Ο όρος Αισθητηριακή Ολοκλήρωση (Sensory Integration, S.I.) περιγράφει τη νευροβιολογική διαδικασία κατά την οποία το κεντρικό νευρικό σύστημα επεξεργάζεται και οργανώνει τις αισθητικές πληροφορίες που μεταφέρονται μέσω των αισθητηρίων οργάνων στον εγκέφαλο, έτσι ώστε το σώμα να αντιδράει και να προσαρμόζεται καταλλήλως στο περιβάλλον. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται ακούσια και μας επιτρέπει να πραγματοποιούμε πλήθος δραστηριοτήτων όπως να τρέχουμε, να παίζουμε, να συντονίζουμε τις κινήσεις μας, να αντιλαμβανόμαστε τον κίνδυνο. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις η διαδικασία αυτή διαταράσσεται με αποτέλεσμα το άτομο να εμφανίζει Διαταραχή Αισθητηριακής Επεξεργασίας (Sensory Processing Disorder).
Τι συμβαίνει όταν διαταράσσεται η αισθητηριακή ολοκλήρωση;
Οι δυσλειτουργίες στην αισθητηριακή ολοκλήρωση εκδηλώνονται με μη αναμενόμενη συμπεριφορά ως απάντηση στα αισθητικά ερεθίσματα και παρατηρούνται κυρίως σε παιδιά με αυτισμό, μαθησιακές δυσκολίες, ΔΕΠΥ, εγκεφαλική παράλυση ή άλλες νευρολογικές βλάβες, καθώς και σε παιδιά που έχουν γεννηθεί πρόωρα.
Οι εν λόγω διαταραχές εκδηλώνονται με υπεραντίδραση ή υποαντίδραση στα ερεθίσματα και έχουν ως κοινό παρονομαστή την αδυναμία ελέγχου των αντιδράσεων. Ως αποτέλεσμα, το παιδί μπορεί:
- Να εκδηλώνει ασυνήθιστη υπερευαισθησία στο άγγιγμα ή την κίνηση
- Να δυσκολεύεται να συνηθίσει ήχους ή να εκδηλώνει φόβο σε ασυνήθιστους θορύβους
- Να τοποθετεί τα χέρια του στα αυτιά στο άκουσμα απρόσμενων θορύβων
- Να αποσπάται εύκολα η προσοχή του
- Να αποφεύγει ορισμένες οσμές, υφές και γεύσεις
- Να είναι αδέξιο ή υπερβολικά προσεκτικό
- Να δυσκολεύεται να ανέβει ή να κατέβει σκάλες
- Να εμφανίζει υπερδραστηριότητα ή υποδραστηριότητα
- Να δυσκολεύεται στην αυτορρύθμιση
- Να εμφανίζει κοινωνικές και συναισθηματικές δυσκολίες
- Να εκδηλώνει ελλείμματα στο λόγο, την ομιλία ή την κίνηση
Ποιες αισθήσεις επηρεάζονται;
Η αισθητηριακή ολοκλήρωση αφορά τις τρεις βασικές αισθήσεις, την απτική, την αιθουσαία και την ιδιοδεκτική.
Το απτικό σύστημα περιλαμβάνει τα νεύρα κάτω από την επιφάνεια του δέρματος που στέλνουν πληροφορίες στον εγκέφαλο. Αυτές οι πληροφορίες αφορούν την αφή, τον πόνο, τη θερμότητα και την πίεση. Τα παιδιά μπορεί να αποφεύγουν συγκεκριμένες τροφές ή ρούχα εξαιτίας της υφής τους, να διστάζουν να λερώσουν τα χέρια τους, να αποφεύγουν τη σωματική επαφή και να εκδηλώνουν υπερευαισθησία ή υπαισθησία στον πόνο.
Το αιθουσαίο σύστημα αναφέρεται σε δομές στο έσω αυτί που ανιχνεύουν την κίνηση και αλλαγές στη θέση του κεφαλιού. Τα παιδιά με διαταραχές σε αυτό το σύστημα, μπορεί να είναι υπερδραστήρια ή αντίθετα να αποφεύγουν κινητικές δραστηριότητες όπως να σκαρφαλώσουν, να κάνουν τσουλήθρα ή να ανέβουν σκάλες.
Το ιδεοδεκτικό σύστημα αφορά τους μύες, τις αρθρώσεις και τους τένοντες που παρέχουν στο άτομο την ασυνείδητη αντίληψη της θέσης του σώματός του στο χώρο. Τα παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν αδεξιότητα, ελλείμματα στη λεπτή κινητικότητα και μη συνηθισμένη στάση σώματος.
Πώς μπορεί να βοηθήσει η εργοθεραπεία;
Η εργοθεραπεία με κατάλληλες θεραπευτικές παρεμβάσεις εστιάζει κυρίως στην αισθητικοκινητική ανάπτυξη και επιφέρει θετικά αποτελέσματα στα παιδιά με διαταραχές στην αισθητηριακή ολοκλήρωση. Συγκεκριμένα, οι εργοθεραπευτές εφαρμόζουν δραστηριότητες που επικεντρώνονται στο αιθουσαίο σύστημα, στην αίσθηση της αφής ή στην ιδιοδεκτικότητα με σκοπό να διεγείρουν ή να καταστείλουν αυτές τις αισθητηριακές διόδους πρόσληψης ερεθισμάτων, με στόχο να επιτευχθεί η αισθητηριακή ολοκλήρωση. Οι παρεμβάσεις πραγματοποιούνται στην πολυαισθητηριακή αίθουσα η οποία είναι γεμάτη με χρώματα, παιχνίδια, δοκούς, μπάλες, στρώματα και προσφέρει διέγερση, χαλάρωση και ευχαρίστηση των αισθητηρίων οργάνων. Έτσι, το παιδί πειραματίζεται σε ένα ασφαλές περιβάλλον το οποίο του προσφέρει ποικίλες αισθητηριακές εμπειρίες οι οποίες ενισχύουν την αισθητικοκινητική του ανάπτυξη.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Eide, F. (2003). Sensory integration: Current concepts and practical implications. Sensory Integration Special Interest Section Quarterly, 26(3), 1–3. https://www.researchgate.net/publication/228875358_Sensory_integrationcurrent_concepts_and_practical_implications (Τελευταία πρόσβαση 09/01/2021).
Τούφας, Κ. Η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση (Sensory Integration, S.I.). Ανακτήθηκε από https://www.toyfas.gr/sensory-integration-s-i-2/ (Τελευταία πρόσβαση 09/01/2021).
Sensory Integration Disorder. Ανακτήθηκε από https://synergytherapeuticgroup.com/pediatric-therapy/sid/ (Τελευταία πρόσβαση 09/01/2021).
