Γεωγραφία
Η σημερινή Τεγέα βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του εύφορου οροπεδίου της Μαντινείας, στην περιοχή της αρχαίας Τεγέας. Απέχει από την Τρίπολη 10 χλμ. Η Τεγέα περιλαμβάνει 16 χωριά που απλώνονται στον ομώνυμο εύφορο κάμπο:
Στάδιο, Επισκοπή, Ρίζες, Μαγούλα, Αλέα, Κερασίτσα, Βουνό, Στρίγκο , Τζίβα, Λιθοβούνια, Μαυρίκι, Γαρέα, Μανθυρέα, Κάνδαλο, Καμάρι και Ψηλή Βρύση. Με το σχέδιο Καποδίστρια οι ισάριθμες τέως κοινότητες συνέστησαν Δήμο, το Δήμο Τεγέας με έδρα το χωριό Στάδιο. Η περιοχή της Τεγέας είναι κατ’ εξοχήν αγροτική. Ο κάμπος της, από τους πιο εύφορους της Αρκαδίας. Είναι γεμάτος περιβόλια, κήπους, οπωρώνες και χωράφια με καλλιέργειες. Ονομαστά είναι τα γεωργικά προϊόντα της: κεράσια, βύσσινα, μήλα, κουκιά, πατάτες, σκόρδα κλπ.
Η τεγεατική γη στην προϊστορία
Η Τεγεάτις, η επικράτεια, δηλαδή, της αρχαίας Τεγέας των ιστορικών χρόνων, βρισκόταν σε στρατηγική θέση. Σε αυτήν την περιοχή αναπτύχθηκε πολιτισμός καθ’όλη την νεολιθική περίοδο. Κατά την μυθολογική παράδοση, η Τεγέα εμφανίζεται να πρωταγωνιστεί στην Αρκαδία, στο τέλος των μυκηναϊκών χρόνων. Οι Τεγεάτες απέκρουσαν όλες τις επιδρομές των Δωριέων, κάνοντας την αυτοχθονία συστατικό στοιχείο της αρκαδικής ταυτότητας. Το 1200 π.Χ υπό τον Αγαπήνορα συμμετέχει στον Τρωικό Πόλεμο. Μετά την πτώση της Τροίας, ο στόλος των Αρκάδων εξαιτίας τρικυμίας εξωκείλει στην Κύπρο. Ο Αγαπήνωρ ιδρύει την Πάφο και το ναό της Αφροδίτης στην Παλαίπαφο.
Κατά την μέση και νεότερη νεολιθική περίοδο η Τεγέα παρουσιάζει ανάπτυξη σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αυτό φαίνεται από αρχαιολογικές ανασκαφές κοντά στο χωριό Άι-Γιωργίτικα και στον Άγιο Κωνσταντίνο. Έχουμε πληθυσμιακή αύξηση, εντατικοποίηση της καλλιέργειας της γης, οργανωμένα νεκροταφεία και εμπορικές συναλλαγές. Στην συνέχεια έχουμε ομαλή μετάβαση στην εποχή του Χαλκού, με ανάπτυξη της ναυτιλίας και των εξωτερικών σχέσεων. Εκείνη την περίοδο φαίνονται τα πρώτα δείγματα αστικοποίησης με πολεοδομικά συστήματα και οχυρώσεις. Από το 1600 μέχρι και το 1100 έχουμε δείγματα μυκηναϊκών κέντρων όπως φαίνεται στην ανασκαφή στην Σκυρίτιδα. Την ίδια περίοδο η γραμμική Β’ υιοθετήθηκε και από τους Τεγεάτες.
Γεωμετρικοί, αρχαϊκοι και κλασικοί χρόνοι στην Τεγέα
Κατά τους γεωμετρικούς χρόνους η Τεγέα αναπτύσσεται σε μια αγροτική κοινωνία με βάση την κτηνοτροφία και την γεωργία. Κύτταρο της κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης είναι ο οίκος. Αυτές οι κοινωνίες ζούσαν γύρω από ιερά ,και αποτέλεσαν τους πρώτους οικισμούς. Αποτελούν δείγματα πρώτης μορφής κοινωνικοποίησης. Τα αγγεία τους είναι μεγαλύτερα από το συνηθισμένο μέγεθος και έχουν διάκοσμο ομόκεντρους κύκλους και ραβδώσεις. Το 775 π.Χ., οι Σπαρτιάτες ύστερα από δελφικό χρησμό επιχειρούν να υποτάξουν την Τεγέα. Ηττώνται και αιχμαλωτίζονται.
