Ορισμός Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αποτελεί μια αγχώδη διαταραχή που ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των νευρώσεων. Ο Φρόυντ είναι αυτός που απέδωσε στη διαταραχή αυτή τα χαρακτηριστικά της νεύρωσης, ο οποίος δεν περιορίστηκε απλά στην φαινομενολογική περιγραφή της, αλλά αναζήτησε και τους υπεύθυνους ψυχολογικούς μηχανισμούς πρόκλησής της. Στις μέρες μας το παγκόσμιο ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση αυτού του πολύπλοκου και εξουθενωτικού συνδρόμου έχει ενταθεί. Αυτό συμβαίνει καθώς σύμφωνα με έρευνες (Brady, 2013.·Calamari et al., 2012) ένα (1) στα σαράντα (40) άτομα πάσχει από lδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
Παθογένεια Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής
Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της νόσου είναι δύο: οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί. Οι περισσότεροι πάσχοντες προσπαθούν να αντισταθούν σε ανεπιθύμητες σκέψεις και να τις απομακρύνουν, προσπαθώντας να μην υποκύψουν στους καταναγκασμούς που υποβάλουν τον εαυτό τους. Τις περισσότερες φορές τα άτομα αυτά μπλέκονται σε ένα φαύλο κύκλο, όπου το μόνο που επιτυγχάνουν είναι να ενδυναμώνουν τα συμπτώματα αυτά.
Ιδεοληψίες
Πιο συγκεκριμένα, οι ιδεοληψίες ή αλλιώς έμμονες ιδέες αποτελούν ανεπιθύμητες σκέψεις εικόνες ή παρορμήσεις οι οποίες επαναλαμβάνονται συνεχώς στο μυαλό του πάσχοντα, δίχως εκείνος να μπορεί να τις ελέγξει ή να τις σταματήσει. Συνήθως, ο πάσχων αντιλαμβάνεται το γεγονός ότι οι σκέψεις αυτές είναι ανούσιες και αποτελούν ένα αποκύημα της φαντασίας του, ωστόσο αδυνατεί να τις κατευνάσει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το άτομο να νιώθει έντονη δυσφορία και άγχος και να δυσχεραίνεται η καθημερινή του ζωή.
Οι ιδεοληψίες μπορεί να είναι διαφόρων τύπων:
Φοβικές ιδεοληψίες: Μοιάζουν με τον φόβο, ωστόσο διαφέρουν ως προς το γεγονός ότι εμφανίζονται στη σκέψη με επαναληπτικό και στερεοτυπικό τρόπο, ανεξαρτήτως της παρουσίας κάποιου φοβογόνου αντικειμένου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: ο φόβος της μόλυνσης, των ασθενειών, του θανάτου, της ακαθαρσίας.
Ιδεακές ιδεοληψίες: Χαρακτηρίζεται από την ανεπιθύμητη συνεχή επιβολή μιας ιδέας, αριθμού ή έννοιας που προκαλεί άγχος και επίμονο προβληματισμό. Το άτομο λοιπόν οδηγείται σε συνεχείς επαναλήψεις πράξεων, για να καταλαγιάσει τους φόβους του με στιγμιαίο μόνο αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, ο πάσχων αμφιβάλλει συνεχώς αν κλείδωσε, αν έκλεισε τα φώτα κ.τ.λ.
Ιδεοληπτικές παρορμήσεις : Αποτελούν αίσθηση του ατόμου ότι θα διαπράξει μία πράξη που δε συνάδει με το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται. Συχνά παραδείγματα ιδεοληπτικών παρορμήσεων είναι ή φοβία του ατόμου μη ξεστομίσει ανήθικες ορολογίες ή βωμολοχίες σε κάποιο ακατάλληλο χώρο ή και η σεξουαλικές σκέψεις που δεν αντιστοιχούν στο σεξουαλικό προσανατολισμό του ατόμου.
Ψυχαναγκασμοί
Οι ψυχαναγκασμοί αποτελούν ένα ακόμη κύριο σύμπτωμα της ψυχαναγκαστικής διαταραχής. Ειδικότερα, πρόκειται για επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (πχ. να πλένει πολλές φορές τα χέρια του, να ελέγχει συνεχώς αν κλείδωσε την πόρτα, να τακτοποιεί τα πράγματα με έναν συγκεκριμένο τρόπο) ή νοητικές πράξεις (πχ. να σκεφτεί ή να πει το άτομο από μέσα του μία προσευχή ή φράση ή να μετράει κάτι από το περιβάλλον του όπως τα άτομα γύρω του). Ακόμα πολλές φορές και οι επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις που θέτει στους άλλους ένα άτομο προκειμένου να λάβει τις ίδιες καθησυχαστικές απαντήσεις αποτελούν σύμπτωμα της διαταραχής. Το άτομο χρησιμοποιεί τους ψυχαναγκασμούς με σκοπό να αγνοήσει, να καταστείλει ακόμη και να προβλέψει στρεσογόνες σκέψεις και εικόνες.
Αίτια Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής
Σύμφωνα με τους Hyman & Pedrick (2009), η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή και τα αίτια που την προκαλούν είναι ένα παζλ. Παλιότερες αντιλήψεις θεωρούσαν ότι είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων γεγονότων κατά τη διάρκεια της ζωής του ατόμου (Σκαπινάκης, 2013). Άλλες έρευνες δείχνουν ότι στην εμφάνιση και στην εξέλιξη της διαταραχής αυτής σημαντικό ρόλο μπορεί να έχουν και τα γονίδια, τα οποία σε συνδυασμό με κάποια πάθηση και το άγχος να επιτρέπουν στα συμπτώματα της νόσου να εκδηλωθούν.
