Ηθική, πόσο βαρυσήμαντη λέξη! Όταν ακούω ηθική, στο μυαλό μου αυτομάτως έρχεται η εικόνα ανθρώπων, αγέλαστων και σοβαρών, που κουνούν το δάχτυλο και γράφουν κανόνες καλής λειτουργίας και συμπεριφορών σε τόμους μεγάλων βιβλίων της ανθρωπότητας! Όσο το σκέφτομαι καταλήγω πως, καθόλου κατά δεν είμαι στην καλή συμπεριφορά και άλλο τόσο υπέρ στην καλή λειτουργία των όλων, αλλά ως προς τον όρο ηθική και αυτό το καταραμένο κούνημα του χεριού σε στάση «στα έλεγα εγώ», έχω τις ενστάσεις μου! Επιτρέψτε μου να σας τις αναλύσω.
Αρχή και τέλος κάθε ομάδας, συνεπώς και της ευρύτερης κοινωνίας, είναι οι νόμοι. Οι νόμοι περικλείουν τα κοινωνικά και θρησκευτικά «πιστεύω» της κάθε εποχής, σε νομοθετικό πλαίσιο. Τα κοινωνικά και θρησκευτικά «πιστεύω» προέρχονται από την ηθική της ομάδας που τα ορίζει. Ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι η απαγόρευση της ψήφου στις γυναίκες, διότι τα παλιότερα χρόνια οι κανόνες της καλής και ηθικής συμπεριφοράς θεωρούσαν πως οι γυναίκες δεν μπορούν να έχουν γνώμη σε κανένα κοινωνικό θέμα, πόσο μάλλον στην πολιτική, και η καλή ανατροφή συμπεριλάμβανε, να ακολουθούν πιστά τις απόψεις του πατέρα ή του συζύγου τους. Το νομοθετικό πλαίσιο ήταν η απαγόρευση της ψήφου, το ηθικό ότι η τότε κοινωνία είχε υποβάλλει τις γυναίκες σε αβουλία, στον βωμό της «καθώς πρέπει» συμπεριφοράς! Το πλαίσιο ήταν ηθικό και κοινωνικό. Μετατράπηκε σε πολιτικό με μια θεσμοθετημένη απαγόρευση ψήφου των γυναικών!
Γνωρίζατε πως παλιότερα οι γυναίκες δεν μπορούσαν να ασχοληθούν επαγγελματικά με το τραγούδι ή το θέατρο και τους γυναικείους ρόλους στο θέατρο συνήθως έπαιζαν οι ευνούχοι; Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχαν μόνο άνδρες ηθοποιοί!
Γνωρίζατε πως είναι αγένεια να γελάς δυνατά και γενικότερα να φαίνονται τα δόντια σου όταν γελάς;
…Και να μιλάς δυνατά, δηλώνει πως δεν έχεις τρόπους;
Γνωρίζατε πως τα κόκκινα μαλλιά στον μεσαίωνα ήταν σημάδι του διαβόλου, και όσες γυναίκες είχαν την τύχη να φέρουν αυτό το σπάνιο χρώμα μαλλιών, καίγονταν στην πυρά σαν μάγισσες; Παρόλα αυτά στην πυρά οδηγούνταν όλοι όσοι δεν ακολουθούσαν τις θρησκευτικές και κοινωνικές πεποιθήσεις της εποχής!
Γνωρίζατε πως, οι γυναίκες, δεν μπορούσαν να χαρούν την σεξουαλικότητα τους, γιατί ατίμαζαν την οικογένεια αν δεν ήταν παρθένες για τους συζύγους τους; Ξέρετε πόσα κορίτσια αυτοκτόνησαν γι’ αυτό το λόγο, επειδή ενέδωσαν στον έρωτα; Πόσες έγκυες έφυγαν από τα σπίτια τους, ή αυτοκτόνησαν επίσης, έτσι ώστε να μην στιγματίσουν την οικογενειακή τιμή τους; Πρόσφατα, εν έτη 2022, απαγορεύτηκαν οι αμβλώσεις σε κάποιες πολιτείες της Αμερικής, αναγκάζοντας ακόμα και τα θύματα βιαστών να κυοφορήσουν. Που είναι η ηθική σε αυτό το σημείο;
Αλήθεια έχετε αναλογιστεί τι κοινωνική και ηθική αδικία, διόρθωσε το σύμφωνο συμβίωσης, τόσο σε ομόφυλα όσο και σε ετερόφυλα ζευγάρια αλλά κυρίως στα παιδιά των ζευγαριών;
Από την άλλη πλευρά δεν μπορούμε να δεχτούμε ηθικό ένα έγκλημα, αλλά ο νομοθέτης το διαχωρίζει όταν πρόκειται αυτοάμυνα. Παραμένει όμως έγκλημα!
Σε όλες τις παραπάνω καταστάσεις και σε ακόμα τόσες, ποιος ορίζει τι είναι ηθικό; Σαν σύγχρονοι κατανοούμε πολλά λάθη των «ηθικών» προγόνων μας εκ των οποίων πολλά υπήρξαν εγκληματικά!
