H Αργυρώ Μαντόγλου σπούδασε Αγγλική Λογοτεχνία και Φιλοσοφία. Οι μεταπτυχιακές σπουδές της στο University of North London βασίστηκαν στην Κριτική Θεωρία. Έχει εκδώσει ποιήματα και πεζά και ασχολείται συστηματικά με τη μετάφραση. Κείμενά της και κριτικά σημειώματα έχουν δημοσιευθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Υπήρξε τακτικός συνεργάτης του ένθετου “Βιβλιοθήκη” της “Ελευθεροτυπίας” από το 1999, κι έχει, επίσης, δημοσιεύσει επισταμένως κριτικές και θεωρητικά άρθρα για θέματα λογοτεχνίας στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Έχει διδάξει δημιουργική γραφή στο ΕΚΕΒΙ και από το 2006 συντονίζει μια λέσχη ανάγνωσης στο “Πολυχώρο Μεταίχμιο” με τίτλο “Γυναικείες Συγγραφείς του 20ού αιώνα”. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων, διατέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου τα έτη 2007-2009 και μέλος της Επιτροπής για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης.
Με αφορμή το νέο βιβλίο της συγγραφέως, «Σώμα στη Βιτρίνα», μιλήσαμε για την έμπνευση της, με ποιον τρόπο δέθηκε με τους χαρακτήρες της ιστορίας της και πολλά άλλα.
- Ας ξεκινήσουμε την κουβέντα μας από το πρόσφατο συγγραφικό σας έργο με τίτλο «Σώμα στη Βιτρίνα». Θα θέλατε να μας πείτε περί τίνος πρόκειται;
To μυθιστόρημα εκτυλίσσεται σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους στον ίδιο τόπο – στην πόλη του Άμστερνταμ. Υπάρχουν δύο παράλληλες ιστορίες, η μία τοποθετείται τον 17ο αιώνα και η άλλη στο σήμερα. Και στις δύο ιστορίες οι ηρωίδες είναι οικονομικές μετανάστριες, νέες, όμορφες και φιλόδοξες και παρά τους αιώνες που μεσολαβούν ανάμεσά τους έχουν ένα κοινό σκοπό: θέλουν να επιβιώσουν και να «προχωρήσουν» τη ζωή τους με τις δικές τους δυνάμεις, παραπλανημένες σε σχέση με το τι τους περιμένει σε μια μεγάλη πόλη, σε έναν εμπορικό, οικονομικό παράδεισο. Και οι δύο έχουν ένα μονάχα εφόδιο -το «σώμα» τους- η μία το εκθέτει στη βιτρίνα στην Κόκκινη Συνοικία του Άμστερνταμ, και η άλλη στο ατελιέ του Ρέμπραντ. Αυτό που με ενδιέφερε κυρίως ήταν να καταδείξω την ομοιότητα αλλά και την απόκλιση των εποχών, τη θέση της γυναίκας μετανάστριας μέσα στους αιώνες, καθώς και την επίδραση της τέχνης, όχι τόσο στους συλλέκτες ή τους πλούσιους άρχοντες, αλλά στα απλά μοντέλα που πρόσφεραν το σώμα τους προς τέρψιν των οφθαλμών, της αισθητικής ή όποιας άλλης ανάγκης των προνομιούχων κατοίκων αυτής της εύρωστης οικονομικά πόλης.
- Ποιο ήταν το ερέθισμα που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης της ιστορίας;
Δεν είναι εύκολο για έναν συγγραφέα να εντοπίσει το πρώτο ερέθισμα για τη συγγραφή ενός ολόκληρου βιβλίου, μπορώ μόνο να πω πως ο πίνακας του Ρέμπραντ «Γυναίκα στην αγχόνη» ήταν ο λόγος που στράφηκα στην έρευνα της συγκεκριμένης εποχής και μέσα από την έρευνα αυτή προέκυψαν οι επιμέρους χαρακτήρες και ιστορίες καθώς και η σύγκριση με το παρόν.