Κατά τα αρχαϊκά χρόνια οι Σπαρτιάτες θέτουν υπό τον έλεγχό τους την Τεγέα, ως σύμμαχο. Το 480 π.Χ. η Τεγέα συμμετέχει στην υπεράσπιση των Θερμοπυλών, στο πλευρό των Σπαρτιατών, υπό το βασιλιά Λεωνίδα. Ένα χρόνο μετά οι Τεγεάτες διακρίνονται στη μάχη των Πλαταιών. Στην συνέχεια γίνεται προσπάθεια αποστασιοποίησης της Τεγέας από την Πελοποννησιακή Συμμαχία. Δεν τα καταφέρνει και το 431 π.Χ. κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ως μέλος της Πελοποννησιακής Συμμαχίας παρατάσσεται στο πλευρό της Σπάρτης. Μια δεκαετία αργότερα, αρνείται να μετάσχει σε αντισπαρτιατικό συνασπισμό. Το 418 π.Χ. πραγματοποιείται η μάχη της Μαντινείας. Η Σπάρτη και η Τεγέα νικούν τους συνασπισμένους Αργείους, Αθηναίους και Μαντινείς. Επιπλέον συμμετέχει στα γεγονότα που έλαβαν χώρα στη Σικελία και στην εκστρατεία του Αγησιλάου στη Μικρά Ασία.
Το 364 π.Χ. λαμβάνει χώρα μια ακόμη σύγκρουση αυτή την φορά μεταξύ Αρκάδων και Ηλείων με αφορμή τη διαφιλονικούμενη περιοχή της Τριφυλλίας. Μετά τη νίκη τους και ύστερα από μάχη, οι Αρκάδες θέτουν υπό τον έλεγχό τους και το ιερό της Ολυμπίας. Το 346 π.Χ.οι Πελοποννήσιοι, πλην Λακεδαιμονίων, συμμαχούν με τον Φίλιππο Β΄, ο οποίος προειδοποιεί τη Σπάρτη να απόσχει κάθε εχθρικής ενέργειας. Ο Φίλιππος Β΄ προχωρεί σε συνοριακούς διακανονισμούς στην Πελοπόννησο. Η Σπάρτη αποδυναμώνεται. Στην Τεγέα αποδίδονται οι Καρυές και η Σκιρίτιδα. Στους Αργείους η Θυρεάτις και όλη η Κυνουρία. Η κλασσική εποχή κλείνει το 332 π.Χ. Κατά την εκστρατεία του Αλεξάνδρου στην Ανατολή, οι Τεγεάτες συμμαχούν με τη Σπάρτη και εξεγείρονται κατά των Μακεδόνων. Η πολιορκία της Μεγάλης Πόλεως αποτυγχάνει.
Η ελληνιστική περίοδος και η μεγάλη προσβολή
Η ελληνιστική περίοδο βρίσκει την Μεγάλη Πόλη να προσχωρεί στην Αχαϊκή Συμπολιτεία. Ακολουθούν σταδιακά και οι υπόλοιποι Αρκάδες συμπεριλαμβανομένης και της Τεγέας. Το 228 π.Χ. καταλαμβάνεται από τον Σπαρτιάτη μεταρρυθμιστή βασιλέα Κλεομένη. Ο Κλεομένης Γ’ όμως, αποδίδει στην Τεγέα την αυτονομία της, η οποία θα διαρκέσει για τρία έτη. Το 222 π.Χ. η έλευση στην Πελοπόννησο του Μακεδόνα Βασιλιά, Αντιγόνου Γ΄θα υπονομεύσει την αυτονομία των αρκαδικών πόλεων. Η Τεγέα πολιορκείται, παραδίδεται και δέχεται την εγκατάσταση μακεδονικής φρουράς. Μετά τη νίκη στη Σελλασία, και όσον αφορά στην Τεγέα, ο Αντίγονος αποκαθιστά την “πάτριον πολιτείαν” και αποσύρει τη φρουρά.
