Το παρόν άρθρο, με τίτλο Ποια είναι η σχέση της δυσλεξίας με την ΑΓΔ; θα ορίσει τη δυσλεξία και την Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή (ΑΓΔ) και τους τομείς δυσκολιών στην κάθε διαταραχή. Ακολούθως, θα παρουσιαστούν κάποια ερευνητικά ευρήματα για τη σχέση μεταξύ της δυσλεξίας και της ΑΓΔ σε συμπεριφορικό και γνωστικό επίπεδο. Γιατί κάποια παιδιά έχουν μόνο δυσλεξία ή μόνο ΑΓΔ, αλλά όχι και τις δύο διαταραχές;

Αν ένα παιδί έχει δυσκολίες με την ανάγνωση λέξεων, αυτές οι δυσκολίες ορίζονται ως Δυσλεξία. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να παρέχουμε στο παιδί συστηματική και ρητή διδασκαλία η οποία να βασίζεται στις συνδέσεις μεταξύ των ήχων της ομιλίας και των γραμμάτων καθώς επίσης ρητή διδασκαλία των καταλήξεων των λέξεων. Ωστόσο, αν ένα παιδί έχει δυσκολίες με τη γλωσσική κατανόηση, αυτό ονομάζεται Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή (ή ΑΓΔ, εν συντομία). Αυτό σημαίνει ότι το παιδί έχει δυσκολία με τη χρήση και την κατανόηση της γλώσσας του προφορικού και γραπτού λόγου. Για να υποστηρίξουμε τα παιδιά με ΑΓΔ θα πρέπει να παρέχουμε συστηματική και ρητή διδασκαλία του λεξιλογίου, της γραμματικής και της κοινωνικής χρήσης της γλώσσας (βλ. πραγματολογία) ώστε να μπορούν να κατανοήσουν τη γλώσσα που ακούν στο περιβάλλον τους και τη γλώσσα που διαβάζουν μέσω του κειμένου. Επομένως, και οι δύο διαταραχές αφορούν δυσκολίες που βασίζονται στη μάθηση της γλώσσας.

Ερευνητικά ευρήματα για τη σχέση μεταξύ της δυσλεξίας και της ΑΓΔ

Ερευνητικά ευρήματα δείχνουν ότι η δυσλεξία συνυπάρχει με την ΑΓΔ σε ένα ποσοστό ~50%, και κατά συνέπεια, η πιθανότητα εκδήλωσης δυσλεξίας είναι πολύ μεγαλύτερη στα παιδιά που έχουν διαγνωστεί με ΑΓΔ από ότι σε αυτά που δεν έχουν ΑΓΔ (π.χ. Bishop & Snowling, 2004· Eisenmajer κ.ά., 2005· McArthur κ.ά., 2000· Messaoud-Galusi & Marshall, 2010· Nash κ.ά., 2013· Pennington & Bishop, 2009· van der Lely & Marshall, 2010).

Κοινά σημεία της δυσλεξίας και της ΑΓΔ σε συμπεριφορικό επίπεδο

Σε συμπεριφορικό επίπεδο, ο McArthur και οι συνεργάτες του (2000) ανέφεραν ότι το 55% των παιδιών στην έρευνά τους που αρχικά ταξινομήθηκαν ως παιδιά με δυσλεξία, είχαν επίσης γλωσσικά προβλήματα έκφρασης ή/και λεκτικής κατανόησης. Επίσης, το 51% των παιδιών που αρχικά ταξινομήθηκαν ως παιδιά με ΑΓΔ, είχαν επίσης δυσλεξία. Έτσι, το 53% των 212 συμμετεχόντων στην έρευνα, πληρούσαν τα κριτήρια τόσο για τη δυσλεξία όσο και για την ΑΓΔ (δηλαδή, ήταν παιδιά με δυσλεξία + ΑΓΔ).

Advertisements

Τα ευρήματα αυτά προτείνουν ότι δεν μπορεί να υποστηριχθεί η άποψη ενός ειδικού ελλείμματος για τη δυσλεξία και ενός ειδικού ελλείμματος για την ΑΓΔ. Πράγματι, σχεδόν τα μισά από τα παιδιά με δυσλεξία και μισά από τα παιδιά με ΑΓΔ έχουν ελλείμματα τόσο στον γραπτό όσο και στον προφορικό λόγο. Επίσης, ούτε η συννοσηρότητα της δυσλεξίας και της ΑΓΔ μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη. Σχεδόν τα μισά από τα παιδιά με δυσλεξία και τα μισά από τα παιδιά με ΑΓΔ έχουν είτε γλωσσικά ελλείμματα στον γραπτό λόγο είτε γλωσσικά ελλείμματα στον προφορικό λόγο.

