Γεωγραφία
Η Πάρος είναι ένα από τα μεγαλύτερα νησιά των Κυκλάδων (186 τ.χλμ. έκταση). Βρίσκεται δυτικά της Νάξου και ανατολικά της Αντιπάρου, στο κέντρο των θαλάσσιων δρόμων του Αιγαίου, σε απόσταση 90 ναυτικών μιλίων από τον Πειραιά. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Παροικιά, στην δυτική ακτή. Δεύτερη σε μέγεθος, η Νάουσα, το κοσμικό ψαροχώρι, ένα από τα πιο όμορφα λιμανάκια στο Αιγαίο. Πολύ σημαντικά για την Πάρο είναι και τα ολοζώντανα, γραφικά χωριά της. Το κλίμα της Πάρου είναι εύκρατο, νησιωτικό. Οι χειμώνες της είναι ήπιοι με λίγες βροχές.
Η Πάρος είναι από τα εύφορα νησιά των Κυκλάδων. Παράγει κρασί, γνωστό από την αρχαιότητα, λάδι, δημητριακά και φρούτα. Ιδιαίτερα η αμπελουργία, τα τελευταία χρόνια, γνωρίζει νέα άνθηση και τα επώνυμα παριανά κρασιά που εμφιαλώνονται στα σύγχρονα οινοποιεία του νησιού, είναι φημισμένα σε όλο τον κόσμο. Οι Παριανοί εκτός από την γεωργία ασχολούνται με την αλιεία και την κτηνοτροφία. Σήμερα η Πάρος είναι δημοφιλής τόπος διακοπών, παρουσιάζωντας αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη.
Η Πάρος στο βάθος των αιώνων
Η Πάρος κατοικείται από την 4η χιλιετία π.Χ. και γνώρισε περιόδους μεγάλης οικονομικής και καλλιτεχνικής ακμής, αλλά και περιόδους λεηλασιών, έντονης βίας, παρακμής και αφάνειας. Κατά τη γεωμετρική εποχή φτάνουν στο νησί Αρκάδες έποικοι, ο αρχηγός των οποίων Πάρος, έδωσε το όνομα στο νησί. Οι Αρκάδες συγχωνεύονται με τους Ίωνες που εμφανίζονται αργότερα και η Πάρος εξελίσσεται σε μεγάλη ναυτική δύναμη μέσα από την εμπορία του παριανού μαρμάρου, γνωστού για τη διαύγεια του. Στα κλασσικά χρόνια η Πάρος συμμαχεί με τους Πέρσες, που προσπαθούν να υποτάξουν τον Ελλαδικό χώρο. Η ήττα τους όμως στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, οδηγεί τους Πέρσες σε υποχώρηση. Κατά την εποχή αυτή στο νησί δραστηριοποιούνται κορυφαίοι γλύπτες, μεταξύ των οποίων, ο Σκόπας ο Πάριος. Από τα σημαντικότερα έργα του, το 395 π.Χ. είναι ο ναός της Αλέας Αθηνάς στην Τεγέα της Αρκαδίας.
Η Πάρος που αρχίζει να χάνει την παλιά της δύναμη, υπόκυψε, με χρονολογική σειρά, στους Μακεδόνες, στους Πτολεμαίους, στο Μιθριδάτη και τους Ρωμαίους. Νέα ταλαιπωρία για την Πάρο, οι συνεχείς επιθέσεις και επιδρομές των πειρατών. Η μεγαλύτερη καταστροφή όμως γίνεται από το γνωστό πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα. Τότε είναι που κατακτάται από τους Τούρκους (1560 μ.Χ). Από την Πάρο δεν έλειψαν και οι Γερμανοί, αναγκάζοντας τους παριανούς να φύγουν για τον Πειραιά ή για το εξωτερικό. Το νησί ξανακατοικείται μετά το 1960 και το κύριο μέρος της ανάπτυξής του προέρχεται από τον τουρισμό, όπως και σήμερα.
