Ο Φράνκο Τζεφιρέλι (Gianfranco Corsi Zeffirelli) ήταν ένας σκηνοθέτης της όπερας, του θεάτρου και του κινηματογράφου. Αγαπήθηκε, αλλά προκάλεσε και αντιδράσεις.
Ιταλοί ερευνητές ανακάλυψαν ότι ο Τζεφιρέλι ήταν μέλος ομάδας με συγγένεια με τον Λεονάρντο ντα Βίντσι. Ο ίδιος ήταν απόγονος ενός από τα αδέρφια του ντα Βίντσι.
Η δύσκολη παιδική ηλικία του Φράνκο Τζεφιρέλι
Ο μικρός Τζιανφράνκο γεννήθηκε στα περίχωρα της Φλωρεντίας στις 12 Φεβρουαρίου 1923. Μητέρα του η Florentine Alaide Garosi, σχεδιάστρια μόδας, και πατέρας του ο Ottorino Corsi, έμπορος μεταξιού και μαλλιού από το Vinci. Όταν γεννήθηκε και οι δύο ήταν παντρεμένοι με άλλους. Έτσι, η μητέρα του δεν μπορούσε να χρησιμοποιήσει ούτε το δικό της επίθετο, ούτε του Corsi για το παιδί. Επέλεξε, το Zeffiretti, που σημαίνει μικροί ζέφυροι, παρμένο από την αγαπημένη της όπερα Idomeneo, του Μότσαρτ. Στο δημοτολόγιο, όμως, από λάθος γράφτηκε Τζεφιρέλι.
Αργότερα, οι γονείς του παντρεύτηκαν. Είχαν όμως βίαιους καβγάδες, ώσπου κάποτε η μητέρα του μαχαίρωσε τον πατέρα του. Το σκάνδαλο ήταν μεγάλο και η επιχείρησή της έκλεισε. Το γεγονός της στοίχισε, και τελικά πέθανε, όταν ο Φράνκο ήταν 6 χρονών. Την ανατροφή του αρχικά ανέλαβε μια εξαδέλφη του πατέρα του και στην συνέχεια μια φιλολογική λέσχη ηλικιωμένων Αγγλίδων που ζούσαν στην Φλωρεντία, γνωστές ως «Σκορπιόνι», δηλαδή σκορπιοί, εξαιτίας του δηκτικού τους χιούμορ.
Οι σπουδές και η τέχνη
Ο Τζεφιρέλι αποφοίτησε από την Ακαδημία Καλών Τεχνών και γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας το 1941 για να σπουδάσει αρχιτεκτονική, ακολουθώντας τις συμβουλές του πατέρα του. Περισσότερο χρόνο, όμως, περνούσε στο θεατρικό τμήμα.
Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο πολέμησε αρχικά ως αντάρτης, ώσπου συναντήθηκε με τους Βρετανούς στρατιώτες της 1ης Φρουράς και έγινε διερμηνέας τους. Μετά τον πόλεμο επέστρεψε στο Πανεπιστήμιο. Το 1945 παρακολούθησε τυχαία τον Λόρενς Ολίβιε στον Ερρίκο Δ’ κι αποφάσισε να στραφεί προς τον κινηματογράφο και το θέατρο. Αρχικά, εργάστηκε εκεί ως σκηνογράφος.
Γνωριμία με τον Λουκίνο Βισκόντι
Ο Φράνκο Τζεφιρέλι συνεργάστηκε με μεγάλους σκηνοθέτες όπως ο Λουκίνο Βισκόντι, ο Βιτόριο Ντε Σίκα, ο Ρομπέρτο Ροσελίνι και ο Αντονιόνι. To 1946 εργαζόταν ως ζωγράφος τοπίου στην Φλωρεντία, όταν τον γνώρισε ο Λουκίνο Βισκόντι και τον έκανε βοηθό σκηνοθέτη στην ταινία La Terra trema («Η Γη τρέμει») του 1948. Συνεργάστηκαν και σε πολλές άλλες ταινίες. Οι μέθοδοι του Βισκόντι επηρέασαν βαθιά τον Τζεφιρέλι.
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του Βισκόντι οι δυο τους είχαν σχέση, που κατέληξε με μια βίαια ρήξη, πολύ οδυνηρή κατά τον Τζεφιρέλι.
