Τα δεδομένα είναι σαφή στην κρίση πανικού:
Η πλειοψηφία των ανθρώπων θα βιώσει σε κάποια στιγμή της ζωής τουλάχιστον μία κρίση πανικού. Τι είναι, όμως, η κρίση πανικού;
Πρόκειται για την αιφνίδια εμφάνιση κρίσεων άγχους και φόβου που συνοδεύονται από έντονα σωματικά συμπτώματα. Ένα επεισόδιο πανικού κορυφώνεται μέσα σε λίγα λεπτά και συνολικά διαρκεί λιγότερο από μια ώρα, όμως είναι τέτοια η ένταση των συμπτωμάτων που κάνουν το άτομο να αισθάνεται ότι διαρκεί «αιώνες». Οι σωματικές εκδηλώσεις μιας κρίσης πανικού είναι ποικίλες, μερικές από τις πιο συνηθισμένες είναι οι εξής:
- τρέμουλο,
- εφίδρωση,
- πόνο στο στήθος – δυσφορία,
- ταχυπαλμία,
- δύσπνοια,
- αίσθημα ασφυξίας,
- αίσθημα πνιγμού,
- ζαλάδα,
- μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα στα χέρια,
- ρίγος ή εξάψεις,
- αίσθημα αδυναμίας και τάση λιποθυμίας
- φόβος απώλειας ελέγχου ή τρέλας
- φόβος επερχόμενου θανάτου.
Τρόπος εμφάνισης συμπτωμάτων στη κρίση πανικού:
Είναι αναγκαίο να σημειωθεί πως τα παραπάνω συμπτώματα δεν εκδηλώνονται όλα μαζί σε ένα άτομο κατά τη διάρκεια μιας κρίσης. Αρκεί η εμφάνιση οποιονδήποτε 5 εξ αυτών τη φορά, για να μιλήσουμε για κρίση πανικού. Η ένταση των συμπτωμάτων αυτών και το αιφνίδιο ξέσπασμά τους δίνουν στο άτομο την εντύπωση ότι «πεθαίνει», ότι «παθαίνει καρδιακή προσβολή», «εγκεφαλικό» και άλλα παρόμοια τρομακτικά συμβάντα. Στην πραγματικότητα τίποτα από αυτά δεν συμβαίνει. Πρόκειται για μια αρκετά συνηθισμένη ψυχική κατάσταση στην οποία φτάνει το άτομο λόγω συσσωρευμένου – ακόμα και χρόνιου – στρες, το οποίο βρίσκει μια στιγμή και απροειδοποίητα ξεσπά.
Πάρα πολλοί άνθρωποι στην καθημερινότητά τους βιώνουν κρίσεις πανικού, άλλοι ως μεμονωμένα περιστατικά και άλλοι πιο συχνά, γεγονός που υποδηλώνει την ύπαρξη σοβαρότερων αιτίων και απαιτείται ειδική αντιμετώπιση. Οι συχνές κρίσεις πανικού στο ίδιο άτομο συνιστούν τη λεγόμενη διαταραχή πανικού, δηλαδή τίποτα περισσότερο από τακτικά επεισόδια πανικού συνοδευόμενα από σωματικά συμπτώματα. Η αιτία έναρξης της κρίσης συχνά δεν είναι συνειδητά γνωστή στο άτομο, συχνά μάλιστα μπορεί να μην υπάρχει καν αφορμή (π.χ. έντονα στρεσογόνος περίοδος) για το ξέσπασμα της κρίσης.
Το δύσκολο κομμάτι μιας κρίσης πανικού είναι διττό:
Από τη μια υπάρχει στο άτομο έντονα ο φόβος μιας επόμενης κρίσης σε χώρο και χρόνο που δε θα μπορέσει να διαχειριστεί, και από την άλλη είναι σχεδόν αδύνατη η λογική αντιμετώπιση του τι συμβαίνει ακριβώς εκείνη τη στιγμή, καθώς το βίωμα της κρίσης είναι εξαιρετικά τρομακτικό για το άτομο. Βρίσκεται σε απελπισία, νιώθει πως δεν μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του, πως πεθαίνει αβοήθητος και πως δεν πρόκειται όλο αυτό να περάσει ποτέ. Είναι δύσκολο να μπει στο μυαλό του έστω και μια μικρή «χαραμάδα φωτός», αδυνατεί να σκεφτεί κάτι θετικό. Οι κρίσεις πανικού μπορεί να συμβαίνουν επίσης μόνο κάτω από συγκεκριμένες περιστάσεις. Για παράδειγμα όταν το άτομο βρίσκεται σε χώρους με πολύ κόσμο και τότε πρόκειται για διαταραχή πανικού με συνύπαρξη αγοραφοβίας (συννοσηρότητα).
