Βώλακας Δράμας: Για τους λάτρεις της παράδοσης

Γεωγραφία

Ο Βώλακας, επίσημα Βώλαξ, είναι ορεινή κωμόπολη στο Νομό Δράμας και βρίσκεται σε ορεινή κοιλάδα του Φαλακρού όρους σε υψόμετρο 830 μέτρων. Απέχει 36 χλμ. από τη Δράμα και 12 χλμ. από το χιονοδρομικό κέντρο του Φαλακρού. Οι χαρακτηριστικές κεραμιδένιες στέγες και τα παλιά πέτρινα σπίτια προσδίδουν τη μυρωδιά του παραδοσιακού. Αποτελεί ένα πραγματικό κέντρο πολιτισμού με δρώμενα ζωντανά στην πάροδο του χρόνου. Υπάγεται στο Δήμο Κάτω Νευροκοπίου και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 1.028 κατοίκους. Ο Βώλακας είναι ένα ζωντανό χωριό και σε αντίθεση με άλλα χωριά της περιοχής, είναι πάντα γεμάτο από φωνές παιδιών που παίζουν στους δρόμους.

Η ιστορία του τόπου

Το όνομά του το πήρε από την ελληνική ετυμηγορία της λέξης Βώλαξ (=Βώλος, =σβώλος, =η πηλός). Η περιοχή του Βώλακα κατοικήθηκε από τον άνθρωπο από πολύ παλιά, αφού βρέθηκαν ίχνη ζώων, φολίδες, πυρήνες, και άλλα αποτμήματα, της Παλαιολιθικής Εποχής.

Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, ο Βώλακας αντιστάθηκε πεισματικά στον εκβουλγαρισμό, με την ηρωική δράση πολλών κατοίκων του. Το 1906 ο εθνομάρτυρας μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος επισκέφτηκε τον Βώλακα για να οργανώσει τον αγώνα. Συγκρότησε 14μελή ένοπλη ομάδα από κατοίκους του Βώλακα, με σκοπό την αντιμετώπιση του βουλγαρικού Κομιτάτου και της βουλγαρικής προπαγάνδας στην περιοχή. Τελικά το 1908, η εκκλησία και το σχολείο περιήλθαν στα χέρια των Ελλήνων που υπερτερούσαν των σχηματικών. Οι Βούλγαροι έκτισαν δικό τους ναό στη θέση της σημερινής πλατείας του χωριού. Τελικά την εκκλησία γκρέμισαν οι κάτοικοι του Βώλακα το 1933, για να μην τους θυμίζει τα δεινά που υπέστησαν από τους Βουλγάρους. Κατά την αποχώρηση των Βουλγάρων το 1913, έφυγαν και μαζί τους και περίπου 40 οικογένειες Βωλακιωτών.

Η μετανάστευση των δεκαετιών ’50 και του ’60 έπληξε και τον Βώλακα. Πολλοί Βωλακιώτες εγκαταστάθηκαν στη Γερμανία και στο Βέλγιο, ερημώνοντας το χωριό.

Διαβάστε επίσης Χωριά που ο λιγνίτης έσβησε από το χάρτη

Advertising

Ο Βώλακας σήμερα

Στην πλειοψηφία τους οι κάτοικοι είναι γηγενείς. Οι περισσότεροι ασχολούνται με την κτηνοτροφία, την υλοτομία, ενώ ορισμένοι με τη γεωργία και την εξόρυξη μαρμάρου. Παλαιότερα, κύρια ασχολία των κατοίκων ήταν η ξύλευση και η μεταφορά και πώληση καυσόξυλων και κάρβουνου, ενώ αργότερα η κατασκευή και η πώληση κοφινιών. Επίσης, πολλοί κάτοικοι εργάστηκαν στα μεταλλεία Βωξίτη, κάτω από ανθυγιεινές συνθήκες. Τα τελευταία χρόνια ο Βώλακας αναπτύχθηκε σημαντικά χάρη στην αξιοποίηση του Χιονοδρομικού Κέντρου Φαλακρού.

Η πλούσια πολιτιστική παράδοση των Βωλακιωτών διατηρείται μέσα από τις δράσεις του Πολιτιστικού Συλλόγου Βώλακα. Ο σύλλογος διασώζει και διαιωνίζει σε Ελλάδα και εξωτερικό τα τοπικά ήθη, έθιμα, χορούς, μουσική, δρώμενα Θεοφανείων κτλ.

Η τοπική φορεσιά

Ο νομός Δράμας διαθέτει μεγάλη ποικιλία ντόπιων ελληνικών φορεσιών. Η φορεσιά του Βώλακα είναι η πιο χαρακτηριστική ντόπια φορεσιά. Πριν από τον πόλεμο το χωριό αυτό ήταν απομονωμένο και η επικοινωνία με τη Δράμα γινότανε με τα ζώα και με τα πόδια. Γι’ αυτό το λόγο δεν αλλοιώθηκε η παράδοση και οι φορεσιές. Οι φορεσιές φτιάχνονται από τους ίδιους τους κατοίκους στον αργαλειό. Τα υφάσματα τα υφαίνουν μόνοι τους σε όρθιο αργαλειό.

