Οι συνοικίες της παλιάς Αθήνας: Όταν το Κολωνάκι ονομαζόταν Κατσικάδικα

Είναι μάλλον απίθανο να μην έχει ακούσει κάποιος τη λέξη “Κολωνάκι”, πόσο μάλλον την έκφραση “Λαός και Κολωνάκι”, η οποία και χάρισε τον τίτλο της στην γνωστή παλιά ελληνική ταινία. Ο παιγνιώδης χαρακτήρας της έκφρασης αυτής έγκειται στην μεγάλη διαφορά που παρουσιάζουν δύο αξιοσημείωτες και ομόηχες συνοικίες του κέντρου της πρωτεύουσας -Κολωνός και Κολωνάκι- ως προς την κοινωνική και οικονομική υπόσταση των κατοίκων τους.

Το Κολωνάκι είναι αδιαμφισβήτητα συνώνυμο του lifestyle, η αρχετυπική αριστοκρατική συνοικία που συναντάται σε κάθε μεγαλούπολη που σέβεται τον εαυτό της. Γνωρίζατε όμως ότι πριν το 1900 της είχε προσδοθεί μία ονομασία, η οποία ουδέποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί αντιπροσωπευτική της σύγχρονης εκλεπτυσμένης αισθητικής της; Για να μην επιτείνεται άσκοπα η αγωνία σας (η οποία είναι δεδομένο ότι δεν υπάρχει, εφόσον διαβάσατε τον τίτλο του άρθρου) το Κολωνάκι ήταν παλαιότερα γνωστό ως Κατσικάδικα.

Γενικά

Η συνοικία του Κολωνακίου οριοθετείται από το Μέγαρο Μουσικής στα ανατολικά και την οδό Σίνα στα δυτικά κατά κανόνα, ενώ φθάνει μέχρι και την οδό Πανεπιστημίου. Σε ό,τι αφορά στην ονομασία του, την οφείλει σε μία μαρμάρινη κυλινδρική στήλη ύψους 2 μέτρων και διαμέτρου 30 εκατοστών, η οποία βρέθηκε κοντά στην περιοχή και αναστηλώθηκε στην δεξιά σκάλα της Δεξαμενής. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η λεπτομέρεια, ότι τέτοια “κολωνάκια” είχαν στηθεί σε πολλά σημεία της πόλης. Η συνήθεια αυτή της τοποθέτησης μικρών μνημείων έχει αποκρυσταλλωθεί από την τάση των Αθηναίων κατά το Μεσαίωνα να διεξάγουν θυσίες νεαρών ζώων, των οποίων προηγούνταν λιτανείες και διάφορες ιεροτελεστίες προς αποφυγή επιδημιών ή άλλων δυσμενών γεγονότων. Οι λιτανείες αυτές κατέληγαν στον τόπο όπου βρισκόταν τοποθετημένο το “κολωνάκι”.

Διαβάστε επίσης Η ιστορική επίσκεψη Ομπάμα στην Αθήνα (συναντήσεις και στιγμιότυπα)

Σημείο αναφοράς για την συνοικία του Κολωνακίου αποτελεί η πλατεία Δεξαμενής, στην οποία είχε στηθεί το περίφημο κολωνάκι που χάρισε το όνομά του μεταγενέστερα στην συνοικία. Επίσημα, καλείται πλατεία Φιλικής Εταιρίας, λόγω της προτομής του Ε. Ξάνθου, που τοποθετήθηκε εκεί το 1930, παρουσία και του ποιητή Κωστή Παλαμά. Βέβαια, το γεγονός αυτό δεν κρίθηκε αρκετό να υπερκεράσει την ιστορικότητα του ονόματος “Δεξαμενή”.

Advertising

Κατσικάδικα

Για πολλές δεκαετίες το Κολωνάκι αποτελούσε έναν από τους μεγαλύτερους βοσκοτόπους της Αθήνας. Τα κοπάδια κυριολεκτικά αποτέλεσαν ανάχωμα για την πρώτη απόπειρα δενδροφύτευσης του Λυκαβηττού, καθώς κατέφαγαν τα δέντρα. Ήταν το σημείο εκείνο στο οποίο οι Λιδωρικιώτες βοσκοί εξασφάλιζαν νερό και τροφή για τα ζώα τους. Λόγω του μεγάλου πληθυσμού αιγών, αλλά και προβάτων όπως μαρτυρούν οι παλιές φωτογραφίες, δόθηκε στην περιοχή το όνομα “Κατσικάδικα“.

Η διαμάχη περιβολάρηδων και βοσκών

Ωστόσο, την ίδια εποχή που το Κολωνάκι ήταν γνωστό ως Κατσικάδικα, συνέβη το πλέον παράδοξο. Τέθηκαν δηλαδή οι βάσεις που θα του στερούσαν αυτή την ονομασία. Τι εννοούμε άραγε με αυτό; Επί δημαρχίας Αναργύρου Πετράκη (1842), στοχοποιήθηκαν οι βοσκοί από τους περιβολάρηδες της ευρύτερης περιοχής του Λεκανοπεδίου. Οι τελευταίοι κατηγορούσαν τους πρώτους, ότι τα κοπάδια τους κατέστρεφαν τις καλλιέργειες, καθώς αφήνονταν ανεξέλεγκτα να βοσκήσουν. Οι αντιδράσεις, οι οποίες λόγω της παλαιότητας του προβλήματος δεν ήταν πρωτόγνωρες, ξεκίνησαν αυτή τη φορά από τους κατοίκους του Ελαιώνα, καθώς και από όσους διέθεταν περιβόλια στις περιοχές του Ρέντη, του Μοσχάτου και εκατέρωθεν του ποταμού Κηφισού. Το Κολωνάκι, η Πλάκα και η περιοχή κοντά στο Θησείο βρέθηκαν στο επίκεντρο της έριδας.

