Πολλοί Λευκαδίτες εφαρμόζουν πιστά τα έθιμα του νησιού. Κάθε λαός και πολιτισμός έχει αναπτύξει και καθιερώσει τα δικά του έθιμα που αποτελούν χαρακτηριστικό της παράδοσης του. Τα έθιμα αυτά, λόγω της μακράς εφαρμογής τους αποτελούν άγραφη πηγή δικαίου και αποκτούν δεσμευτικότητα από τα μέλη μιας μικρής ή μεγάλης κοινωνίας. Οι Επτανήσιοι ανέκαθεν είχαν μια πληθώρα από ήθη και έθιμα. Μεταξύ αυτών και οι Λευκαδίτες, οι παλαιότεροι εκ των οποίων τα εφαρμόζουν μετά μανίας, ενώ πολλοί από τους νεότερους τα παρακολουθούν με ενδιαφέρον. Τα Χριστούγεννα, λοιπόν, είναι μια από τις μεγαλύτερες γιορτές του Χριστιανισμού. Οι Λευκαδίτες, τα υποδέχονται με την διαχρονική τους ρουτίνα. Θα ανατρέξουμε σε κάποια εντυπωσιακά χριστουγεννιάτικα έθιμα της Λευκάδας.
Οι «κουτσούνες»
Οι «κουτσούνες» ή «αγριοκρεμμύδες» είναι ουσιαστικά άγρια κονδυλοφόρα φυτά που από τους Λευκαδίτες θεωρούνταν σύμβολα τύχης. Οι Λευκαδίτες ξερίζωναν τις κουτσούνες από τις εξοχές και τις τοποθετούσαν στα ισόγεια των σπιτιών (στα «κατόγια») ή στις κουζίνες.
Το Χριστόψωμο
Το Χριστόψωμο είναι ουσιαστικά το Λευκαδίτικο χριστουγεννιάτικο ψωμί που παραδοσιακά ετοιμαζόταν από τις Λευκαδίτισσες νοικοκυρές. Το έθιμο είναι αρκετά παλαιό, καθώς στην Λευκάδα η παρασκευή προϊόντων ζύμης είναι κάτι που υπάρχει ακόμη και από την αρχαιότητα. Το Χριστόψωμο διαφέρει αρκετά από το καθημερινό ψωμί, αυτός είναι και ο λόγος ύπαρξης του άλλωστε. Είναι ένα ψωμί καλοζυμωμένο, αφράτο και με ωραία μυρωδικά.
Τα παλαιότερα χρόνια, έδινε ιδιαίτερη χαρά στους Λευκαδίτες, καθώς τους έδινε την ευκαιρία να δοκιμάσουν ένα ξεχωριστό και εύγευστο ψωμί. Οι νοικοκυρές, λοιπόν, συχνά αναμίγνυαν τα αλεύρι τους με αλεύρι του εμπορίου και ξεκινούσαν να παράγουν το έργο τέχνης τους ζυμώνοντας μέσα στο ξύλινο χωριάτικο σκαφίδι τις παραμονές των Χριστουγέννων. Έτριβαν το αλεύρι με λίγο λάδι και χρησιμοποιούσαν διάφορα μυρωδικά και μπαχαρικά όπως κανέλα, γαρύφαλλα, μάραθο και κόλιαντρο. Τα ανακατεύουν καλά, ρίχνουν το υλικό στη ζύμη με αλατισμένο νερό και ξεκινάει το ζύμωμα. Πρόκειται για ένα ψωμί που δεν παρασκευάζεται με ιδιαίτερη ευκολία, απαιτεί κόπο και χρόνο. Κάποια είδη του Χριστόψωμου είναι η λειτουργιά, ο «Σταυρός» (που είναι σε σχήμα Σταυρού), το ψωμί για τη μέρα των Χριστουγέννων και το ψωμί για τη μέρα της Πρωτοχρονιάς. Στη μέση του Χριστόψωμου που κόβεται την ημέρα των Χριστουγέννων πλάθουν ένα ζυμάρι με το Θείο Βρέφος.
Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων και το κόψιμο του «Σταυρού»
Κάθε Λευκαδίτικη οικογένεια συγκερώνονταν το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων στο γιορτινό τραπέζι. Στο κέντρο του τραπεζιού, τοποθετούνταν ένα μπουκάλι κρασί και ένα μπουκάλι λάδι. Το αρχαιότερο ηλικιακά μέλος της οικογένειας (ο «προγιαστός», σύμφωνα με το τοπικό ιδίωμα), έπιανε το ψωμί και το χάραζε σε τέσσερα κομμάτια πάλι σε σχήμα Σταυρού. Στη συνέχεια, το τοποθετούσε ακριβώς πάνω από τα μπουκάλια στο κέντρο του τραπεζιού. Κάθε μέλος της οικογένειας, έπιανε από ένα κομμάτι με το δεξί του χέρι κι έτσι έκοβαν το ψωμί. Όλοι οι Λευκαδίτες ξέρουν γι’ αυτό το έθιμο και πολλές οικογένειες το εφαρμόζουν ακόμη.
Τα κάλαντα και το «πορτοκάλι»
Φυσικά, δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα πασίγνωστα κάλαντα, αλλά οι Λευκαδίτες είχαν και κάτι ιδιαίτερο που ονομάζεται «πορτοκάλι». Πρόκειται για ένα έθιμο ξεχασμένο από τους Λευκαδίτες εδώ και πολλά χρόνια πλέον. Το «πορτοκάλι» ήταν ένα έθιμο κατά το οποίο κάποιος από μια παρέα που είχε βγει για κάλαντα την παραμονή των Χριστουγέννων, κρατούσε στο χέρι του ένα μικρό πιάτο με ένα πορτοκάλι. Ήταν αυτός που χτυπούσε τις πόρτες των σπιτιών και ρωτούσε «να τα πούμε;».
Η Λευκάδα διαθέτει ευρεία γκάμα εθίμων, όπως είναι γνωστό. Παραπάνω σάς παρουσιάσαμε κάποια που ενδεχομένως να μην γνωρίζατε.
Πηγές:
Πανταζής Κοντομίχης, Λαογραφικά Σύμμεικτα Λευκάδας (1995), Εκδόσεις Γρηγόρη.
Τα Χριστόψωμα. Ανακτήθηκε από aromalefkadas.gr/τα-χριστόψωμα/?fbclid=IwAR2bcA3OxappLtqSA8jYKrrl-kmq6-1o5gyshwBEOg7l8Ygc4xWJxn7bCfM (Τελευταία επίσκεψη: 26/12/2020)
Χριστουγεννιάτικα Ήθη και Έθιμα Λευκάδας. Ανακτήθηκε από aromalefkadas.gr/χριστουγεννιάτικα-ήθη-και-έθιμα-της-λ/?fbclid=IwAR2SgWEFSX4TUlYN9PeKnUsF8AqBv69GOlB2tDTK2NNAlYdGIogdT2vavBw (Τελευταία επίσκεψη: 26/12/2020)
Ήθη και Έθιμα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς στα Χωριά της Λευκάδας. Ανακτήθηκε από kolivas.de/archives/399139 (Τελευταία επίσκεψη: 26/12/2020)
Χριστουγεννιάτικα Έθιμα της Ελλάδας – Μπομπότες και Μπλαούνες στα Επτάνησα. Ανακτήθηκε από iefimerida.gr/news/82435/χριστουγεννιάτικα-έθιμα-της-ελλάδας-μπομπότες-και-μπλαούνες-στα-επτάνησα (Τελευταία επίσκεψη: 26/12/2020)
Ο Ζακχαίος και το Έθιμο με το Πορτοκάλι. Ανακτήθηκε από aromalefkadas.gr/ο-ζακχαίος-και-το-έθιμο-με-το-πορτοκάλι/ (Τελευταία επίσκεψη: 26/12/2020)
Λευκάδα: Παραδόσεις στο «Νησί των Ποιητών». Ανακτήθηκε από gnoristetinellada.gr/paradosi/ethima/5109-lefkada-paradoseis-sto-nisi-ton-poiiton (Τελευταία επίσκεψη: 26/12/2020)