Κοινά σημεία της δυσλεξίας και της ΑΓΔ σε γνωστικό επίπεδο

Σε γνωστικό επίπεδο, οι Bishop και Snowling (2004) υποστήριξαν ότι οι φωνολογικές δεξιότητες και οι ευρύτερες γλωσσικές δεξιότητες, βοηθούν στην αποσαφήνιση της σχέσης μεταξύ της δυσλεξίας και της ΑΓΔ. Συγκεκριμένα, όπως φαίνεται στην εικόνα παρακάτω, το δισδιάστατο μοντέλο των Bishop και Snowling (2004) προτείνει ότι οι αναγνώστες τυπικής ανάπτυξης έχουν καλές δεξιότητες φωνολογικής επεξεργασίας και γλωσσικής κατανόησης. Τα παιδιά με δυσλεξία έχουν φτωχές δεξιότητες φωνολογικής επεξεργασίας, αλλά καλές δεξιότητες γλωσσικής κατανόησης, ενώ τα παιδιά με φτωχή αναγνωστική κατανόηση έχουν το αντίστροφο προφίλ, δηλαδή, έχουν καλές δεξιότητες φωνολογικής επεξεργασίας, αλλά φτωχές δεξιότητες γλωσσικής κατανόησης. Τα παιδιά με ΑΓΔ έχουν φτωχές δεξιότητες γλωσσικής κατανόησης, και κάποια από αυτά, έχουν επίσης φτωχές δεξιότητες φωνολογικής επεξεργασίας ή δυσλεξία, δηλαδή έχουν ΑΓΔ και δυσλεξία. Σύμφωνα με πολλά από τα προτεινόμενα μοντέλα που προσπαθούν να εξηγήσουν τη σχέση μεταξύ της δυσλεξίας και της ΑΓΔ, το φωνολογικό έλλειμμα βρίσκεται στη βάση της συννοσηρότητας των δύο διαταραχών.

Γιατί κάποια παιδιά έχουν μόνο δυσλεξία ή μόνο ΑΓΔ, αλλά όχι και τις δύο διαταραχές;

Η έρευνα της Bishop και των συνεργατών της (2009) βρήκε διαφορές στη δοκιμασία του γρήγορου αυτοματοποιημένου κατονομασμού μεταξύ των παιδιών με ΑΓΔ και των παιδιών με ΑΓΔ + δυσλεξία.

Πράγματι, έχει αναφερθεί ότι τα παιδιά με ΑΓΔ έχουν παρόμοιες φωνολογικές δυσκολίες με τα παιδιά με δυσλεξία (π.χ. Bishop κ.ά., 2009· Brooks & Kempe, 2012· Hulme & Snowling, 2009· Kamhi & Catts, 1986). Παρόλο που σε γνωστικό επίπεδο υπάρχουν πολλά κοινά σημεία μεταξύ των δύο διαταραχών, υπάρχουν παιδιά που έχουν είτε δυσλεξία είτε ΑΓΔ, αλλά όχι και τις δύο διαταραχές. Σε μία έρευνα που σχεδιάστηκε για να διερευνήσει γιατί κάποια παιδιά έχουν μόνο δυσλεξία και κάποια άλλα έχουν μόνο ΑΓΔ, η Bishop και οι συνεργάτες της (2009) διερεύνησαν τί χαρακτηρίζει τα παιδιά που μαθαίνουν να διαβάζουν και να γράφουν παρά την ΑΓΔ. Ανέφεραν ότι η δοκιμασία του γρήγορου αυτοματοποιημένου κατονομασμού, η οποία μετρά την ταχύτητα της λεκτικής πρόσβασης, ήταν ο βασικός παράγοντας.

Έτσι, τα παιδιά με ΑΓΔ που μπορούν να αναπτύξουν τις δεξιότητες αποκωδικοποίησης είναι τα παιδιά που παρουσιάζουν καλύτερη επίδοση σε μια δοκιμασία γρήγορου αυτοματοποιημένου κατονομασμού που απαιτεί ταχεία λεκτική πρόσβαση σε σύγκριση με τα παιδιά με ΑΓΔ που είχαν κακές δεξιότητες αποκωδικοποίησης. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με την έρευνα των Bishop κ.ά. (2009), τα παιδιά με ΑΓΔ μόνο και τα παιδιά με ΑΓΔ + δυσλεξία φαίνεται να μην έχουν ακριβώς τα ίδια ελλείμματα στις δεξιότητες φωνολογικής επεξεργασίας, αλλά ότι μπορεί να διαφοροποιηθούν σε μία δοκιμασία που αξιολογεί την ταχεία λεκτική πρόσβαση.