Η ανθρωπότητα κτίστηκε με μεγάλους αγώνες, και οι οδηγοί των θρησκευτικών και πολιτικών δογμάτων είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι ως προς τον καθορισμό της ηθικής. Οι γυναίκες δυστυχώς σαν φύση δυνατή και πολυδιάστατη, ήταν ένα από τα πρώτα θύματα της ηθικής των δογμάτων που πρέσβευαν δυστυχώς, άνδρες. Η κατευθυνόμενη ηθική από τους ισχυρούς, υπήρξε ενός τύπου νομοθετικό πλαίσιο με δικαστές και κριτές τους ίδιους τους ανθρώπους, τις τοπικές κοινωνίες. Η κοινωνική κατακραυγή είναι η δυνατότερη φυλακή, χωρίς ορατά δεσμά και σε αυτή την δύναμη πάτησαν όλες οι εξουσίες στην γη. Ευτυχώς, υπάρχει και η συνείδηση, μια κατάσταση ψυχο-νοητική, η εσωτερική φωνή που οριοθετεί το ανθρώπινο είδος. Οι θρησκείες όλου του κόσμου από την αρχαιότητα μέχρι τις ημέρες μας «κτυπούσαν» την συνείδηση. Εξ ου, και ο παράδεισος με την κόλαση, μια κατάσταση που δεν ξέρουμε αν υπάρχει, αλλά καλλιεργείται σαν ηθικός νόμος από όλες τις θρησκείες, αν είσαι καλός θα πας στον παράδεισο αν όχι στην κόλαση. Πώς όμως ορίζεται ο καλός και πώς ο κακός; Το ίδιο αφορά και την ηθική. Η ηθική είναι εφάμιλλη της συνείδησης.
Την συνείδηση, την αποκτάς από την οικογένεια, τον τόπο, τις παραδόσεις και όλους τους ανθρώπους που θα συναντήσεις, όπως και από την εποχή και τις συνθήκες που θα ζήσεις. Το μεγαλύτερο ηθικό έγκλημα όλων των εποχών είναι ο πόλεμος και με αυτό το ακραίο παράδειγμα, μπορούμε ίσως να καταλάβουμε πως η ηθική διαμορφώνεται αναλόγως τις συνθήκες. Είναι λάθος να σκοτώνεις, ηθικά το γνωρίζουμε όλοι, αλλά σε συνθήκες πολέμου, σε ένα πεδίο μάχης, αν δεν σκοτώσεις, δεν θα επιβιώσεις! Υπάρχει ηθική στο «η ζωή σου ή η ζωή μου;»
Αν είχες την επιλογή να σώσεις δυο άτομα, και ο ένας ήταν ένα αγαπημένο πρόσωπο, ποιον θα επέλεγες; Γιατί; Την ίδια αξία δεν έχουν και οι δυο ζωές; Όχι, στο δικό μας σύστημα αξιών, όσο σκληρό και αν ακούγεται, όλοι θα σώζαμε το αγαπημένο πρόσωπο διότι έχει μεγαλύτερη συναισθηματική αξία για εμάς. Πώς το βρίσκεται αυτό; Είναι ηθικό; Αν το αγαπημένο σου πρόσωπο ήταν ενήλικος και το άλλο πρόσωπο παιδί, ποιον θα έσωζες; Όποιον και να σώσεις υπάρχει ηθικό δίλημμα και καμία ηθική δεν είναι αρκετή να σε «σώσει» από την επιλογή που δεν έκανες!
Πέραν λοιπόν των προσωπικών ηθικών διλημμάτων, η ηθική της εκάστοτε εποχής θα πρέπει να έχει ρόλο συμπληρωματικό στην καλή λειτουργία της κοινωνίας. Η ηθική σαν κεφαλαίο, θα πρέπει να βοηθάει το σύνολο και να καλύπτει όσο το δυνατό περισσότερες προσωπικότητες. Δεν θα πρέπει να δημιουργεί προκαταλήψεις, φοβίες και κοινωνικό στιγματισμό! Παλιότερα την ηθική την καλλιεργούσαν ή την κατεύθυναν η θρησκευτική και πολιτική ηγεσία και βασιζόταν στην ημιμάθεια και τον φόβο των πολλών. Στην σύγχρονη εποχή οι δημαγωγοί έχουν αυξηθεί και έχουν σύγχρονα «εργαλεία». Το υποσυνείδητο είναι ο στόχος. Οι συνειδήσεις αλλάζουν, μαζί και η ηθική. Κάποια από τα εργαλεία είναι οι ταινίες, οι σειρές όπως επίσης και τα social media. Οι προκαταλήψεις σε κάποιο βαθμό τείνουν να εξαλειφθούν, περισσότερο στα αστικά κέντρα, αλλά το ανθρώπινο είδος, εξακολουθεί να κατευθύνεται κατά όπως ορίζει η ελιτ της κατανάλωσης , εκείνοι οι λίγοι που ορίζουν τα πρότυπα των εποχών.
Εν κατακλείδι, τι είναι ηθικό ορίζεται από όλους εμάς! Από τον τρόπο που αντιδρούμε και από τον τρόπο που επιλέγουμε τα προσφερόμενα πρότυπα. Οι νόμοι οφείλουν πρωτίστως να εξυπηρετούν τους πολίτες και κατά αυτό τον τρόπο είναι και λειτουργικοί και ηθικοί και προστατευτικοί ως προς του πολίτες. Άλλωστε εμείς, οι πολίτες όλου του κόσμου, θα πρέπει να γνωρίζουμε πως ο κάθε νόμος, ηθικός ή μη «χάνει» την ισχύ του όταν δεν εφαρμόζεται, όταν δεν εκπροσωπεί το σύνολο!
