Τα εγκλήματα έρωτα ή πάθους, όπως χαρακτηρίζονται, είναι τα πιο κλασικά εγκλήματα στην ιστορία της ανθρωπότητας, χωρίς να επηρεάζονται από τις κοινωνικοοικονομικές μεταβλητές. Η αλήθεια είναι πως πλέον οι σχέσεις γίνονται όλο και ποιο δύσκολες στις μέρες μας και λίγες παραμένουν δυνατές στο πέρασμα του χρόνου. Πώς είναι δυνατόν όμως να μετατραπεί το συναίσθημα της αγάπης, του έρωτα, σε συναίσθημα μίσους και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που να επιθυμεί το ένα πρόσωπο να στερήσει από το άλλο τη ζωή;
Έγκλημα πάθους και ψυχολογία
Αυτό που κάνει ένα έγκλημα πάθους τόσο μοναδικό είναι η τεράστια ένταση που τείνουν να έχουν. Δεν είναι ποτέ απλώς ένας απλός φόνος. Υπάρχει μια άγρια ιστορία με έντονα συναισθήματα. Ο ψυχαναλυτής και συγγραφέας Jacques-Alain Miller σε μια συνέντευξη του για τον έρωτα δηλώνει ότι για να ερωτευτείς πρέπει να παραδεχτείς την έλλειψή σου. Ο Lacan συνήθιζε να λέει: «Το να ερωτεύεσαι είναι να δίνεις κάτι που δεν έχεις», να αναγνωρίζεις την έλλειψή σου και να τη δίνεις στον άλλο, να την τοποθετείς στον άλλο (Sammons & Putwain, 2018).
Τα εγκλήματα πάθους χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Τα εγκλήματα «συναισθηματικής φόρτισης» και αυτά του «νοσηρού πάθους». Τα πρώτα έχουν να κάνουν με το στιγμιαίο πάθος που παρασύρει το δράστη, γι’ αυτό και τις περισσότερες φορές ο δράστης δεν έχει αίσθηση ή δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί το έκανε και στη συνέχεια μετανιώνει (Bélanger, Collier, Nisa & Schumpe, 2021). Στη δεύτερη κατηγορία εγκλημάτων, αυτά του «νοσηρού πάθους», το κίνητρο είναι η εκδίκηση ή ο πληγωμένος εγωισμός του δράστη. Και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για εγκλήματα που συνοδεύονται από σημάδια έντονης βιαιότητας και πρωτόγονης σκληρότητας. Συνήθως προηγείται άγρια πάλη πριν τη δολοφονία γεγονός που επιβεβαιώνεται από την ύπαρξη μωλώπων ή και κακώσεων στο θύμα αλλά μερικές φορές και στο θύτη, ενώ ως επί το πλείστον στα εγκλήματα αυτά δράστης είναι ο άντρας.
Τα στάδια ενός εγκλήματος πάθους
Οι φάσεις της ψυχικής διαδικασίας του εγκλήματος είναι πολύ σύντομες, διαδέχεται η μία την άλλη σε σύντομο χρονικό διάστημα και χωρίς πολύ σκέψη (Smith, 2018).
Το πρώτο στάδιο είναι αυτό της «αδιαμόρφωτης συναίνεσης». Στη φάση αυτή ο δράστης πείθεται ότι το θύμα είναι ανάξιο της αγάπης και της εκτίμησής του, και ότι αυτό είναι υπεύθυνο για ότι κακό του συμβαίνει. Αρχίζει να σκέφτεται ότι θα επιθυμούσε να εξαφανιστεί το θύμα, χωρίς όμως να σκέφτεται σαφώς και συγκεκριμένα ότι θα μπορούσε να συμμετάσχει σε αυτήν της εξαφάνιση.
Το δεύτερο στάδιο είναι αυτό της « διαμορφωμένης συναίνεσης». Σε αυτή τη φάση, η ιδέα της εξαφάνισης έχει εξελιχθεί στο μυαλό του δράστη, χωρίς να ωριμάσει τελείως και σιγά σιγά συναινεί με την αυτοπρόσωπη συμμετοχή του στην εξαφάνιση του θύματος. Εδώ ο δράστης σκέφτεται εναλλακτικούς τρόπους που θα μπορούσαν να πραγματοποιούσαν την εξαφάνιση του μελλοντικού θύματος. Η φάση αυτή μπορεί να διαρκέσει από μερικές μέρες έως και χρόνια και η εγκληματική ιδέα παρουσιάζεται συχνά σαν έμμονη ιδέα.
Το τρίτο στάδιο είναι αυτό της «κρίσης», όπου ο δράστης βρίσκεται σε μία διαρκή υπερένταση. Ο ύπνος και η διατροφή του διαταράσσονται, το άτομο εμφανίζεται αδιάφορο και δεν ενδιαφέρεται για τίποτα. Είναι επιρρεπές και ευέξαπτο και αντιδρά στο παραμικρό σοκ. Είναι η φάση που το άτομο είναι εξαιρετικά επίφοβο να χάσει τον έλεγχο του εαυτού του.