Διαβάστε επίσης Black Duck Garden: ένας κήπος στο κέντρο της Αθήνας

Λήψη μέτρων

Σήμερα, η εικόνα των κοπαδιών αιγοπροβάτων και βοοειδών σε περιοχές, που είναι συνυφασμένες με το αστικό περιβάλλον της Αθήνας, φαντάζει ξένη. Γενικά, σε ό,τι αφορά το Κολωνάκι, η περιοχή πάνω από την οδό Πανεπιστημίου ήταν ερημική, με ρέματα και γεφύρια, ενώ η Ακαδημίας αποτελούσε το άκρον της πόλης. Κατά συνέπεια, το Κολωνάκι σαν συνοικία δεν υφίστατο, αλλά αποτελούσε το έρμαιο των ζώων βοσκής και φυσικά των ποιμένων τους. Εκείνη την εποχή αυτή η μάλλον βουκολική σκηνή ήταν απολύτως συνηθισμένη, ένα κομμάτι της τότε αθηναϊκής ρουτίνας, όμως ταυτόχρονα ήταν ευχής έργον να παύσει να αποτελεί πραγματικότητα για πρακτικούς και πολιτικούς λόγους. Ο δήμαρχος, σταθμίζοντας την κατάσταση όπως είχε διαμορφωθεί και υπό την πίεση των υπεράριθμων παραγωγών-καλλιεργητών, εξέδωσε την εξής ανακοίνωση: “απαγορεύομεν εις πάντα έχοντα ποίμνιον προβάτων ή αγέλη βοών και λοιπών παντός είδους ζώων να επελαύνη αυτά εντός της περιοχής των Αθηνών και του ελαιώνος καθ’όλην αυτού την περιφέρειαν”.

Αξιοσημείωτο είναι πάντως το γεγονός, ότι ο δήμαρχος εξαιρούσε από την εφαρμογή του μέτρου την Πλάκα, επιτρέποντας “να βοσκώσι τα εργατικά ζώα των Πλακιωτών”. Έτσι, το Κολωνάκι και το Θησείο έχασαν τη θέση που είχαν ως περίοπτοι βοσκότοποι της Αθήνας.

Advertising

Η εξέλιξη του Κολωνακίου μεταγενέστερα

Το Κολωνάκι οικιστικά άρχισε να αναπτύσσεται από τη δεκαετία του 1860 και μέχρι τη δεκαετία του 1880 συγκέντρωνε μη αξιόλογο αριθμό κατοίκων. Άλλωστε, όπως αναφέραμε ευάριθμες φορές, ήταν περισσότερο βοσκοτόπια. Μάλιστα, η τοποθεσία ήταν τόσο ερημική, που καθιστούσε τη διέλευση από τη Δεξαμενή επικίνδυνη τις νύχτες. Ωστόσο η μικρή απόσταση από τα Βασιλικά Ανάκτορα (Βουλή των Ελλήνων) βοήθησε σημαντικά στην ανάπτυξη της περιοχής, αρχικά με τη συγκέντρωση διανοουμένων και γενικά ανθρώπων των γραμμάτων, των τεχνών και του πολιτισμού κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα. Ενδεικτικά, κάτοικοι του Κολωνακίου έχουν υπάρξει κατά καιρούς οι Ιωάννης Κονδυλάκης, Μάρκος Αυγέρης, Μ.Καραγάτσης, Ελευθέριος Βενιζέλος, Νίκος Καζαντζάκης και πολλοί άλλοι.

Διαβάστε επίσης Γραμμενοχώρια: Πλούσιο πολιτιστικό περιβάλλον

Κολωνάκι: Χθες και σήμερα

Κολωνάκι

Σήμερα, οι συστάσεις είναι περιττές για το Κολωνάκι. Είναι σαφέστατα μία από τις όμορφες συνοικίες της Αθήνας, σε ό,τι αφορά την εντυπωσιακή αρχιτεκτονική και την ιστορία των μνημείων της. Ας μην ξεχνάμε, ότι τα κτίρια της Αθηναϊκής Τριλογίας βρίσκονται εκεί. Η θέση του Κολωνακίου, στα ριζά του Λυκαβηττού, είναι ίσως το μόνο που το συνδέει με το παρελθόν. Ωστόσο, η Δεξαμενή και οι σκάλες που χάνονται μέσα σε ένα συνονθύλευμα πρασίνου και σκιάς, υπενθυμίζουν πτυχές της ιστορίας του, αποτυπωμένες σε παλιές φωτογραφίες, έρμαια της λήθης.

Πηγές:

Advertising