50 χρόνια από το πρώτο τους ανέβασμα, οι “Δούλες” του Ζαν Ζενέ ανεβαίνουν στο Υπόγειο Θεάτρου Τέχνης σε σκηνοθεσία της καλλιτεχνικής διευθύντριας, Μαριάννας Κάλμπαρη.
Η παράσταση ξεκινά με μια μικρή εισαγωγή στο έργο και τον κόσμο του Ζενέ από τη σκηνοθέτιδα. Έτσι μαθαίνουμε πως το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε το 1968 από το Θέατρο Τέχνης. Όπως και το ότι ο τίτλος του έργου του Ζενέ μεταφράζεται ως “Οι υπηρέτριες” παγκοσμίως. Πλην της Ελλάδας, όπου τις υπηρέτριες για πολλά χρόνια τις αποκαλούσαν δούλες.
“Τελικά είναι οι υπηρέτριες καλές ή οι καλές υπηρέτριες;” Με αυτό το ερώτημα εισάγεται ο θεατής στο σκοτεινό σύμπαν του Ζενέ.
Η Κλερ κι η Σολάνζ είναι δύο υπηρέτριες. Υπηρετούν πιστά την Κυρία τους, όσο εκείνη είναι παρούσα. Είναι αφοσιωμένες στο έργο τους και δίνουν την εντύπωση δύο καλών γυναικών, υποταγμένων στη μοίρα τους. Όταν, όμως, λείπει η Κυρία οι δύο αδελφές μεταμορφώνονται. Σ’ ένα αέναο παιχνίδι ρόλων στήνουν την πιθανή εξόντωση της Κυρίας. Μια μέρα, λοιπόν, τους δίνεται η ευκαιρία τους. Να ξεφορτωθούν την Κυρία. Εν τέλει δε θα συμβεί αυτό. Και κάπως έτσι θα διαρραγεί η διαταραγμένη σχέση Κλερ-Σολάνζ. Οι αδελφές θα εξωθηθούν στα άκρα με τραγικές συνέπειες.
Έργο βαθιά πολιτικό που πραγματεύεται τις σχέσεις εξουσίας που υφίστανται μεταξύ δύο οποιωνδήποτε ανθρώπων, ακόμη κι αδελφών. Ο Ζενέ, όμως, δεν εστιάζει μόνο στο δεσποτισμό και την αυταρχικότητα που διακρίνει την Κυρία, αλλά και την Κλερ. Πέραν της εξουσίας οι Δούλες μιλούν και για κάτι πιο βαθύ: για τη σκοτεινή άβυσσο του μυαλού. Δύο φαινομενικά φιλήσυχες γυναίκες-υπηρέτριες που παίζουν συνεχώς το παιχνίδι των μεταμορφώσεων. Στην πλέον αρρωστημένη εκδοχή του. Οι δύο αδελφές μέσα από συνεχείς εναλλαγές ρόλων παίζουν τη σχέση Κυρίας-υπηρέτριας. Παίζουν, δηλαδή, θέατρο. Στο παιχνίδι, βέβαια, το τέλος είναι αναμενόμενο. Η υπηρέτρια θα σκοτώσει την Κυρία, έστω και σχηματικά. Στην πραγματική ζωή, όμως, ο βραχνάς της Κυρίας είναι υπαρκτός. Έστω κι αν οι δύο αδελφές με διάφορες μηχανορραφίες προσπαθούν να τον απομακρύνουν.
Οι Δούλες αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα έργα του παγκόσμιου σύγχρονου ρεπερτορίου. Όχι τόσο για το θέμα τους, όσο για τον τρόπο με τον οποίο το χειρίστηκε ο συγγραφέας. Ο Ζενέ χρησιμοποίησε το “θέατρο μέσα στο θέατρο”. Ουσιαστικά έβαλε τις ηρωίδες να παίζουν θέατρο ενταγμένο στα πλαίσια της παράστασης. Κι αυτό το στοιχείο φωτίστηκε πολύ καθαρά στην παράσταση του Θεάτρου Τέχνης.
Η Μαριάννα Κάλμπαρη βρέθηκε σε διπλό ρόλο. Και σκηνοθέτης και ηθοποιός. Κι ευτυχώς τα κατάφερε. Η σκηνοθεσία της κατάφερε να αποδώσει το κλειστοφοβικό, σχεδόν άρρωστο περιβάλλον που είχαν δημιουργήσει οι δύο ηρωίδες.Ερμηνευτικά ξεχωρίζει η Κωνσταντίνα Τάκαλου στο ρόλο της Κλερ. Με μια αμεσότητα λόγου και κίνησης υπήρξε από το πρώτο έως το τελευταίο λεπτό συνεπής στην αποστολή της, να μας μεταφέρει στο μυαλό μιας ψυχικά διαταραγμένης. Η Κάτια Γέρου, ως Σολάνζ, σε στιγμές ήταν απολύτως πειστική, αλλά πολλές φορές απέδωσε την ηρωίδα της με έντονες δόσεις ωραιοποίησης και στρογγυλέματος των γωνιών της. Το συνεχές μπες-βγες στο ρόλο απέσπασε το θεατή από την είσοδό του στο θαυμαστό κόσμο του Ζενέ, που με περισσή μαεστρία έχτισαν οι άλλες δύο. Παρόλα αυτά στον τελευταίο της μονόλογο ήταν καθηλωτική, αποδεικνύοντας πως είναι σπουδαία μαστόρισσα του θεάτρου.
Η επιλογή του σκουρόχρωμου σκηνικού ταίριαζε απόλυτα με το σκοτεινό περιβάλλον που ζουν οι ηρωίδες. Βέβαια, διανθιζόταν από μερικές μεταλλικές λεπτομέρειες -γυαλιστερός ασημένιος τάπητας κι ένα μεταλλικό τραπέζι. Ίσως για να τονιστεί το ένδοξο παρελθόν, προ σύλληψης Κυρίου, έστω και με αυτά τα ψήγματα. Στο ίδιο μήκος κύματος κι οι ενδυματολογικές επιλογές. Το μαύρο χρώμα παρέμπεμπε εντόνως στο σκοτάδι, τόσο το εξωτερικό (το παιχνίδι της μεταμόεφωσης λαμβάνει χώρα μόνο με κλειστά παράθυρα) όσο και το εσωτερικό.
Συνολικά μια καλή παράσταση από έναν από τους σημαντικότερους θεατρικούς οργανισμούς αυτού του τόπου.
Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν (Υπόγειο), Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα
