Ο Πιέρ Μπερζέ ήταν ένας Γάλλος επιχειρηματίας, λάτρης των τεχνών, με μεγάλη ακτιβιστική δράση. Για σχεδόν 50 χρόνια ήταν στο πλευρό του Ιβ Σεν Λοράν, ιδρύοντας μαζί τον γνωστό οίκο υψηλής ραπτικής. Εκτός από συνεργάτες, για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν και ζευγάρι. Όταν η προσωπική τους σχέση έφτασε σε τέλος, συνέχισαν να συνεργάζονται και να μεγαλουργούν στον χώρο της υψηλής ραπτικής. Εκτός από τον χώρο της μόδας, ο Μπερζέ δραστηριοποιήθηκε και στον χώρο των ΜΜΕ, εκδίδοντας περιοδικά, αλλά και αποκτώντας μετοχές σε ομίλους. Βαθιά ευαισθητοποιημένος γύρω από τον άνθρωπο, αγωνίστηκε για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων και χρηματοδότησε ενώσεις και οργανισμούς γύρω από την ιατρική έρευνα, κυρίως για το AIDS. Έντονα πολιτικοποιημένος, ο Μπερζέ δεν δίσταζε να εκφράζει την άποψή του για την πολιτική σκηνή της χώρας του. Δεν έκρυψε άλλωστε την φιλία που τον συνέδεε με πολιτικούς όπως ο Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν και ο Φρανσουά Μιτεράν. Για την συνολική του προσφορά στη χώρα του έλαβε τα βραβεία Order of Orange-Nassau, Officer of the Ordre National du Mérite, Commandeur des Arts et des Lettres και Legion of Honor. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ταλαιπωρούνταν από μυοπάθεια, επιπλοκές της οποίας οδήγησαν στον θάνατό του το 2017 σε ηλικία 86 ετών. Λίγους μήνες πριν είχε παντρευτεί με τον σύντροφό του, Μάντισον Κοξ.
Το υπόβαθρο του Πιέρ Μπερζέ
Ο Πιέρ Μπερζέ γεννήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 1930 στο γαλλικό νησί Ολερόν (Σαρέντ-Μαριτίμ). Μητέρα του ήταν η Κριστιάν, μια προοδευτική δασκάλα, που χρησιμοποιούσε την μέθοδο Μοντεσσόρι κι ερασιτεχνικά ήταν σοπράνο. Ο πατέρας του ήταν εφοριακός και φανατικός οπαδός του ράγκμπι.
Φοίτησε στο Λύκειο Ευζέν Φρομεντέν στη Λα Ροσέλ. Αργότερα μετακόμισε στο Παρίσι. Η μέρα της άφιξής του εκεί ήταν επεισοδιακή. Καθώς περπατούσε στα Ηλύσια Πεδία, προσγειώθηκε μπροστά του ο Γάλλος ποιητής Ζακ Πρεβέρ, όταν έπεσε από το παράθυρο του διαμερίσματός του. Σε ηλικία 18 ετών ο Πιέρ Μπερζέ εργαζόταν στο Παρίσι ως βιβλιομεσίτης. Στα πρώτα του χρόνια στην πόλη, έγινε στενός φίλος με τον νεαρό Γάλλο καλλιτέχνη Μπερνάρ Μπουφέ και τον βοήθησε αρκετά στη μελλοντική του επιτυχία.
Η γνωριμία και η σχέση με τον Ιβ Σεν Λοράν
Τον Φεβρουάριο του 1958 το περιοδικό «Harper’s Bazaar» διοργάνωσε ένα δείπνο προς τιμήν του 22χρονου τότε Ιβ Σεν Λοράν, που είχε μόλις αναλάβει τον οίκο «Christian Dior» μετά τον θάνατο του θρυλικού ιδρυτή του. Σε αυτό το δείπνο καλεσμένος ήταν και ο 28χρονος επιχειρηματίας Πιέρ Μπερζέ με τον ζωγράφο και σύντροφό του, Μπερνάρ Μπουφέ. Ο Μπερζέ δεν είχε σε μεγάλη υπόληψη τον κόσμο της μόδας. Όμως γοητεύτηκε από τον Ιβ Σεν Λοράν, βρίσκοντας χαριτωμένη και σχεδόν συγκινητική τη συστολή του και θαυμάζοντας την εξυπνάδα και το χιούμορ του. Ακολούθησε συνάντηση μεταξύ Ιβ Σεν Λοράν και Μπερνάρ Μπουφέ, στην οποία παρευρέθηκε και ο Πιέρ Μπερζέ. Η συνάντηση αυτή ήταν μοιραία. Πριν περάσουν 6 μήνες, Πιέρ Μπερζέ και Ιβ Σεν Λοράν μένουν μαζί.
Ο έρωτάς του ήταν κεραυνοβόλος. Το 1961 αποφάσισαν να ιδρύσουν μαζί έναν οίκο υψηλής ραπτικής με το όνομα «Ιβ Σεν Λοράν». Μαζί ανέδειξαν τον οίκο σε έναν από τους πιο δυνατούς και αναγνωρίσιμους παγκοσμίως. Ο Πιέρ Μπερζέ ήταν το μυαλό δίπλα στη καλλιτεχνική διάνοια του Ιβ Σεν Λοράν. Με την βοήθεια του Πιέρ Μπερζέ και την επιμονή του Ιβ Σεν Λοράν, ο οίκος τους έγινε ο διάδοχος του οίκου «Dior» στο χώρο της υψηλής ραπτικής στη Γαλλία.
Ο Πιέρ Μπερζέ στήριξε με όλες του τις δυνάμεις το όνειρο του ανθρώπου που αγαπούσε. Κι ενώ η επαγγελματική σχέση των δύο αντρών άνθιζε, η προσωπική τους σχέση περνούσε από πολλές διακυμάνσεις. Κατά τη δεκαετία του 1970 ο Ιβ Σεν Λοράν είχε βυθιστεί σε καταχρήσεις, όπως αλκοόλ, κοκαΐνη και αντικαταθλιπτικά. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 ανέπτυξε παράλληλη σχέση με τον Ζακ ντε Μπασέ, προστατευόμενο του Καρλ Λάνγκερφελντ. Ο Πιέρ Μπερζέ, όπως είχε δηλώσει σε συνέντευξη στο «Paris Match», είχε προσπαθήσει να συνεφέρει τον αγαπημένο του, αλλά δεν τα κατάφερε να τον βγάλει από την κατάθλιψη. Όπως θυμόταν, ο Ιβ Σεν Λοράν ήταν χαρούμενος μόνο δυο μέρες το χρόνο, όταν παρουσίαζε τις κολεξιόν του. Μετά λοιπόν κι από την παράλληλη σχέση του, ο Πιέρ Μπερζέ δεν είχε να κάνει κάτι άλλο παρά να φύγει να σωθεί. Το 1976 το ζευγάρι χωρίζει τελικά. Έμειναν όμως συνεργάτες, αλλά και φίλοι μέχρι το θάνατο του Ιβ Σεν Λοράν το 2008.
Λίγο πριν τον θάνατο του Ιβ Σεν Λοράν οι δυο άντρες εντάχθηκαν σε μια ένωση ομοφυλόφιλων στη Γαλλία, γνωστή ως PACS. Αποφάσισαν μάλιστα να ενώσουν τις ζωές τους υπογράφοντας σύμφωνο συμβίωσης. Συγκινητική ήταν η στιγμή της ανάγνωσης των όρκων τους, όταν ο Πιέρ Μπερζέ αναφέρθηκε στις αναμνήσεις της ζωής τους. Θυμήθηκε την πρώτη συλλογή του συντρόφου του, τα δάκρυα συγκίνησης που ακολούθησαν αλλά και τις δύσκολες στιγμές. Μπορεί να πέρασαν τα χρόνια, αλλά η αγάπη δεν σταμάτησε ποτέ. Όταν ο Ιβ Σεν Λοράν διαγνώστηκε με καρκίνο του εγκεφάλου, ο Πιέρ Μπερζέ μαζί με τον γιατρό του, αποφάσισαν ότι ήταν καλύτερο να μην γνωρίζει ότι σύντομα θα πεθάνει, καθώς ο Μπερζέ θεωρούσε ότι δεν θα μπορούσε να το αποδεχτεί.
Ο ρόλος του Πιέρ Μπερζέ στον οίκο «Ιβ Σεν Λοράν»
Ο Πιέρ Μπερζέ ήταν αυτός που στήριξε τον Ιβ Σεν Λοράν και καθησύχαζε τους φόβους του, όταν εκείνος αμφέβαλε για το ξεκίνημα του νέου οίκου υψηλής ραπτικής το 1961. Του έλεγε πως το ταλέντο του είναι αρκετό και όλα τα άλλα θα τα αναλάμβανε εκείνος, μένοντας πάντα στο πλευρό του. Και είναι αλήθεια πως ο Πιέρ Μπερζέ ρίχτηκε με όλες του τις δυνάμεις στο στήσιμο της επιχείρησης. Μάλιστα πούλησε το διαμέρισμά του για να νοικιάσει γραφεία, να προσλάβει υπαλλήλους και να αγοράσει υφάσματα για την 1η κολεξιόν.
Είχε αναλάβει προσωπικά την οικονομική διαχείριση του οίκου, τις πωλήσει και το μάρκετινγκ, όταν ο Ιβ Σεν Λοράν είχε αναλάβει το καλλιτεχνικό μέρος. Και κανένας από του δύο δεν έκανε επεμβάσεις στον τομέα του άλλου. Είχαν δυνατή αγάπη αλλά και εμπιστοσύνη μεταξύ τους, που χωρίς αυτά δεν θα μπορούσαν να πετύχουν όσα πέτυχαν.
Το 1992 ο Πιέρ Μπερζέ πούλησε τις μετοχές του οίκου που είχε, λίγο πριν η εταιρεία εκδώσει μια κακή οικονομική έκθεση. Το 1996 αυτή η ενέργεια θεωρήθηκε εμπιστευτική διαπραγμάτευση και τιμωρήθηκε με 1 εκατομμύριο φράγκα πρόστιμο. Ο Πιέρ Μπερζέ παρέμεινε διευθύνων σύμβουλος του οίκου μέχρι το 2002, οπότε και ο οίκος έκλεισε, προστατεύοντας έτσι την φήμη και την κληρονομιά του. Ο κόσμος τον αποκαλούσε Πρύτανη του οίκου. Μετά το κλείσιμο του οίκου μόδας, έγινε πρόεδρος του Ιδρύματος Πιέρ Μπερζέ – Ιβ Σεν Λοράν.
Ο δραστήριος Πιέρ Μπερζέ
Ο Πιέρ Μπερζέ ήταν ένας πολυπράγμων άνθρωπος, που ασχολούνταν με πάθος με όσα αγαπούσε και πάλευε με την ίδια ένταση για όσα πίστευε. Το 1988 εγκαινίασε το γαλλικό περιοδικό «Globe», που υποστήριξε την υποψηφιότητα του Φρανσουά Μιτεράν για τις γαλλικές προεδρικές εκλογές. Ο Πιέρ Μπερζέ υπήρξε φίλος και υποστηρικτής του Μιτεράν και συμμετείχε σε όλες τις εκστρατείες του. Στη συνέχεια έγινε πρόεδρος της Ένωσης των Φίλων του Ινστιτούτου Φρανσουά Μιτεράν. Στις 31 Αυγούστου του 1988, ο Μιτεράν, που αγαπούσε και στήριζε την όπερα, όρισε τον Πιέρ Μπερζέ πρόεδρο της Όπερας της Βαστίλης. Ο Μπερζέ έμεινε σε αυτή τη θέση μέχρι το 1994, οπότε και αποσύρθηκε. Μετά έγινε επίτιμος πρόεδρος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής του Παρισιού.
Η σχέση του Πιέρ Μπερζέ με την πολιτική δεν τελείωσε με τον Φρανσουά Μιτεράν. Το 2007 υποστήριξε την υποψηφιότητα της Σεγκολέν Ρουαγιάλ και γενικά θεωρήθηκε υποστηρικτής της.
Ο Πιέρ Μπερζέ σε όλη του τη ζωή έκανε επενδύσεις στα μίντια. Εκτός από το περιοδικό «Globe», το 1993 βοήθησε να αποκτήσει φήμη το περιοδικό «Globe Hebdo», υπήρξε ιδρυτής του «Courrier international», ήταν μέτοχος της Pink TV πριν το κλείσιμό της και στις 2 Νοεμβρίου 2010 απέκτησε μετοχές της εφημερίδας «Le Monde», μαζί με τους Ματιέ Πιγκάς και Ξαβιέρ Νιλ, ενώ ήταν και πρόεδρος στο Δ.Σ. του Ομίλου Le Monde.
