδας ήταν ενός ανύπαρκτου τοκετού που προερχόταν από την ψυχή της. Συμπερασματικά, στο εν λόγω κείμενο η συγγραφέας αυτοσαρκάζεται και σαρκάζει για να καθάρει τον πόνο της ηρωίδας της. Για να το επιτύχει αυτό, μπαίνει σε διττό ρόλο, και της ασθενούς και του ιατρού.
Σαρκαστικό χιούμορ
Με ωμότητα και σκληρό ρεαλισμό, η Φιλιέττα Μιχαλακάκου, δεικτικά αντιμετωπίζει με τους ήρωες των διηγημάτων της τη φθορά των ανθρωπίνων σχέσεων, χρησιμοποιώντας, σαν κύριο μέσο, το αστείρευτο χιούμορ, φιλτραρισμένο μέσα από τον ορό της αλήθειας.
Στην Επικηρυγμένη τηρεί κατά γράμμα την έννοια του Πάζλ, αφού μεθοδικά, στοχαστικά, επιμελώς ατημέλητα στοχεύει να εφευρίσκει το κατάλληλο κλήμα ώστε να δημιουργήσει ένα μεγάλο ερωτηματικό για το τι μέλλει γενέσθαι. Με ύφος αψεγάδιαστου μυστηρίου το πετυχαίνει, αφού στο τέλος του βιβλίου τοποθετείται το τελευταίο κομμάτι του πάζλ. Σαν τον τελευταίο λίθο στο Σινικό Τείχος.
«Ο κηπουρός δήλωσε κατηγορηματικά ότι έφταιγε το χώμα . Μπορεί κι ο αέρας της πόλης που ενώνει τους φόβους όλων σ’ ένα τεράστιο έμβλημα ακροτήτων και πνίγει οτιδήποτε έχει χρώμα επιμένοντας να νικά το ασπρόμαυρο.»
Εκείνος κι Εκείνη
Εκείνος είναι πάντα ο έτερος εγώ ή το σιδηρούν προσωπείον. Ανέκφραστος ή εκφραστικός, ψυχρός ή θερμός, τέλειος ή ατελής. Πάντα, το σημείο αναφοράς, η αρχή και το τέλος της συγγραφέως είναι Εκείνη, και το ακόρεστο παιδί μέσα της, που ικετεύει για ενοποίηση των σπασμένων του κομματιών. Γι’ αυτό και σαν παρακαταθήκη , μαζί και υστερόγραφο, γράφει προτρεπτικά σε Προστακτική Φωνή:
«Ζήσε, γιατί είναι βαρύ φορτίο να σέρνεις αλυσίδες απραξίας στην αιωνιότητα. Και το βιβλίο Παζλ ξανάσπασε σε κομμάτια που ικέτευαν ενοποίηση.»
