Αφιέρωμα στον Paul Strand: Όλοι έχουν συγκεκριμένα πρόσωπα στο μυαλό μας όταν αναφερόμαστε σε “μεγάλους” φωτογράφους. Για οποιονδήποτε ασχολείται με το αντικείμενο ένα είναι το σίγουρο, κάποια στιγμή στη ζωή του, εμπνεύστηκε, ταυτίστηκε και επηρεάστηκε από έναν απ’τους φωτογράφους αυτούς. Εγώ τους περισσότερους τους γνώρισα μέσα απ΄τα αφιερώματα του Μάνου Λυκάκη. Όταν γνωρίσεις αυτόν τον φωτογράφο που θα θαυμάσεις όσο τίποτε άλλο θα συνδεθείς μαζί του με ένα πρωτόγνωρο τρόπο. Το ίδιο συνέβη και για μένα στην περίπτωση του Paul Strand. Γι’ αυτό τον λόγο και αποφάσισα να αφιερώσω ένα άρθρο μου σε αυτόν.
Ο Paul Srand ήταν ένας Αμερικανός φωτογράφος και παραγωγός ταινιών, μοντέρνος για την εποχή του, ο οποίος, μαζί με τους συναδέλφους του, ανάλογης ιδεολογίας, καθιέρωσε την φωτογραφία ως τέχνη τον 20ο αιώνα. Οι φωτογραφίες του χαρακτηρίζονται από ποικιλία θεμάτων και χαρακτήρα σε Αμερική, Ευρώπη και Αφρική.
Λίγα λόγια για την ζωή του
Γεννήθηκε στην Αμερική και, λόγω των γονιών του, συνήθισε από μικρός στην μποέμικη ζωή.Έγινε μαθητής του Lewis Hine, ο οποίος τον έφερε σε επαφή με την φωτογραφία αλλά και με την κοινωνική ευαισθησία. Ήταν σε ένα εκπαιδευτικό ταξίδι όταν επισκεύθηκε γα πρώτη φορά την 291η γκαλερί τέχνης του Alfred Stieglitz. Εκεί αντίκρισε πρωτότυπες φωτογραφικές και ζωγραφικές εκθέσεις, οι οποίες τον παρακίνησαν να ακολουθήσει την φωτογραφία σε επαγγελματικό επίπεδο. Στα τέλη του 20ου αιώνα ο Stieglitz θα προωθούσε τα έργα του Strand στην ίδια την γκαλερί που εκίνησε την καριέρα του.
Το 1950 ταξίδεψε στην Ευρώπη και το 1960 στην Αμερική. Στα ταξίδια του άντλησε έμπνευση και πάντα ταξιδεύοντας με τον φακό του αποτύπωνε πρόσωπα, περιβάλλον και εμπειρίες, διατηρώντας κοινωνικό περιεχόμενο στις λήψεις του. Πέραν από τη φωτογραφία ασχολήθηκε και με τις κινηματογραφικές παραγωγές. Ο Strand άφησε την τελευταία του πνοή στην Γαλλία στις 31 Μαρτίου του 1976. Σήμερα οι φωτογραφίες του φιλοξενούνται στο Παρίσι, το Λονδίνο, την Ουάσινγκτον και την Νέα Υόρκη.
Η ιδιαιτερότητα του
O Strand εξαρχής είχε εκπληκτική αντίληψη του χώρου, τω σκιών, των σχημάτων, του όγκου, και ευρύτερα οποιουδήποτε στοιχείου χρειαζόταν ώστε να συνθέσει ένα απόλυτα ισορροπημένο σύνολο. Στις φωτογραφίες του πειραματίζεται με ελάχιστα στοιχεία και κατορθώνει να δημιουργεί λήψεις αυτόνομες σε τέτοιο βαθμό που ακόμη και η απουσία ενός μόνο στοιχείου θα οδηγούσε στη “κατάρρευση”. Βασικό στοιχείο που τον διακρίνει από συναδέλφους του, ήταν η ικανότητα του να δημιουργεί απίστευτη ένταση στις εικόνες του. Ακόμη και στις πιο καθημερινές εικόνες κατόρθωνε να προσδίδει τον προσωπικό του χαρακτήρα.
Το ερώτημα που έθετε πριν τραβήξει μία φωτογραφία είναι: τι είναι αυτό ακριβώς που θα κάνει το συγκεκριμένο σκηνικό να ιδιαίτερο, πως θα αποτυπωθεί η προκειμένη κοινωνία την οποία απεικονίζει, τι κοινωνικό μήνυμα δύναται να περάσει μέσω του έργου του; Αυτή ακριβώς η λογική, που λανθάνει πίσω απ’ τη δουλειά του, είναι που τον καθιέρωσε ως έναν απ’ τους πιο πρωτοποριακούς φωτογράφους. Αυτός είναι και ο λόγος που αρκετά έργα του, αν και τραβήχτηκαν από το 1910 μέχρι το 1970 φιλοξενούνται και επηρεάζουν κοινό σε όλο το κόσμο, υπερβαίνοντας τα ιστορικά τους πλαίσια.
Τα πορτραίτα του
Βασικός στόχος στα πορτραίτα του ήταν να απεικονίσει την πραγματική φύση και εικόνα του ανθρώπου και όχι αυτή που επιθυμούν να προβάλλουν. Αυτό που εμείς σήμερα χαρακτηρίζουμε “αυθόρμητη” ο ίδιος το είχε καταστήσει τέχνη. Για την πρωτοποριακή του ιδέα ο Strand χρησιμοποιούσε ένα είδος ψευδοφακού ώστε να φωτογραφίζει προς μία κατεύθυνση ενώ ο φακός φαινόταν να είναι στραμμένος προς μία άλλη. Έτσι το απεικονιζόμενο υποκείμενο δεν γνώριζε ότι φωτογραφιζόταν, με τελικό σκοπό ένα φυσικό, ειλικρινές αποτέλεσμα. Η τεχνική του αποτελούσε μία ραγδαία μεταβολή από τα στημένα πορτραίτα, που συνηθίζονταν μέχρι τότε.
Αλλά δεν ήταν αυτός ο μοναδικός του στόχος. Απεικονίζοντας πραγματικές σκηνές προσφύγων και μεταναστών σε μία εποχή όπου τα κινήματα είχαν διογκωθεί. Απεικονίζοντας πρόσωπα χωρίς τη γνώση του και κάνοντας τα προσιτά στο κοινό, συνέβαλε στην δημιουργία κοινωνικής συνείδησης. Έθεσε κατά αυτόν τον τρόπο τις βάσεις για την ανάπτυξη, αργότερα, ενός ολόκληρου κεφαλαίου στη φωτογραφία: οι φωτογραφίες του δρόμου.
Ο Paul Strand αποτέλεσε έναν από τους πρώτους φωτογράφους που πρόσθεσαν κοινωνικό περιεχόμενο στις λήψεις του. Οι φωτογραφίες του χαρακτηρίζονται από ένταση και αντιθέσεις ακόμη και στην ασπρόμαυρη τότε απεικόνιση. Σε γενικές γραμμές το έργο του αποτελεί έμπνευση και η συμβολή του στην ιστορία της φωτογραφίας είναι άξια θαυμασμού.
