Ο Νομός Πιερίας είναι ένα κράμα πολιτισμού, ιστορίας, λαογραφίας και παράδοσης. Μοιάζει με μοναδικό ψηφιδωτό, όπου κάθε ψηφίδα συνιστά και την ύπαρξη ενός χωριού ή μιας κωμόπολης, με μια βαθιά κρυμμένη ιστορία. Η ιστορία της Γανόχωρας είναι μια από αυτές. Είναι κομμάτι της άγνωστης Ελλάδας που τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πόλος έλξης επισκεπτών, που γίνονται εραστές του πολιτισμού. Ποια είναι όμως η ιστορία της και η πραγματική της σχέση με τον θεό Ορφέα;
Η σύμβαση της Λωζάννης το 1923 αποτέλεσε μια από τις πιο καίριες και ζωτικής σημασίας συνθήκη με κεντρικό άξονα την ανταλλαγή των πληθυσμών της Τουρκίας και Ελλάδας αντίστοιχα. Προσαρτήθηκαν νέοι οικισμοί με πρόσφυγες που ήρθαν μετά την μικρασιατική καταστροφή του 1922. Η πρώτη απογραφή σύμφωνα με την κοινότητα της Πιερίας εμφανίζει την Γανόχωρα (Τουργιά) να αποτελείται από 461 κατοίκους.
Η ετυμολογία της λέξης Γανόχωρας αφορά την ένωση της λέξης που προέκυψαν από άλλες δυο: Γάνος και Χώρα. Τα ονόματα δυο χωριών, δηλαδή, που συναντώνται στην ανατολική Θράκη και σήμερα εξακολουθούν να κατέχουν οι Τούρκοι. Μετά την συνθήκη της Λωζάννης ο κόσμος που κατοικούσε στην ανατολική Θράκη ξεκίνησε για το πρώτο, της ζωής τους, ταξίδι και εκείνο που θα τους χάραζε την νέα πορεία. Μπροστάρης του ταξιδιού τους ήταν ο μητροπολίτης Γάνου και Χώρας, ο Τιμόθεος. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί, πως σε αυτήν την δύσκολη στιγμή έστω και συμβολικά πατρίς, θρησκεία, οικογένεια έγιναν ένα για να διασώσουν τον ελληνισμό. Οι πρόσφυγες μετά κόπων και βασάνων έφτασαν στην γη της επαγγελίας, που αρχικά ονομάστηκε “Τουργιά” , λέξη τουρκικής προέλευσης που σημαίνει “αλτ”. Δεν μας κάνει καθόλου εντύπωση- σύμφωνα με πηγές των κάτοικων- διότι η περιοχή μέχρι εκείνο το σημείο ήταν δύσβατη . Η περιοχή αργότερα όμως μετονομάστηκε σε Γανόχωρα διότι ήταν μια καθαρά ελληνική περιοχή με πλούσιο πολιτιστικό και λαογραφικό υλικό. Φέτος και ύστερα από πρωτοβουλία του πολιτιστικού συλλόγου «Θρακικού Γανόχωρας», έγιναν και τα αποκαλυπτήρια της προτομής του σπουδαίου αυτού αγωνιστή που διέσωσε το κατατρεγμένο και εκδιωγμένο ποίμνιο του.
Η σύνδεση της Γανόχωρας με τον πρώτο θεό της μουσικής Ορφέα έγκειται στο γεγονός ότι ο Ορφέας ήταν Θράξ ,δηλαδή θρακικός θεός. Η Θράκη σύμφωνα με τον Θουκυδίδη και τον Ξενοφώντα ορίζεται η έκταση από τον Όλυμπο μέχρι τον πόντο και τα “Λείβηθρα εστί πόλις της Πιερίας, ένθα Ορφεύς εγεννήθη”.
Ο Ορφέας ήταν ο πατέρας των τραγουδιών, σύμφωνα με τον Πίνδαρο, και υπήρχαν πολλές απεικονίσεις που φορά θρακική ενδυμασία και σκούφο. Το τέλος του Ορφέα είχε τις ρίζες του στο γεγονός ότι οι ίδιος αρνήθηκε τον θεό Διόνυσο και πίστευε στον θεό ήλιο ,με αποτέλεσμα να τον σκοτώσουν οι Θρακικές Μαινάδες. Σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε, πως η υπάρχει μια εκδοχή ,η οποία υποστηρίζει πως από τη λέξη θράξ προέρχεται και η λέξη θρησκεία.
Στην εικόνα βλέπουμε θρακική γυναίκα να κρατά το κεφάλι του Ορφέα, έργο του Γκυστάβ Μορώ.
Σήμερα όλος αυτός ο πολιτισμός διασώθηκε χάρη στον μορφωτικό πολιτιστικό σύλλογο «Θρακικό Γανόχωρας». Το 1986 ο «Θρακικός Γανόχωραςς»παίρνει σάρκα και οστά. Με πρωτοβουλία ομογενών της Αμερικής και του Καναδά και του Θρακιώτη ομογενή Κοεμτζή Αναστάσιο δημιουργήθηκε ένα εξαιρετικό οίκημα, ένα στολίδι του χωριού. Σκοπός του να φιλοξενήσει τις δραστηριότητες του συλλόγου και να εκπαιδεύσει τις νέες γενιές, τα έθιμα και τις παραδόσεις της Γανόχωρας.
Ο ποτιστικός σύλλογος ξεχωρίζει για τις δράσεις του και τιμά ιδιαίτερα έθιμα όπως εκείνα του Κλήδονα με την φωτιά, το κάψιμο του Ιούδα, σεμινάρια ρυθμοκινητικής και διδακτικές προσεγγίσεις των παραδοσιακών χορών. Απώτερος σκοπός, η αφομοίωση και η πραγματική γνώση της παράδοσης.
Επιπλέον, γίνονται πολλές εκδηλώσεις ανθρωπιστικού ενδιαφέροντος, όπως η οργανωμένη εθελοντική αιμοδοσία σε συνεργασία με το νοσοκομείο Κατερίνης. Η Γανόχωρα Πιερίας εν τέλει διασώθηκε από την ζώσα πολιτεία, που δεν είναι άλλη από τους κατοίκους της και τον μορφωτικό πολιτιστικό σύλλογο που διατήρησαν αλώβητη την παράδοση, την ιστορία και τη λαογραφία της.
Ως ιστορικός ένιωσα την ανάγκη να αποτυπώσω την πραγματική ιστορία. Μέσα από την έρευνα, ανακάλυψα ότι υπάρχουν σπάνιες φωτογραφίες του ιστορικού παρελθόντος που μοιράστηκε μαζί μας ο σύλλογος και ιδιαίτερα ο πρόεδρος του κ. Αναστασιάδης Θωμάς. Σας τις παραθέτω (βλ.παρακάτω).