Η ενασχόληση του Πιέρ Μπερζέ με τα ΜΜΕ ήταν ένα ακόμη βήμα για να παλέψει για όσα πίστευε και για να αγωνιστεί για όσους είχαν ανάγκη. Είχε τεράστια επιρροή και αφιέρωσε τη ζωή του στα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και των ομόφυλων ζευγαριών. Μάλιστα, έχει συνδέσει το όνομά του και με την μάχη κατά του AIDS, ως υποστηρικτής του οργανισμού Act Up-Paris και δώρισε μέρος της περιουσίας του σε ερευνητικά κέντρα που αναζητούσαν την θεραπεία για το AIDS. Το 1994, μαζί με την ηθοποιό Λιν Ρενό, δημιούργησε το σωματείο «AIDS Sidaction» κι έγινε πρόεδρός του από το 1996 μέχρι το θάνατό του. Το «AIDS Sidaction» είναι από τους κύριους οργανισμούς καταπολέμησης του AIDS στην Ευρώπη.
Οι φιλανθρωπικές δράσεις του Πιέρ Μπερζέ φτάνουν μέχρι την UNESCO, στην οποία υπήρξε Πρεσβευτής Καλής Θελήσεως από τον Ιούλιο του 1992. Επίσης, υπήρξε μεγάλος υποστηρικτής της αντιρατσιστικής ένωσης SOS-Racisme.
Ο Πιέρ Μπερζέ επίσης ήταν πάντα λάτρης των τεχνών. Υπηρέτησε ως πρόεδρος στην «Médiathèque Musicale Mahler», μια μη κερδοσκοπική βιβλιοθήκη με εκτεταμένες μουσικές συλλογές μουσικής του 19ου και 20ου αιώνα. Επίσης υπήρξε ο πρόεδρος της «Comité Jean Cocteau» και ο αποκλειστικός ιδιοκτήτης όλων των δικαιωμάτων από όλα τα έργα του Ζαν Κοκτώ. Ακόμα, δημιούργησε το Μουσείο Τέχνης Berber στο Μαρακές του Μαρόκο, όπου υπάρχει μια συλλογή αντικειμένων από πολλά διαφορετικά μέρη του Μαρόκου, από το Ριφ έως τη Σαχάρα.
Η ζωή του στον κινηματογράφο
Η κοινή πορεία του Πιέρ Μπερζέ με τον Ιβ Σεν Λοράν, η σχέση τους, αλλά και η επαγγελματική τους συνεργασία κίνησε το ενδιαφέρον της 7ης τέχνης. Η περιπετειώδης ζωή του Μπερζέ, με τις χαρές και τις λύπες της σχέσης με τον Ιβ Σεν Λοράν, έγινε δυο φορές το θέμα ταινίας και μια φορά ντοκιμαντέρ, όπου πρωταγωνίστησε ο ίδιος ο Πιέρ Μπερζέ.
Στην 1η ταινία με τίτλο «Yves Saint Laurent» του Ζαλίλ Λεσπέρ, που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 2014, 6 χρόνια ακριβώς μετά τον θάνατό του Ιβ Σεν Λοράν, τον Πιέρ Μπερζέ υποδύθηκε ο Γκιγιόμ Γκαλιέν. Πιο καλή ήταν η 2η ταινία με τίτλο «Saint Laurent» του Μπερτράν Μπονελό, στην οποία τον Μπεζέ υποδύθηκε ο Ζερεμί Ρενιέ. Και οι δυο ταινίες δικαίωσαν την φήμη του Πιέρ Μπερζέ ως του ανθρώπου που βρέθηκε δίπλα στον Ιβ Σεν Λοράν ακριβώς την στιγμή που τον χρειαζόταν.
Ο ίδιος ο Πιέρ Μπερζέ θεώρησε περισσότερο ακριβές το ντοκιμαντέρ του Πιέρ Θορετόν «L’ Amour Fou», που περιγράφει τον έρωτα και όλα όσα ένωσαν τον Πιέρ Μπερζέ με τον Ιβ Σεν Λοράν.