Το τέταρτο και τελευταίο στάδιο είναι η «εκτέλεση», όπου ο δράστης θα προβεί στην εγκληματική πράξη και όλα αυτά γίνονται με αστραπιαία ταχύτητα.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα
Στα εγκλήματα πάθους πολλές φορές συναντούμε μία βιαιότητα, σωματικά σημάδια κακοποίησης που δείχνουν ότι ως επί το πλείστον σε αυτά τα εγκλήματα τις περισσότερες φορές ο άντρας είναι αυτός, ο οποίος προσπαθεί να κυριαρχήσει επάνω στη γυναίκα. Χαρακτηρίζονται από μια αφοπλιστική ωμότητα και από μια πρωτόγονη σκληρότητα (Lilly, Cullen & Ball, 2018).
Τις περισσότερες φορές το θύμα φέρει πάνω του μώλωπες και κακώσεις, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι προηγείται άγρια πάλη πριν από τη δολοφονία. Είναι ένα έγκλημα που δεν είναι προμελετημένο. Στην πραγματικότητα ο θύτης είναι μια αδύναμη προσωπικότητα, ανίσχυρη να επιβιώσει χωρίς σημείο αναφοράς που να επιβεβαιώνει την υποτιθέμενη ισχύ του (Torino, Rivera, Capodilupo, Nadal & Sue, 2018).
Ο δράστης εγκλήματος πάθους χαρακτηρίζεται από αυτοκτονικό ιδεασμό για εβδομάδες ή και μήνες μετά το έγκλημα. Αυτό δείχνει ότι δεν τον ενδιαφέρει πλέον η ζωή του και ότι το έγκλημα που διετέλεσε ήταν κάτι που τον ξεπερνάει. Σε κάθε περίπτωση τα εγκλήματα πάθους είναι εγκλήματα αυξημένης και έντονης βιαιότητας και σκληρότητας καθώς ένας άνθρωπος αφαιρεί μία ανθρώπινη ζωή και αυτό έχει ένα αποτέλεσμα, το οποίο δεν γίνεται να διορθωθεί με κανένα τρόπο (Johnson & Lindsey, 2019).
Οι φάσεις αυτές της ψυχικής διαδικασίας είναι ασαφείς κι άρα δύσκολα αναστρέψιμες (Shaw, 2019). Γι’ αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό από τα πρώτα κιόλας σημάδια της βίας να λαμβάνονται μέτρα, τα οποία θα είναι δυνατόν να εφαρμοστούν και να αποτρέψουν μετέπειτα εγκληματικές πράξεις. Ένας άνθρωπος, όπως αναφέρεται στην εγκληματολογία αλλά και στην ψυχολογία δεν εγκληματεί από τη μία στιγμή στην άλλη ουσιαστικά υπάρχει μία διαβάθμιση. Υπάρχουν άλλες πράξεις του προγενέστερες, στις οποίες δεν έχει δοθεί η απαραίτητη σημασία οι οποίες χρήζουν θεραπείας αλλά και προσοχής. Γιατί τα εγκλήματα πάθους είναι εγκλήματα τα οποία πλήττουν όλους μας τόσο ανθρωπιστικά όσο και ως κοινωνία.
«Το να απειλείς έναν νυν ή έναν πρώην σύντροφο δεν είναι πάθος, αγάπη ή στενοχώρια. Είναι βία, είναι κατάχρηση και είναι έγκλημα.» ~ Miya Yamanouchi
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Bélanger, J. J., Collier, K. E., Nisa, C. F., & Schumpe, B. M. (2021). Crimes of passion: When romantic obsession leads to abusive relationships. Journal of personality. Doi: https://doi.org/10.1111/jopy.12642
Johnson, L., & Lindsey, J. (2019). Crime and Passion. Peatmore Press. E-book, Ανακτήθηκε 12 Ιανουαρίου 2022
Lilly, J. R., Cullen, F. T., & Ball, R. A. (2018). Criminological theory: Context and consequences. Sage publications. E-book, Ανακτήθηκε 12 Ιανουαρίου 2022
Sammons, A., & Putwain, D. (2018). Psychology and crime. Routledge. E-book, Ανακτήθηκε 11 Ιανουαρίου 2022
Shaw, J. J. (2019). Law and the Passions: Why Emotion Matters for Justice. Routledge. E-book, Ανακτήθηκε 11 Ιανουαρίου 2022
Smith, M. H. (2018). The psychology of the criminal. Routledge. E-book, Ανακτήθηκε 13 Ιανουαρίου 2022
Torino, G. C., Rivera, D. P., Capodilupo, C. M., Nadal, K. L., & Sue, D. W. (Eds.). (2018). Microaggression theory: Influence and implications. John Wiley & Sons. E-book, Ανακτήθηκε 13 Ιανουαρίου 2022
