Ήδη από τις πρώτες διαμαρτυρίες για το θάνατο του George Floyd, η σφιχτή γροθιά υψωμένη στον αέρα υπήρξε η απόλυτη χειρονομία, που δρομολόγησε την εξέλιξη του κινήματος Black Lives Matter. Σε άλλα συμφραζόμενα ο κόσμος έχει γνωρίσει τη γροθιά μέσα από τη τηλεόραση και το κινηματογράφο, από βιβλία ή φυλλάδια. Λαμβάνοντάς την ως απλή κίνηση του χεριού δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Λαμβάνοντάς την ως σύμβολο αντίστασης και ενότητας, παρουσιάζει εύλογο ενδιαφέρον. Τι σημαίνει λοιπόν η υψωμένη γροθιά το 2020; Οι ακόλουθες φωτογραφίες έρχονται να απαντήσουν στο ερώτημα μέσα από μια ιστορική αναδρομή.
Το πρώιμο παράδειγμα της γροθιάς
Ο Γάλλος καλλιτέχνης Honoré Daumier προσπάθησε για πρώτη φορά να οπτικοποιήσει τη συγκεκριμένη χειρονομία τη περίοδο της Άνοιξης των λαών. Εμπνευσμένος από τις επαναστάσεις του 1848 στη Γαλλία, ο Daumier αναπαριστά τη γροθιά ως σύμβολο δύναμης και αποφασιστικότητας. Τη δεδομένη ιστορική στιγμή η υψωμένη στον αέρα γροθιά ενσαρκώνει το ρόλο του ανθρώπου που συλλογικά διαμαρτύρεται για τη καταπάτηση της ελευθερίας του.
Η γροθιά στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο
Η γροθιά εμφανίζεται και πάλι κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου πολέμου με ιδεολογικό προσανατολισμό αυτή τη φορά. Την χειρονομία αυτή ασπάζεται η αριστερή ιδεολογία ως ένδειξη αντίστασης στη δικτατορία του Franco. Στην προκείμενη περίπτωση η υψωμένη γροθιά γίνεται το γενικευμένο σύμβολου του αντί-φασισμού της περιόδου 1936-1939. Μεταξύ των ομοϊδεατών, η γροθιά αποτελεί χαιρετισμό ανάλογο με το ναζιστικό χαιρετισμό φασιστικών παρατάξεων.
Η γροθιά στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968
AP
Στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1968 στη πόλη του Μεξικού η υψωμένη γροθιά γίνεται μια από τις πιο δημοσιευμένες και αμφιλεγόμενες όλων των εποχών. Λίγους μήνες νωρίτερα οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν κλονιστεί από τον θάνατο του Martin Luther King Jr. και οι διαμαρτυρίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα είχαν επεκταθεί σε ολόκληρη τη χώρα. Μέσα σ’ αυτόν τον αναβρασμό οι αθλητές Tommie Smith και John Carlos που κατέλαβαν την 1η και 3η θέση αντίστοιχα στα 200 μέτρα, φορώντας μαύρο γάντι στο ένα χέρι, διαμαρτυρήθηκαν για το ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις. Λόγω του γεγονότος ότι οι δύο αθλητές ήταν μέλη των Μαύρων Πανθήρων, η ολυμπιακή επιτροπή έκρινε πως το μήνυμα που ήθελαν να περάσουν ήταν υπερβολικά πολιτικοποιημένο, γι’ αυτό και οι αθλητές απορρίφθηκαν αμέσως μετά.
Η γροθιά στην LGBT κοινότητα
Ερχόμενοι στο σήμερα, η χρήση της γροθιάς με συμβολική χροιά δεν εξαιρείται για την LGBT κοινότητα. Μπορεί η νομοθεσία υπέρ της κοινότητας να έχει αναβαθμιστεί σε ορισμένες χώρες παραχωρώντας πλήρη δικαιώματα, ωστόσο πολλά μέλη αντιμετωπίζουν ακόμη αρκετά προβλήματα για τη ταυτότητα τους. Γι’αυτό η γροθιά συμβολίζει την προτροπή για τα LGBT άτομα να παραμείνουν δυνατά και συλλογικά να αγωνίζονται για την ισότητα που επιδιώκουν να αποκτήσουν πάρα τις δυσκολίες.
Η γροθιά στο φεμινιστικό κίνημα
Το 2017 σε πολλές πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών σημειώθηκαν διαμαρτυρίες στις οποίες έλαβαν μέρος γυναίκες στο πλαίσιο του κινήματος The Women’s March. Η γροθιά χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο ακτιβισμού για τα δικαιώματα της γυναίκας σε πολλούς τομείς και διεξήχθη την επομένη της ανάληψης καθηκόντων του Donald Trump ως Προέδρου των ΗΠΑ.
Κοιτάζοντας τις φωτογραφίες αντιλαμβανόμαστε πως σε κάθε ιστορική συγκυρία η γροθιά υψωμένη στον αέρα νοηματοδοτείται διαφορετικά. Αυτό συμβαίνει επειδή κάθε φορά το κοινωνικοπολιτικό υπόβαθρο διαφέρει. Για το έτος 2020, η γροθιά ίσως αποτελεί το σύμβολο της αλληλεγγύης και της αποφασιστικότητας για αλλαγή. Ίσως η γροθιά συμβολίζει μια επαναστατική πράξη ενάντια στη θεσμική καταπίεση που εκφράζεται ομαδικά. Το σημαντικό ωστόσο δεν είναι να μάθουμε τι συμβολίζει η σφιχτή γροθιά το 2020, αλλά τι θα συμβολίζει τα επόμενα χρόνια όταν αυτή θα ανοίξει. Τι θα είναι αυτό που θα κρατάμε τότε στα χέρια μας; Άξιζαν τα τόσα χρόνια που ήταν σφιγμένα;