Φράνκο Τζεφιρέλι και όπερα
Ο Τζεφιρέλι αγαπούσε πολύ την μουσική, αγάπη που κληρονόμησε από τον συνθέτη παππού του. Ξεκίνησε ως βοηθός σκηνοθέτη και στην συνέχεια ως σκηνογράφος. Αρχές της δεκαετίας του 1950 άρχισε να σκηνοθετεί δουλειές στην όπερα. Στην Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης σκηνοθέτησε παραγωγές όπως οι La bohème, Tosca, Turandot και Don Giovanni.
Πρώτη του σκηνοθετική δουλειά ήταν τη σεζόν 1952-1953 η όπερα του Giacomo Rossini «Μια Ιταλίδα στο Αλγέρι», που ανέβηκε στην Σκάλα του Μιλάνου. Στο χώρο της όπερας γνωρίστηκε με την Μαρία Κάλλας, έγιναν στενοί φίλοι και συνεργάστηκαν στην «La traviata» το 1958. Το 1964 συνεργάστηκε για τελευταία φορά με την Κάλλας στην «Νόρμα» στην Όπερα του Παρισιού.
Συχνή ήταν και η συνεργασία του με την Dame Joan Sutherland, την οποία σκηνοθετούσε στην Lucia di Lammermoor του Gaetano Donizetti το 1959.
Οι δουλειές του Φράνκο Τζεφιρέλι στην όπερα κέρδισαν το κοινό, αλλά όχι τους κριτικούς.
Φράνκο Τζεφιρέλι και κινηματογράφος
Η πρώτη σκηνοθετική απόπειρα του Τζεφιρέλι ήταν η αποτυχημένη ταινία «Camping» το 1958. Στη δεκαετία του 1960 ο Τζεφιρέλι γράφει και σκηνοθετεί δικές του παραστάσεις σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη, που σύντομα θα μεταφέρει και στον κινηματογράφο.
Πρώτη του ταινία ως σκηνοθέτης είναι τώρα η ταινία «Η σκύλα που έγινε αρνάκι» («The Taming of the Shrew») το 1967, με πρωταγωνιστές τους Ελίζαμπεθ Τέιλορ και Ρίτσαρντ Μπάρτον. Αρχικά, όμως, οι πρωταγωνιστικοί ρόλοι προορίζονταν για την Σοφία Λόρεν και τον Μαρτσέλο Μαστρογιάννι. Η ταινία αυτή θεωρείται η καλύτερη κινηματογραφική διασκευή του έργου.
Κατά την διάρκεια των γυρισμάτων, η γενέτειρα του Τζεφιρέλι, καταστράφηκε από πλημμύρες. Ένα μήνα αργότερα, ο ίδιος δημιούργησε ένα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ με τίτλο «Φλωρεντία: Ημέρες της Καταστροφής», για να συγκεντρωθούν χρήματα για την αποκατάσταση των ζημιών.
Η μεγαλύτερη αναγνωρισημότητα ήρθε το 1968, με την ταινία «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», με δύο έφηβους πρωταγωνιστές. Η ταινία προτάθηκε για 4 oscar, μεταξύ των οποίων Καλύτερης Σκηνοθεσίας και Καλύτερης Ταινίας. Καμιά ταινία του δεν είχε την ίδια ανταπόκριση όσο αυτή.
Μετά από δυο επιτυχημένες σαιξπηρικές ταινίες, ο Τζεφιρέλι ασχολήθηκε με θρησκευτικά θέματα. Το 1972 σκηνοθέτησε την ζωή του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, το «Brother Sun, Sister Moon». Το 1977 προβλήθηκε η μίνι σειρά «Ιησούς από την Ναζαρέτ», με τεράστια επιτυχία, που προβάλλεται μέχρι και σήμερα με την ίδια επιτυχία. Στη συνέχεια, ο Φράνκο Τζεφιρέλι ασχολήθηκε με πιο σύγχρονα θέματα, σκηνοθετώντας το ριμέηκ της ταινίας «The Champ» το 1979 και την ταινία «Endless Love» το 1981.
Την δεκαετία του 1980 σε αρκετές επιτυχημένες ταινίες συμμετείχαν γνωστοί καλλιτέχνες, όπως οι Plácido Domingo, Teresa Stratas, Juan Pons και Katia Ricciarelli.