- Η «Κόκκινη Συνοικία», ο τόπος όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα, είναι μια από τις πιο γνωστές περιοχές του Άμστερνταμ. Έχοντας επισκεφτεί αυτό το μέρος, ποιες είναι οι εντυπώσεις/παρατηρήσεις σας και ποια η άποψή σας για τα κορίτσια εκεί;
Στο ιστορικό κέντρο της πόλης του Άμστερνταμ υπήρχε πάντα αυτή η αντιφατική συνύπαρξη του ιστορικού με το αγοραίο, όλες τις ώρες της ημέρας, υπό το βλέμμα επισκεπτών, τουριστών αλλά και περαστικών που πάνε στις δουλειές τους – ιδανικός τόπος για έναν μυθιστοριογράφο καθώς έχει την ευκαιρία για εκτενή παρατήρηση. Διαπίστωσα, επίσης, πως ενώ όλα άλλαζαν μέσα στον χρόνο -βασιλιάδες, πολιτεύματα, θρησκείες- το ντε Βάλλεν, η Κόκκινη Συνοικία και η πορνεία παρέμειναν στη θέση τους εδώ και αιώνες. Και ο λόγος φυσικά είναι το κέρδος.
Σε ό,τι αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησής σας, οι εντυπώσεις μου έχουν περιγραφεί στο μυθιστόρημα καταλεπτώς. Το όλο σκηνικό θυμίζει εμποροπανήγυρη για να μην πω ζωοπανήγυρη.
- Ως δημιουργός «δένεστε» με τα δημιουργήματά σας, του ήρωες των βιβλίων σας; Αν ναι, με ποιον τρόπο δεθήκατε με τα «κορίτσια της βιτρίνας» και τον Άγγελο;
Για όσο γράφω, οι άνθρωποι αυτοί, οι χαρακτήρες του βιβλίου, είναι η δική μου οικογένεια, τους «παρακολουθώ» συνεχώς, τους σκέφτομαι και τους «βάζω» σε καταστάσεις που συχνά δεν έχουν σχέση με το μυθιστόρημα, για να τους «μάθω» καλύτερα. Με τα κορίτσια της βιτρίνας δεν δέθηκα, όμως με ένα συγκεκριμένο κορίτσι, τη δική μου ηρωίδα, τη Νατάσσα που τη φαντάστηκα να ζει, να εργάζεται και να προσπαθεί να «φτιάξει» τη ζωή της, συγχρωτίστηκα για πολύ καιρό. Ο Άγγελος δεν είναι μόνο ένας ακόμα χαρακτήρας αλλά και το «μέσον» για να ταξιδέψει ο αναγνώστης μέσα στον χρόνο, να βιώσει περισσότερες διαστάσεις της πραγματικότητας και να συνδέσει το παρόν με το παρελθόν.
- Ο Άγγελος έχει το χάρισμα, ή και την κατάρα, της συναισθησίας. Για ποιο λόγο επιλέξατε να αναφερθείτε σε αυτό το νευρολογικό φαινόμενο μέσω του βιβλίου σας και γιατί προσδώσατε αυτό το χαρακτηριστικό στον άνδρα της ιστορίας σας συγκεκριμένα;
Ο λόγος ήταν πως χρειαζόμουν έναν πειστικό τρόπο για το «ταξίδι στο χρόνο». Μέσα από την «ιδιαιτερότητα» του Άγγελου, έδωσα τη δυνατότητα σε έναν κεντρικό χαρακτήρα να «αισθανθεί» την περιοχή και να «ταξιδέψει» σε άλλες εποχές, χωρίς να καταφύγω σε μαγικές λύσεις για τις αναδρομές του. Ήθελα η ικανότητά του να δρασκελίζει τους αιώνες, να διαθέτει μια κάποια επιστημονική εξήγηση και να μην ανάγεται στο υπερφυσικό ή στην ευκολία της «μεταφυσικής» λύσης. Διαβάζοντας επιστημονικές μελέτες για τη συναισθησία, είδα πως κάποιοι συναισθησιακοί, ανάμεσά τους και πολλοί καλλιτέχνες, έχουν τη δυνατότητα να γευτούν ή να αισθανθούν τις δονήσεις μιας άλλης εποχής, και, όπως κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν, έτσι θα μπορούσε να εξηγηθεί και το φαινόμενο του déjà vu. Στο «Σώμα στη βιτρίνα» χρησιμοποιώ τη συναισθησία ως ένα συγγραφικό τέχνασμα προκειμένου να «προσεγγίσω» την Κόκκινη συνοικία σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Ο Άγγελος λειτουργεί ως «διάμεσος» με το παρελθόν.