Advertising

Βώλακας

Όπως στις περισσότερες περιοχές της Μακεδονίας ,έτσι και στον Βώλακα χαρακτηριστικό της φορεσιάς είναι ο κεφαλόδεσμος. Αποτελείται από την τσάλμα, επιμετώπιο κόσμημα κεντημένο με μικρές χάντρες με πολλά χρώματα, με φλουριά και τρεις λίρες, δεξιά, αριστερά, και στο κέντρο. Είναι ραμμένο σε ένα κόκκινο τρίγωνο πανί και δένεται στην κορυφή του κεφαλιού. Η τσάλμα χρησιμοποιείται για να στερεώσει την μαντήλα. Η μαντίλα είναι μάλλινη με κρόσσια και με σταμπωτό περίγυρο. Επιπλέον την φορεσιά στολίζουν πολλά επιβλητικά κοσμήματα όπως φλουριά και χάντρες.

Διαβάστε επίσης Στάγειρα: Η γενέτειρα του Αριστοτέλη

Βώλακας

Το έθιμο των αράπηδων

Βώλακας

Advertising

Ο Βώλακας είναι επίσης γνωστός και για τα διονυσιακού χαρακτήρα έθιμα. Οι αράπηδες είναι ένα παμπάλαιο δρώμενο. Κάθε χρόνο στις 7 του Γενάρη εμφανίζονται στα σοκάκια και μετέπειτα στην κεντρική πλατεία του χωριού. Δρουν κατά ομάδες και η κάθε ομάδα αποτελείται από τους Αράπηδες, τον τσαούση (άντρας ντυμένος παραδοσιακά) και τη νύφη (άντρας ντυμένος με την γυναικεία παραδοσιακή φορεσιά). Ο Αράπης είναι βαμμένος με καπνιά από σπιτικό φούρνο, φορά κάπα από δέρμα, καμπούρα στην πλάτη, κουδούνια και κρατά στο χέρι ξύλινο σπαθί.

Βώλακας

Εφόσον συγκεντρωθούν στην πλατεία κάποιοι αναλαμβάνουν το ριψοκίνδυνο πείραγμα των μικρών μελών της ομάδας, προκαλώντας την οργή των υπολοίπων. Κάποια στιγμή αρπάζουν την νύφη της ομάδας και αφού την ανεβάζουν σε μπαλκόνι με θέα την πλατεία, χτυπούν επιδεικτικά τα συστάκια που έχει κρεμασμένα στο στήθος. Αυτή η κίνηση εξαγριώνει τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας και κυρίως τους Αράπηδες. Στη συνέχεια ανεβαίνει ο τσαούσης και απελευθερώνει την νύφη, ενώ συγχρόνως συλλαμβάνει τους δράστες και τους δίνει λεία στους Αράπηδες. Αυτοί τοποθετούν το ξύλινο σπαθί στο σβέρκο κάνοντας μια κίνηση αποκεφαλισμού.

Advertising

Ο ιδιαίτερος εορτασμός του Αγίου Πνεύματος

Νταχαρές, κουρμπάνι, συνορτζήδες. Λέξεις που πρέπει κανείς να γνωρίζει για να καταλάβει πώς ξετυλίγεται το έθιμο του Αγίου Πνεύματος στον Βώλακα Δράμας. Λόγω της υλοτομίας, οι ντόπιοι έχουν στην ιδιοκτησία τους άλογα, τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στο έθιμο του Αγίου Πνεύματος. Παλαιότερα οι νέοι, γνωστοί ως «συνορτζήδες», χωρίζονταν σε δύο ομάδες, γύριζαν τα σύνορα του χωριού ρίχνοντας αγιασμό και κατέληγαν στο παρεκκλήσι του Αγίου Πνεύματος, στο όρος Φαλακρό.

Διαβάστε επίσης Κόνιτσα: Μαγευτική και ανεξερεύνητη (Μέρος Β’)

Σήμερα, το δρώμενο πραγματοποιείται με μικρές παραλλαγές. Οι νέοι ξεκινούν από την εκκλησία του Προφήτη Ηλία στον Βώλακα και προχωρούν προς το εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος στο Φαλακρό. Καβάλα στ’ άλογά τους, κρατούν εναλλάξ την εικόνα της Αγίας Τριάδας. Στο παρεκκλήσι τούς περιμένει ο παπάς μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους για αγιασμό και άλλα τελετουργικά. Στη συνέχεια τρώνε όλοι μαζί κουρμπάνι, δηλαδή μια σούπα με κατσικάκι και χορταρικά. Μετά το ιδιότυπο συμπόσιο, ενίοτε ακολουθεί χορός και μουσική με γκάιντα και νταχαρέ (μεγάλο ντέφι). Οι καβαλάρηδες επιστρέφουν στο χωριό, όπου λαμβάνουν χώρα οι ιπποδρομίες. Τα τελευταία χρόνια οι αναβάτες φτάνουν τους 120-130.