Το 1990 επιστρέφει στα σαιξπηρικά έργα, σκηνοθετώντας τον «Άμλετ» με πρωταγωνιστή τον Μελ Γκίμπσον. Το 1996 σκηνοθέτησε την ταινία «Jane Eyre» από το μυθιστόρημα της Σάρλοτ Μπροντέ. Η ταινία του «Τσάι με τον Μουσολίνι» το 1999 έχει πολλά στοιχεία από την παιδική του ηλικία. Τελευταία του ταινία ήταν η «Κάλλας για πάντα» το 2002 με πρωταγωνίστρια τη Φανί Αρντάν.
Τον Μάρτιο του 2019, σε μια συνέντευξή στην Corriere della sera, αναζητούσε ακόμα ιδέες, πράγμα που τον κρατούσε απασχολημένο. Λυπόταν μόνο που δεν μπόρεσε να γυρίσει μια ταινία βασισμένη στην «Κόλαση» του Δάντη, λόγω κόστους, κι επίσης μια ταινία για την ζωή και το έργο των Μεδίκων.
Ιησούς από τη Ναζαρέτ
Πρόκειται για μια διαχρονική μίνι σειρά που αφορά το Θείο Δράμα. Τα γυρίσματα κράτησαν σχεδόν ένα χρόνο, έγιναν σε αυθεντικές τοποθεσίες και ο Τζεφιρέλι χρησιμοποίησε διάσημους ηθοποιούς και κομπάρσους. Απέδωσε με ευλάβεια τα Πάθη του Ιησού, ακολουθώντας πιστά τις Γραφές και αποδίδοντας απόλυτο σεβασμό στην ιερότητα του θέματος.
Ο Τζεφιρέλι ήθελε ο πρωταγωνιστής της σειράς να μπορεί να μην ανοιγοκλείνει τα μάτια του συχνά, έτσι ώστε να δηλώνεται με αυτόν το φυσικό τρόπο η θεϊκή του προέλευση.
Υπήρξαν, όμως, και θρησκευτικές ομάδες που άσκησαν σκληρή κριτική, ισχυριζόμενες ότι παρουσιάζονται με βλάσφημο τρόπο οι βιβλικές φιγούρες.
Διακρίσεις
Η ιταλική κυβέρνηση τον παρασημοφορεί το 1977. Το 1996, για την συνολική του προσφορά στις Τέχνες, ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ σε μια τελετή στον Καθεδρικό Ναό του Canterbury. Το 1999 πήρε το βραβείο Crystal Globe για την συνεισφορά του στον παγκόσμιο κινηματογράφο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Karlovy Vary. Το Νοέμβριο του 2004 χρίστηκε ιππότης από την βρετανική κυβέρνηση, όταν έλαβε το αξίωμα του Ταξιάρχη του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Τέλος, το 2009, βραβεύτηκε με το βραβείο της πόλης της Ρώμη Premio Colosseo.
Τζεφιρέλι, εκκλησία και πολιτική
Ο Τζεφιρέλι υπήρξε βαθιά θρησκευόμενος και πιστός Καθολικός. Οι θρησκευτικές του πεποιθήσεις τον ώθησαν να ξεκινήσει εκστρατεία κατά της ταινίας του Μάρτιν Σκορσέζε «Ο τελευταίος πειρασμός» που παρουσιάστηκε το 1988 στην Βενετία ταυτόχρονα με την δική του ταινία «Τοσκανίνι». Στην συνέχεια, όμως, άλλαξε άποψη.
Δήλωνε ομοφυλόφιλος, τασσόταν όμως κατά της αναγνώρισης του γάμου των ομοφυλόφιλων ζευγαριών. Κατηγορήθηκε από πολλά μέλη της ΛΟΑΤ κοινότητας, γιατί υποστήριζε την θέση της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας και για την έκτρωση, που αφορούσε την σκληρή τιμωρία των γυναικών που προχώρησαν σε διακοπή κύησης.
Ο Τζεφιρέλι ήταν κι ένας από τους λίγους Ιταλούς καλλιτέχνες που στήριξαν τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι, όταν πολιτεύτηκε στις αρχές του 1990. Υπηρέτησε στην ιταλική γερουσία από το 1994 μέχρι το 2001 ως γερουσιαστής στην περιφέρεια της Κατάνια με το κεντροδεξιό κόμμα Forza Italia του Μπερλουσκόνι.
Προσωπική ζωή
Ο Τζεφιρέλι, το 1996, αποκάλυψε ότι είναι ομοφυλόφιλος. Δήλωνε ομοφυλόφιλος κι όχι γκέι, καθώς θεωρούσε τον όρο ακαλαίσθητο.