Προφανώς το να βιώσει κάποιος μια κρίση πανικού είναι κάτι εξαιρετικά δύσκολο και επίπονο, τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχικό επίπεδο. Είναι μια εμπειρία που βάζει το άτομο σε μια δοκιμασία, όμως θεραπεύεται. Όταν πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό, το άτομο δηλαδή παθαίνει κρίση μόνο μια φορά στη ζωή του (ή παραπάνω με διάστημα ετών ανάμεσά τους), δεν θεωρούμε πως πρόκειται για διαταραχή που χρειάζεται εστιασμένη θεραπεία. Φυσικά από τη στιγμή που μια κρίση λαμβάνει χώρα έστω και μεμονωμένα, είναι καλό το άτομο να ανατρέξει σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. έτσι θα ανακαλύψει τα αίτια της κρίσης, επιτυγχάνοντας καλύτερη ψυχική ισορροπία. Αυτό που κατανοεί κανείς στην πορεία είναι πως η κρίση πανικού δεν είναι μια καταστροφική εμπειρία ζωής. Είναι φυσικά οδυνηρή, όμως κανείς δεν πεθαίνει βιώνοντάς την.
Όταν το άτομο συνειδητοποιήσει αυτό, μπορεί να διαχειριστεί ευκολότερα την κατάσταση. Ακόμα και κατά τη διάρκεια μιας επόμενης κρίσης, επαναλαμβάνοντας στον εαυτό του πως πρόκειται σύντομα να περάσει όλο αυτό. Μάλιστα, όταν το άτομο είναι ενήμερο για τη φύση των συμπτωμάτων και είναι σε θέση να αναγνωρίσει τι του συμβαίνει, συγχρόνως αποδυναμώνεται η τρομακτική φύση του πανικού.
Υπάρχει θεραπεία των πολλαπλών, επαναλαμβανόμενων κρίσεων;
Πιο συγκεκριμένα, της διαταραχής πανικού. Όταν μια κρίση πανικού φέρει σε σύντομο διάστημα μια επόμενη, και αυτό συνεχίζεται, το άτομο βεβαίως πρέπει να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια. Συνήθως αρχικά, λόγω των έντονων σωματικών συμπτωμάτων, το άτομο υποβάλλεται σε μια σειρά ιατρικών εξετάσεων. Έτσι βεβαιώνεται ότι δεν πάσχει από κάποια σοβαρή σωματική πάθηση. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσει εγκαίρως την φύση των συμπτωμάτων και να αναζητήσει τη βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας. Δεδομένης της ύπαρξης αποτελεσματικών θεραπειών, η διαταραχή πανικού έχει γενικά θετική πρόγνωση. Η διαταραχή πανικού αντιμετωπίζεται φαρμακευτικά ή ψυχοθεραπευτικά ή με συνδυασμό των δύο. Φαρμακευτικά, τα αντικαταθλιπτικά (SSRIs) και τα αγχολυτικά (βενζοδιαζεπίνες) αποτελούν την κύρια θεραπεία της διαταραχής πανικού.
Όσον αφορά στην ψυχοθεραπεία, η γνωστική – συμπεριφορική θεραπεία έχει υψηλά ποσοστά επιτυχίας. Οι θεραπευτικοί στόχοι περιλαμβάνουν την πλήρη εξάλειψη των κρίσεων πανικού, την μείωση των συμπεριφορών αποφυγής και την πρόληψη των υποτροπών. Ουσιαστικά, βασίζεται στην εκμάθηση των τρόπων αντιμετώπισης της κρίσης πανικού, με την διόρθωση των καταστροφολογικών ερμηνειών που συντηρούν το άγχος. Πολλές φορές γίνεται ελεγχόμενη πρόκληση πανικού στον χώρο θεραπείας. Προκειμένου να μάθει το άτομο να τη διαχειρίζεται σωστά. Αν ο πανικός συνοδεύεται από αγοραφοβία, ακολουθείται παρέμβαση μέσω σταδιακής έκθεσης στις φοβικές καταστάσεις και ερεθίσματα.