Το τέλος μια σπουδαίας προσωπικότητας
Τον Νοέμβριο του 2009 ο Πιέρ Μπερζέ δήλωσε ότι πάσχει από μυοπάθεια. Η ασθένεια αυτή τον ταλαιπώρησε αλλά δεν επέτρεψε στον εαυτό του να το βάλει κάτω. Αρνούνταν να παραδοθεί στην ασθένεια. Σε δηλώσεις του έλεγε πως δεν φοβάται τον θάνατο, αλλά δεν θέλει να τον επισπεύσει, γι’ αυτό συνέχιζε κανονικά τις δραστηριότητές του.
Την ίδια στάση είχε και στην προσωπική του ζωή, την οποία δεν είχε παρατήσει καθόλου. Διατηρούσε σχέση με τον Αμερικανό διακοσμητή κήπων, Μάντισον Κοξ. Είχαν συναντηθεί και γνωρίζονταν ήδη από το 1970, όταν ο Κοξ τελείωνε τις σπουδές του. Στη συνέχεια ο Κοξ έγινε ο κηπουρός των εκατομμυριούχων, καθώς διακόσμησε τις βίλες ατόμων, όπως ο Sting ή ο πρώην δήμαρχος της Νέας Υόρκης, Μάικλ Μπλούμπεργκ.
Στις 31 Μαρτίου 2017 ο Πιέρ Μπερζέ παντρεύτηκε, κάτω από άκρα μυστικότητα, τον 58χρονο σύντροφό του, Μάντισον Κοξ, διακοσμητή κήπων και αντιπρόεδρο του Ιδρύματος Μπερζέ – Σεν Λοράν. Την είδηση αποκάλυψε το περιοδικό «Ici Paris» και την επιβεβαίωσε ο ίδιος ο Μπερζέ στο γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων. Σε αυτή του την δήλωση ανέφερε πως μέχρι τώρα είχε ζήσει δυο μεγάλους έρωτες, για 10 χρόνια με τον Μπερνάρ Μπουφέ και για 50 χρόνια με τον Ιβ Σεν Λοράν. Την εποχή εκείνη δεν ήταν δυνατός ο γάμος για τους γκέι κι αφού τώρα γίνεται, είχε έρθει η ώρα να διευθετήσει την κατάσταση με τον Μάντισον Κοξ, τον άνθρωπο που αγαπούσε τώρα.
Στις 8 Σεπτεμβρίου 2017, στις 5:39, ο 86χρονος Πιέρ Μπερζέ πέθανε στο σπίτι του Σεν-Ρεμί-ντε-Προβάνς της νοτιοδυτικής Γαλλίας, μετά από επιπλοκές της μυοπάθειας, που τον ταλαιπωρούσε χρόνια. Ο θάνατός του ήρθε μόλις λίγους μήνες μετά τον γάμο του και μόνο μερικές εβδομάδες πριν από τα εγκαίνια των δυο μουσείων αφιερωμένων στο έργο του Ιβ Σεν Λοράν, το ένα στο Παρίσι και το άλλο στην οδό Ιβ Σεν Λοράν στο Μαρακές, δίπλα στον Κήπο Μαζορέλ, στο Μαρόκο. Ο πρώην υπουργός Πολιτισμού Τζακ Λανγκ απέτινε φόρο τιμής στον Πιέρ Μπερζέ με μια ανακοίνωση για τον θάνατό του. Σε αυτή την ανακοίνωση χαρακτήρισε τον Πιέρ Μπερζέ με όλα όσα αποτελούσαν αυτήν την σπουδαία προσωπικότητα, μυθικό μαικήνα, φιλάνθρωπο, μεγαλοφυή επιχειρηματία μα πέρα από όλα ακόρεστο λάτρη του ωραίου, που έβαζε στην κορυφή των αξιών την ανθρώπινη μοίρα.
Η πώληση των έργων τέχνης
Ο Πιέρ Μπερζέ συγκαταλεγόταν στους μεγαλύτερους συλλέκτες της εποχής του. Κατά διαστήματα έμενε σε 4 κατοικίες ένα ιδιωτικό ξενοδοχείο στο κέντρο του Παρισιού, μια ντάτσα στη Νορμανδία, μια αγροικία στο Σεν-Ρεμί ντε-Προβάνς και την έπαυλη Μαμπρούκα στην Ταγγέρη του Μαρόκου. Μαζί με τον Ιβ Σεν Λοράν είχαν γεμίσει αυτά τα σπίτια με αντικείμενα ανεκτίμητης αξίας, όπως έργα τέχνης, γλυπτά, σπάνιες εκδόσεις βιβλίων και συλλεκτικά αντικείμενα. Μετά τον θάνατο του Ιβ Σεν Λοράν το 2008, ο Πιέρ Μπερζέ αποφάσισε να πουλήσει την ανεκτίμητη αυτή περιουσία, ξεκινώντας από τον Φεβρουάριο του 2009.