Είχε υιοθετήσει δυο ενήλικες γιους, με τους οποίους συνεργαζόταν χρόνια, ζούσαν μαζί και διηύθυναν την δουλειά του.
Ο σκηνοθέτης Bruce Robinson υποστήριξε ότι κατά την διάρκεια των γυρισμάτων του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα», όπου ενσάρκωνε τον Benvolio, είχε γίνει στόχος μιας αθέλητης σεξουαλικής κακοποίησης από τον Τζεφιρέλι.
Ο Τζεφιρέλι αποτέλεσε και πάλι θέμα αντιδράσεων μετά από μια δήλωση σε μια εφημερίδα το 2006, ότι δεν είχε υποφέρει όταν έπεσε θύμα βιασμού από έναν ιερέα, όταν ήταν παιδί.
Το 2018 ο ηθοποιός Johnathon Schaech κατηγόρησε τον Τζεφιρέλι ότι τον κακοποίησε σεξουαλικά κατά την διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας «Storia di una capinera». Εκείνη την περίοδο, ο Giuseppe «Pippo», γιος του Τζεφιρέλι, δημοσιοποίησε ένα κείμενο, στο οποίο αρνήθηκε τις κατηγορίες αυτές.
Τελευταία παράσταση
Ο Τζεφιρέλι προετοιμαζόταν για να σκηνοθετήσει τον Rigoletto του Verdi στο Βασιλικό Μουσκάτ της Όπερας. Η παραγωγή ήταν προγραμματισμένη για το 2020, στην 50η επέτειο του Ομάν και την 10η επέτειο της όπερας. Θα ήταν η επιστροφή του σε όπερα του Verdi μετά το 1961 στην Τεργέστη και το 1964 στο Royal Opera House του Λονδίνου. Στην την τελευταία του δημόσια εμφάνιση για τους σκοπούς του Rigoletto, ο Τζεφιρέλι ήταν φανερά καταβεβλημένος.
Στις 15 Ιουνίου 2019 πέθανε στο σπίτι του στη Ρώμη, μετά από μακρά ασθένεια, που επιδεινώθηκε τους τελευταίους μήνες, σε ηλικία 96 ετών.
Ακολουθεί video με την τελευταία συνένευξη του Φράνκο Τζεφιρέλι στην ελληνική τηλεόραση.
Πηγές
- Φράνκο Τζεφιρέλι, Ανακτήθηκε από https://el.wikipedia.org/ Τελευταία πρόσβαση 24-1-2020
- Το βιογραφικό του Φράνκο Τζεφιρέλι που πέθανε σε ηλικία 96 ετών (2019). Ανακτήθηκε από http://newpost.gr/ Τελευταία πρόσβαση 24-1-2020
- Πέθανε ο θρυλικός Φράνκο Τζεφιρέλι. Βιογραφικό (2019). Ανακτήθηκε από https://www.fimes.gr/ Τελευταία πρόσβαση 24-1-2020
- Φράνκο Τζεφιρέλι: Ο άνθρωπος που μας χάρισε την καλύτερη βιογραφία του Θεανθρώπου (2019). Ανακτήθηκε από https://www.newsbeast.gr/ Τελευταία πρόσβαση 24-1-2020
- Φράνκο Τζεφιρέλι: 5 πράγματα που πρέπει να ξέρεις για τον μεγάλο Ιταλό σκηνοθέτη (2019). Ανακτήθηκε από https://www.news247.gr/ Τελευταία πρόσβαση 29-1-2020
- Τζεφιρέλι: Το έργο και τα απωθημένα ενός μετρ του είδους (2019). Ανακτήθηκε από https://www.tovima.gr/ Τελευταία πρόσβαση 29-1-2020
- Πέθανε ο Φράνκο Τζεφιρέλι (2019). Ανακτήθηκε από https://www.cnn.gr/ Τελευταία πρόσβαση 29-1-2020
- Πέθανε ο Ιταλός σκηνοθέτης Φράνκο Τζεφιρέλι (2019). Ανακτήθηκε από https://m.naftemporiki.gr/ Τελευταία πρόσβαση 29-1-2020
- Φράνκο Τζεφιρέλι, Ανακτήθηκε από https://www.sansimera.gr/ Τελευταία πρόσβαση 29-1-2020