Οι γαστρονομικοί θυσαυροί του νησιού
Πρωταγωνιστικό ρόλο στη γαστρονομία της Πάρου, έχουν τα προϊόντα που προέρχονται από την παριανή γη και θάλασσα. Η μαγειρική των παριανών είχε ως βάση ό,τι προσφέρει απλόχερα η φύση: χόρτα, μανιτάρια, κάπαρη, σαλιγκάρια, ρίγανη και διάφορα βότανα. Tο ψάρι και το κρέας βρισκόταν πολύ αραιά στο τραπέζι τους. Οι νοικοκυρές όμως, με ευρηματικό τρόπο “πάντρεψαν” τα υλικά που είχαν στη διάθεσή τους και έτσι δημιούργησαν γεύσεις που χαρακτηρίζουν την κουζίνα της Πάρου. Η παριανή Μαγειρική, αναπόσπαστο τμήμα του λαϊκού πολιτισμού του νησιού, μεταδιδόταν προφορικά από γενιά σε γενιά. Τα αγαπημένα μας πιάτα που σας προτείνουμε ανεπιφύλακτα να δοκιμάσετε είναι η ρεβιθάδα , οι αγκινάρες και τα κάλφα με σκορδαλιά.
Φυσικά ο επισκέπτης δεν μπορεί να φύγει από το νησί εάν πρώτα δεν έχει δοκιμάσει τα κολόπια. Τα κολόπια ή χορτοφουσκωτές είναι πίτες στο φούρνο, γεμισμένες με χόρτα της εποχής που διακρίνονται για την νοστιμιά τους. Άλλα χαρακτηριστικά τοπικά φαγητά που συναντούμε σε οικογενειακά γεύματα είναι: Μαυρομάτικα φασόλια με σέσκουλα, σαλιγκάρια με μυρμηγκέλι (χειροποίητο κριθαράκι), μπακαλιάρος με σπανάκι, λαγός στιφάδο. Ακόμα,εξαιρετικά τυριά όπως η ξινομυζήθρα, το λαδοτύρι, το τυρί της άρμης, το τουλουμίσιο και η μυζήθρα, νοστιμίζουν το τραπέζι της Πάρου. Βέβαια για να ολοκληρωθεί το παριανό τραπέζι, χρειάζεται το παριανό κρασί από τους φημισμένους αμπελώνες της Πάρου με τις περίφημες ποικιλίες, όπως κόκκινη Μανδηλαριά και λευκή Μονεμβασιά.
Οι παραδοσιακοί χοροί της Πάρου
Η Πάρος είναι ένα νησί όπου ο χορός είναι συνυφασμένος με την καθημερινότητα. Ο Αγερανός είναι ο χαρακτηριστικότερος χορός της Πάρου όπου χορεύεται και τραγουδιέται την περίοδο της Αποκριάς χωρίς τη συνοδεία μουσικών οργάνων. Ένας από τους πιο αγαπητούς χορούς που εκφράζει τους ντόπιους σε όλες τις εκδηλώσεις χαράς, όπως πανηγύρια, παρέα στο σπίτι, μέχρι το γάμο, τη βάπτιση και άλλα είναι ο συρτός. Ο συρτός χορεύεται από δύο ζευγάρια που πραγματοποιούν το σχήμα μαιάνδρου, εσωτερικά βρίσκονται γυναίκες κρατώντας τα αριστερά τους χέρια, ενώ εξωτερικά τις κρατάνε οι άνδρες με μαντήλια. Οι άνδρες ρυθμίζουν την κινητικότητα του χορού.
Ο πιο διαδεδομένος και αγαπητός χορός στη νεότερη γενιά και ο μόνος που μπορούμε να συναντήσουμε σήμερα στην Πάρο τόσο έντονα είναι ο μπάλος. Δυστυχώς όμως, δεν έχει διατηρηθεί ο χαρακτήρας του χορού από τα παλαιότερα χρόνια. Ουσιαστικά όταν μιλάμε για τον τοπικό μπάλο αναφερόμαστε:
- στον τσαμπουνιστό
- στον μπάλο με βιολί, όπου συναντάμε διαφορές κυρίως στο χορευτικό ύφος. Λόγω της ευρείας διάδοσης παρατηρούνται χορευτικές διαφορές, ακόμα και από χωριό σε χωριό. Ο μπάλος είναι ζευγαρωτός χορός και αποτελεί το αποκορύφωμα της έκφρασης των μερακλήδων στα γλέντια. Σημαντικό είναι να αναφερόμαστε στη διαφορετική συνοδεία λαούτου που χαρακτηρίζει το μπάλο σε σχέση με το συρτό.