Η απόφαση αυτή του Μπερζέ σχολιάστηκε έντονα, ειδικά για την συλλογή των 700 περίπου έργων τέχνης, που είχαν αποκτήσει μαζί. Σε ερωτήσεις για το πως πήρε μια τέτοια απόφαση, απαντούσε ότι αγαπούσε πολύ αυτή την συλλογή και ήθελε να ορίσει την μοίρα της πριν πεθάνει και ο ίδιος. Άλλωστε δεν πίστευε ότι η τέχνη πρέπει να είναι αποκλειστικό κτήμα κανενός.
Μετά τον θάνατο του Πιέρ Μπερζέ, την πώληση των αντικειμένων από τις κατοικίες και των περιουσιακών στοιχείων του Πιέρ Μπερζέ ανέλαβε ο Μάντισον Κοξ, χήρος, παγκόσμιος κληρονόμος και μακροπρόθεσμος εταίρος του. Ο Μάντισον Κοξ, συνεχίζοντας το έργο του Πιέρ Μπερζέ, διέθεσε μέρος των εσόδων από τις πωλήσεις στο «Ίδρυμα Πιέρ Μπερζέ-Ιβ Σεν Λοράν» και στο «Ίδρυμα Jardin Majorelle» στο Μαρακές.
Ακολουθεί ένα video με τον Πιέρ Μπερζέ από το 1980, την περίοδο που ήταν διευθυντής θεάτρου.
Για το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από:
- Πιερ Μπερζέ, Ανακτήθηκε από: https://el.wikipedia.org/ Τελευταία πρόσβαση: 29/10/23
- Κρανάκης, Μ. (2017). O Πιέρ Μπερζέ ήταν ο άνθρωπος που αγάπησε περισσότερο απ’ όλους τον Ιβ Σεν Λοράν. Ανακτήθηκε από: https://flix.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 29/10/23
- Επτακοίλη, Τ. (2017). Πιερ Μπερζέ: «Εφυγε» το μυαλό πίσω από τον θρύλο του Yves Saint Laurent. Ανακτήθηκε από: https://www.kathimerini.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 29/10/23
- «Έφυγε» ο επιχειρηματίας Πιερ Μπερζέ. (2019). Ανακτήθηκε από: https://gr.euronews.com/ Τελευταία πρόσβαση: 29/10/23
- Πέθανε ο γάλλος μαικήνας Πιερ Μπερζέ, πρώην σύντροφος του Ιβ Σεν Λοράν. (2019). Ανακτήθηκε από: https://www.documentonews.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 29/10/23
- Πέθανε ο επιχειρηματίας Πιέρ Μπερζέ, ο σύντροφος του Yves Saint Laurent. (2017). Ανακτήθηκε από: https://www.mononews.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 29/10/23
- Πέθανε σε ηλικία 86 ετών ο γάλλος επιχειρηματίας Πιέρ Μπερζέ. (2017). Ανακτήθηκε από: https://www.in.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 29/10/23
- Πέθανε ο επιχειρηματίας Πιέρ Μπερζέ, ο σύντροφος του Υβ Σεν Λοράν. (2017). Ανακτήθηκε από: https://fimotro.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 29/10/23
- Παγκόσμιο ρεκόρ πώλησης για την Τζάγκουαρ των Πιέρ Μπερζέ και Ιβ Σεν Λοράν. (2018). Ανακτήθηκε από: https://www.lifo.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 29/10/23
- 27,5 εκατ. ευρώ για συλλογή έργων τέχνης του Πιέρ Μπερζέ, Ανακτήθηκε από: https://www.ethnos.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 29/10/23
- «Στο σφυρί» έργα τέχνης μεγάλης αξίας από τη συλλογή του Υβ Σεν Λοράν. (2018). Ανακτήθηκε από: https://www.protagon.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 29/10/23
- Tion, G. (2015). Pierre Bergé, délivré. Ανακτήθηκε από: https://www.liberation.fr Τελευταία πρόσβαση: 29/10/23