Βιολογικοί παράγοντες
Υπάρχει κάποιου βαθμού κληρονομικότητα. Τα ομοζυγωτικά δίδυμα αδέρφια πασχόντων από αυτή τη διαταραχή έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να πάθουν από ότι τα ετεροζυγωτικά). Επίσης τα παιδιά των γονέων που πάσχουν από την διαταραχή έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν την διαταραχή ακόμα και αν έχουν ανατραφεί από ανάδοχες οικογένειες. Παράλληλα, η νόσος μπορεί να οφείλεται σε κάποια νευρολογική δυσλειτουργία ή υπερτροφία των γαγγλίων του εγκεφάλου.
Μη βιολογικοί παράγοντες
Σύμφωνα με αυτή την άποψη, το παιδί από την πρώτη παιδική ηλικία του διαμορφώνει την αυτο-εικόνα του. Αν ένα παιδί δεν δεχτεί την απαραίτητη αγάπη, ασφάλεια και αποδοχή μπορεί να διαμορφώσει μια αρνητική αυτο-εικόνα. Αυτό έχει ως επακόλουθο να εσωτερικεύσει κάποια αρνητικά συναισθήματα, όπως θλίψη, θυμό και φόβο, τα οποία απωθεί στο υποσυνείδητό του. Ωστόσο, είναι πιθανό αυτά τα συναισθήματα να επανέλθουν στην επιφάνεια αν το άτομο αυτό βιώσει ένα δυσάρεστο ή αγχωτικό συμβάν στη ζωή του και να του προκαλέσουν ένα άγχος που δεν μπορεί να διαχειριστεί. Τότε το άτομο αυτό αγνοώντας την προέλευση των συναισθημάτων του ή μη θέλοντας να αποδώσει αυτά τα συναισθήματα σε παιδικά του βιώματα τα αποδίδει σε μια παράλογη αιτία (πχ. φόβος για την μόλυνση) και αναπτύσσει μια ψυχαναγκαστική συμπεριφορά για να απαλύνει αυτά τα έντονα συναισθήματα άγχους. Είναι ενδιαφέρον ότι οι ψυχαναγκασμοί και οι καταναγκασμοί έχουν πάντα περιεχόμενο αντίστοιχο των συναισθημάτων που πάνε να καλύψουν. Δηλαδή αν το συναίσθημα που πάει να αναδυθεί στο συνειδητό κάποιου είναι κυρίως ενοχή, τότε οι ψυχαναγκασμοί του θα έχουν περιεχόμενο σχετικό με ενοχή.
Φαρμακευτική αγωγή:
Χορήγηση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων κυρίως, από αυτά η κλομιπραμίνη φαίνεται να είναι το πιο αποτελεσματικό. Ωστόσο, τα φάρμακα βοηθούν στον έλεγχο των συμπτωμάτων της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, αλλά συχνά, όταν η θεραπεία διακοπεί, ακολουθεί υποτροπή.
Ψυχοθεραπεία
Η ψυχαναλυτική θεραπεία, βοηθά το άτομο να κατανοήσει τον εαυτό του και τις αιτίες της συμπεριφοράς του και να βιώσει τα έντονα συναισθήματα που πρέπει ώστε να απαλλαχθεί από τους καταναγκασμούς του.
Θεραπείες της συμπεριφοράς
Οι θεραπείες της συμπεριφοράς είναι σχετικά εύκολα εφαρμόσιμες και βραδείας διάρκειας και έχουν καλά αποτελέσματα (πχ. Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία, η ύπνωση, η μέθοδος Gestalt). Σε αυτή την προσέγγιση, ο ασθενής έρχεται αντιμέτωπος εκούσια και εθελοντικά με το αντικείμενο ή ιδέα που τον φοβίζει, είτε ρεαλιστικά είτε φαντασιωσικά και ταυτόχρονα παροτρύνεται να αποφύγει τις τελετουργικές συμπεριφορές.
Ηλεκτροθεραπεία και ψυχοχειρουργική
Τα τελευταία χρόνια οι ενδείξεις για την χρησιμότητα της χειρουργικής στη θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής αυξάνουν. Με την μέθοδο «εν τω βάθει ηλεκτρικός εγκεφαλικός ερεθισμός» (Deep Brain Stimulation) εμφυτεύονται μόνιμα ηλεκτρόδια σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου που συσχετίζονται με την διαταραχή.
Εν κατακλείδι, αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι ότι υπάρχει πιθανότητα 2,5 του πληθυσμού να εμφανίσει ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή στη ζωή του ανεξαρτήτως φύλου. Ακόμη, πρέπει να αναφερθεί ότι συχνά η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να συγχέεται λανθασμένα με άλλες ψυχωτικές διαταραχές. Προκειμένου λοιπόν αν διακριθεί ότι το άτομο πάσχει από αυτή πρέπει σε κάποιο σημείο της διαταραχής του να έχει επίγνωση ότι οι ψυχαναγκασμοί ή οι ιδεοληψίες του είναι υπερβολικοί ή παράλογοι.
Πηγές:
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ:
”Αποτελεσματικότητα της γνωσιακής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας
στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή”
Ονοματεπώνυμο: Ρήγα Ειρήνη
https://el.wikipedia.org/wiki
http://www.cancer-society.gr