Τέλος, ο Χασάπικος από τις Λεύκες είναι ανδρικός χορός με λαβή από τους ώμους, τον οποίο οι κάτοικοι του ορεινού χωριού Λεύκες διαμόρφωσαν ανάλογα με τον τοπικό χαρακτήρα. Ο ιδιαίτερα αγαπητός σκοπός του προέρχεται από τη Σύρο. Δυστυχώς, δεν έχει διαδοθεί στους νέους και είναι λίγοι οι μεγαλύτεροι που τον κρατούν ακόμα ζωντανό. Δεν πρόκειται για ένα χορογραφημένο χασάπικο μιας παρέας, αλλά για ένα κοινά αποδεκτό χορό σε όλο το χωριό.
Η Παναγία η Εκατονταπυλιανή
Στην Παροικία, πρωτεύουσα της Πάρου, σε μικρή απόσταση από το λιμάνι, βρίσκεται ο επιβλητικός ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής. Πρόκειται για έναν από τους σπουδαιότερους και καλύτερα διατηρημένους χριστιανικούς ναούς, του Ελλαδικού χώρου. Σύμφωνα με την παράδοση της Πάρου, ο ναός χτίστηκε στα μέσα του 4ου αι. από την Αγία Ελένη ή από το Μεγάλο Κωνσταντίνο, ο οποίος εκπλήρωσε το τάμα της μητέρας του. Στην ίδια τοποθεσία υπήρχε ένας ναός, πριν από τον 4ο αιώνα. Η ονομασία του Ναού της Εκατονταπυλιανής ή Καταπολιανής, προέρχεται από τον όρο “καταπόλα” και σημαίνει “κατά την πόλη”, καθώς πιθανότατα “δείχνει” το σημείο όπου βρισκόταν η αρχαία πόλη της Πάρου. Η σημερινή, επίσημη ονομασία του Ναού είναι Εκατονταπυλιανή.
Οι δύο ανθρώπινες μορφές που βρίσκονται στις κυβοειδής βάσεις που στηρίζουν ένα μαρμάρινο διάκοσμο, εξάπτουν τη λαϊκή φαντασία. Λέγεται, πως οι δύο μορφές αναπαριστούν τον πρωτομάστορα και το μαθητή του. Στην πραγματικότητα ωστόσο, πρόκειται για τις μορφές δύο σατύρων, που αποσπάστηκαν από κάποιο αρχαίο ιερό του Διονύσου. Και αυτό, γιατί οι δύο μορφές δεν έχουν καμία σχέση με την Εκατονταπυλιανή, καθώς είναι πολύ παλιότερες. Μέσα στο Ιερό Βήμα της Εκατονταπυλιανής, βρίσκονται δύο από τα σημαντικότερα μνημεία του ναού, τα οποία, επειδή συναντώνται σπανιότατα σε άλλους παλαιοχριστιανικούς ναούς, αποκτούν μέγιστη σπουδαιότητα. Αυτά είναι το Κιβώριο (μαρμάρινο επιστέγασμα της Αγίας Τραπέζης) και το Σύνθρονο (μικρό αμφιθέατρο, στο βάθος της κόγχης του Ιερού Βήματος). Υπάρχουν επίσης δύο μαρμάρινοι θρόνοι, χαμηλότεροι όμως και απλούστεροι, που προορίζονταν ασφαλώς για τους βοηθούς του αρχιερέα.
Πηγές:
- https://www.e-kyklades.gr/travel/tourism/paros?lang=el
- http://www.aboutparos.gr
- Παριανή γαστρονομία
- Γιώργος Λιάρος, χοροδιδάσκαλος
Σύνταξη κειμένου: Βασιλική Τριανταφυλλοπούλου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