- Η ηρωίδα σας, η Ελισάβετ, ξεκινάει τη συγγραφή ενός βιβλίου, αλλά τελικά οι μετέπειτα αποφάσεις της την οδηγούν στη συγγραφή ενός άλλου. Σας έχει συμβεί κάτι παρόμοιο;
Συμβαίνει συχνά όταν δεν υπάρχει δεδομένη πλοκή και σειρά στα γεγονότα, οι χαρακτήρες να οδηγούν τον συγγραφέα σε καταστάσεις που δεν είχε φανταστεί όταν ξεκινούσε να γράφει. Πολλές φορές απαιτούν περισσότερα από όσα είσαι διατεθειμένος να τους δώσεις, αλλά στο τέλος σε αποζημιώνουν.
- Πριν ξεκινήσετε να γράφετε ένα βιβλίο, ποια διαδικασία συνήθως ακολουθείτε; Υπάρχει κάποιο «τελετουργικό»;
Κατ’ αρχήν, πρέπει να είμαι «άδεια» για να αφεθώ σε καινούργια ερεθίσματα, τα οποία συγκεντρώνω σαν συλλέκτης στιγμών. Συλλέγω, επίσης, εικόνες, φράσεις, αποσπάσματα, κρατάω σημειώσεις, υπάρχουν ημιτελείς δοκιμές, το θέμα έρχεται και με βρίσκει συνήθως γράφοντας, όταν έχω κατακτήσει συναισθηματική διαθεσιμότητα και είμαι πλέον σε θέση να ρισκάρω. Κάθε βιβλίο είναι ένα ρίσκο, ο συγγραφέας είναι και λίγο παίχτης, ποντάρει όλη του την περιουσία, τον χρόνο, την ηρεμία του, την ψυχική του ορμή σε κάτι που μπορεί και να αποδειχτεί θνησιγενές ή, αν είναι τυχερός, να εξελιχτεί και να καρπίσει.
- Ποιο είναι, πιστεύετε, το δώρο και ποια η «κατάρα» της συγγραφής;
Το δώρο είναι πως μπορείς να ζήσεις πολλές ζωές ταυτοχρόνως, δεν πλήττεις ποτέ, ο κόσμος μετατρέπεται σε μια αποθήκη ιστοριών και εσύ καλείσαι να τις εντοπίσεις και να τις περισώσεις.
Η κατάρα είναι πως η πραγματικότητα δεν είναι πάντοτε επιεικής μαζί σου, ενίοτε σε τιμωρεί για το γεγονός πως «απουσίασες» τόσο καιρό και την περιφρόνησες, σε τιμωρεί που δεν έδωσες σημασία στα trivialities και σε όλα όσα ταλανίζουν τους άλλους.
- Πώς νιώσατε όταν ολοκληρώσατε το «Σώμα στη Βιτρίνα»;
Χαρά, ανακούφιση, περηφάνια είναι κάποια από τα συναισθήματα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της συγγραφής αυτού του βιβλίου είχα την αβεβαιότητα για το αν θα «έδεναν» πειστικά οι χρόνοι του μυθιστορήματος, μόλις είδα πως το είχα καταφέρει, ήταν σαν να είχα κερδίσει ένα στοίχημα.
- Ποιο είναι το μήνυμα που θέλατε να περάσετε μέσα από αυτό το βιβλίο;
Η σκληρότητα, ο κυνισμός, η αδιαφορία είναι πιο σκληρή τιμωρία και από τον ίδιο τον θάνατο.
Οι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα ευφάνταστοι στον τρόπο αποκόμισης κερδών και δεν βλέπουν ποιους παρασύρουν και εξαφανίζουν στην πορεία τους.
Όμως, δεν γράφω για να περάσω μηνύματα, αλλά για να πω μια ιστορία, τα μηνύματα προκύπτουν στη συνέχεια, συχνά ερήμην μου, μέσα από τους χαρακτήρες.
Νομίζω πως στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα αυτό που με απασχόλησε περισσότερο είναι ο χρόνος, αλλά και ο βαθμός που οι οικονομικές συνθήκες επηρεάζουν τη μοίρα των χαρακτήρων.
- Έχετε σκεφτεί το επόμενο συγγραφικό σας εγχείρημα; Tι μας επιφυλάσσετε για το μέλλον;
Έχω αρχίσει να συγκεντρώνω υλικό για μια ιστορία που εκτυλίσσεται σε τρεις χρόνους: αρχαιότητα, μεσαίωνα και στον αιώνα που διανύουμε. Ελπίζω να ευοδωθούν οι προσπάθειες. Ευχαριστώ!
Μπορείτε να διαβάσετε την κριτική του βιβλίου “Σώμα στην Βιτρίνα” εδώ.