Η έρευνα του Ramus και των συνεργατών του (2013) βρήκε διαφορετικές φωνολογικές δυσκολίες μεταξύ των παιδιών με δυσλεξία και των παιδιών με ΑΓΔ.

Ομοίως, σε μια άλλη έρευνα που σχεδιάστηκε για να διερευνήσει γιατί η δυσλεξία και η ΑΓΔ δεν εμφανίζονται πάντα μαζί, ο Ramus και οι συνεργάτες του (2013) χρησιμοποίησαν μια μεγάλη μπαταρία φωνολογικών και μη φωνολογικών γλωσσικών δοκιμασιών για να διερευνήσουν εάν τα παιδιά με δυσλεξία και τα παιδιά με ΑΓΔ έχουν τις ίδιες φωνολογικές δυσκολίες. Η παραγοντική ανάλυση έδειξε ότι υπάρχει μία διάκριση μεταξύ ρητής και άρρητης φωνολογίας σε μια ομάδα εξήντα πέντε παιδιών ηλικίας 8-12 ετών με δυσλεξία και/ή ΑΓΔ που μιλούσαν Αγγλικά. Η ρητή φωνολογία μετρήθηκε με φωνολογικές δοκιμασίες που πραγματικά απαιτούσαν φωνολογικές αναπαραστάσεις.

Ο Ramus κ.ά (2013) υποστήριξαν ότι το προφίλ των παιδιών με δυσλεξία και των παιδιών με ΑΓΔ είναι διαφορετικό. Η ΑΓΔ σχετίζεται με ελλείμματα τόσο στις φωνολογικές αναπαραστάσεις όσο και στις δεξιότητες φωνολογικής επεξεργασίας.

Ο Ramus κ.ά. (2013) υποστήριξαν ότι το φωνολογικό έλλειμμα στη δυσλεξία μπορεί να μην έγκειται στις ελλιπείς φωνολογικές αναπαραστάσεις —καθώς μόνο ένα υποσύνολο (το ένα τρίτο) των παιδιών με δυσλεξία είχε έλλειμμα στις φωνολογικές αναπαραστάσεις—αλλά μάλλον σε ορισμένες γνωστικές δεξιότητες που εμπλέκονται στις σύνθετες φωνολογικές δοκιμασίες που περιλαμβάνουν επίσης ρητές δεξιότητες φωνολογικής επεξεργασίας.

Βιβλιογραφία

Bishop, D. V. M., & Snowling, M. J. (2004). Developmental dyslexia and specific language impairment: Same or different? Psychological Bulletin, 130, 858-888.

Bishop, D. V. M., MacDonald, D., Bird, S., & Hayiou-Thomas, M. E. (2009). Children who read words accurately despite language impairment: Who are they and how do they do it? Child Development, 80(2), 593-605.

Eisenmajer, N., Ross, N., & Pratt, C. (2005). Specificity and characteristics of learning disabilities. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 46(10), 110-1115.

Marshall, C. R., & Messaoud-Galusi, S. (2010). Editorial introduction. Developmental disorders of language and literacy: Special Issue. British Journal of Developmental Psychology, 28, 1-4.

McArthur, G. M., Hogben, J. H., Edwards, V. T., Heath, S. M., & Mengler, E. D. (2000). On the “specifics” of specific reading disability and specific language impairment. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 41(7), 869-874.

Nash, H. M., Hulme, C., Gooch, D., & Snowling, M. J. (2013). Preschool language profiles of children at family risk of dyslexia: Continuities with specific language impairment. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 54, 958-968.

Pennington, B. F., & Bishop, D. V. (2009). Relations among speech, language, and reading disorders. Annual Review of Psychology, 60, 283-306.

Ramus, F., Marshall, C. R., Rosen, S., & van der Lely, H. K. J. (2013). Phonological deficits in specific language impairment and developmental dyslexia: Towards a multidimensional model. Brain, 136(Pt 2), 630-645.

Snowling, M. (2017). Dyslexia and developmental language disorder: same or different? Ανακτήθηκε 17 Ιουνίου 2024 από: https://www.acamh.org/blog/dyslexia-developmental-language-disorderdifferent/?utm_content=buffer07db7&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&utm_campaign=buffer

Snowling, M. J., Nash, H. M., Gooch, D. C., Hayiou-Thomas, M. E., Hulme, C., & Wellcome Language and Reading Project Team (2019). Developmental outcomes for children at high risk of dyslexia and children with developmental language disorder. Child Development, 90(5), e548-e564. https://doi.org/10.1111/cdev.13216

van der Lely, H. K. J., & Marshall, C. R. (2010). Assessing component language deficits in the early detection of reading difficulty risk. Journal of Learning Disabilities, 43(4), 357-368.