Το 210 π.Χ. ο τύραννος της Σπάρτης, Μαχανίδας, καταλαμβάνει την Τεγέα. Ο Μαχανίδας φονεύεται από το Φιλοποίμενα σε μάχη κοντά στη Μαντίνεια και η Τεγέα εντάσσεται εκ νέου στους κόλπους της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Σχεδόν 2 αιώνες μετά ο Οκταβιανός τιμωρεί τους Τεγεάτες για τη στάση που τήρησαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, οπότε και συμπαρατάχθηκαν με το Μάρκο Αντώνιο.
Το ελεφαντοστέινο λατρευτικό άγαλμα της Αθηνάς Αλέας, έργο του Ενδοίου, μεταφέρεται στη Ρώμη. Από το ναό της Αλέας Αθηνάς αφαιρούνται και οι χαυλιόδοντες του Καλυδωνίου Κάπρου. Όπως γίνεται κατανοητό, αυτό αποτέλεσε μεγάλη προσβολή για την Τεγέα.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο
Ευρήματα από όλες τις προαναφερθείσες εποχές υπάρχουν στις αίθουσες του αρχαιολογικού μουσείου της Τεγέας. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας, βρίσκεται στην κοινότητα Αλέας, περίπου 9 χλμ. νότια της Τρίπολης. Χτίστηκε κατά τα έτη 1907-08 και έτσι συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτων μουσείων της Ελλάδας. Με την πάροδο, βέβαια, του χρόνου οι συλλογές εμπλουτίστηκαν με κινητά ευρήματα από όλο το νομό. Αυτό οδήγησε το μουσείο Τεγέας να χάσει την ταυτότητα του, ενώ η επισκευή του κτηρίου ήταν πλέον επιτακτική ανάγκη. Έτσι μαζί με την κτηριολογική αναβάθμιση, ήρθε και η επανέκθεση του μουσείου. Αυτή η αναβάθμιση, ήταν που χάρισε στο μουσείο, την ευρωπαϊκή διάκριση το 2016. Η Κριτική Επιτροπή του European Museum βράβευσε το Αρχαιολογικό Μουσείο της Τεγέας «με την ύψιστη αναγνώριση για εξέχοντα επιτεύγματα».
Σήμερα, ο επισκέπτης, ανεξαρτήτως του κοινωνικού και εκπαιδευτικού του υποβάθρου, μπορεί να γνωρίσει την ιστορία, αρχαιολογία και τη μυθολογία της αρχαίας Τεγέας, όσα διαχρονικά συνέβησαν στη περιοχή, καθώς και την ιστορία της έρευνας κατά το 19ο και τον 20ό αι. Οι διαδραστικές επιφάνειες με τη δημιουργία χρονικού ιστορικού και εμπλουτισμού του με εικονιστικές παραστάσεις από την αρχαία τέχνη, παρουσιάζουν σχηματική απεικόνιση σημαντικών γεγονότων, όπως για παράδειγμα μαχών.
Αν θέλετε να γνωρίσετε από κοντά την μαγεία της ιστορίας της Τεγέας και της Αρκαδίας δεν έχετε παρά μόνο να επισκεφθείτε το συγκεκριμένο μουσείο. Το έμπειρο προσωπικό σε συνεργασία με τα τεχνολογικά μέσα θα σας βοηθήσουν να κάνετε ένα υπέροχο ταξίδι στη γη του μύθου, την Τεγέα.
Πηγές:
- http://www.tegeamuseum.gr
- Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας: ένα καινοτόμο τεχνολογικό ταξίδι στη γη του μύθου και της ιστορίας
- Οδηγός Αρχ. Μουσείου Τεγέας
Σύνταξη κειμένου: Βασιλική Τριανταφυλλοπούλου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
