Οι περισσότεροι πρωταγωνιστές της Ελληνικής Μυθολογίας είχαν σχέση με το νησί Εύβοια. Από όλους την πιο λατρεμένη του νησιού αποτελούσε η θεά Άρτεμις που μέχρι και σήμερα διοργανώνονται γιορτές που φέρουν το όνομα της. Στα πυκνά καταπράσινα δάση της Βόρειας Εύβοιας, όπως και στα βουνά της Αμαρύνθου εικαζόταν ότι σύχναζε η θεά του κυνηγιού Άρτεμις μαζί με το ελάφι της. Οι Ευβοείς θέλοντας να δείξουν την λατρεία τους προς εκείνη έχτισαν προς τιμήν της ιερά σε όλη την Εύβοια.
Αμαρυσία ή Αμαρυνθία Άρτεμις
Ήδη από την Μυκηναϊκή εποχή η θεά του κυνηγιού Άρτεμις λατρευόταν από τους κατοίκους της περιοχής. Το προσωνύμιο Αμαρύσια ή Αμαρυνθία βρίσκει ετυμολογικές ρίζες στο ρήμα αμαρύσσω με την έννοια του λάμπω. Το ιερό της Αρτέμιδος στην Αμάρυνθο γίνεται γνωστό από το 10ο βιβλίο του έργου του Έλληνα γεωγράφου, φιλοσόφου και ιστορικού Στράβωνα ενώ το αναφέρει και ο Παυσανίας. Οι προσπάθειες εντοπισμού του Ιερού άρχισαν ήδη από το 19ο αιώνα με τις ανασκαφές των αρχαιολόγων της Ελβετικής Αρχαιολογικής σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ευβοίας να αποφέρουν καρπούς μόλις το 2017, εντοπίζοντας το ιερό στους πρόποδες του λόφου Παλαιοεκκλησίες.
Η πρόσφατη αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως ενεπίγραφες βάσεις και ενσφράγιστες κεραμίδες που φέρουν το όνομα «Αρτέμιδος». Ενώ παλαιότερα ευρήματα όπως ένα ανάγλυφο με παράσταση της Αρτέμιδος, του Απόλλωνα και της μητέρας τους, Λητούς, βρίσκονται στο Εθνικό Μουσείο. Ιδιαίτερης σημασίας αποτελεί ένα αγαλματίδιο από πηλό που παριστάνει γυναικεία πεπλοφόρο μορφή, η οποία ταυτίζεται με την Άρτεμη.
Σύμφωνα με ένα στίχο του Πίνδατρου και μια αναθηματική στήλη που βρέθηκε στην Ερέτρια ,στην Αμάρυνθο οργανώνονταν προς τιμήν της Αρτέμιδος σπουδαίοι αγώνες, τα λεγόμενα Αμαρύνθια ή Αμαρύσια. Ο βασιλιάς Αμάρυνθος μαζί με την ανέγερση του Ιερού της Θεάς θέσπισε και τους αγώνες προς τιμήν της οι οποίοι φαίνονται να έχαιραν μεγάλης σπουδαιότητας με αρματοδρομίες και λαμπαδηδρομίες να λαμβάνουν χώρα προσελκύοντας μεγάλο αριθμό αγωνιστών. Σύμφωνα με την αναθηματική στήλη που βρέθηκε στην Ερέτρια πομπή 3000 οπλιτών, 600 ιππέων και 60 αρμάτων στάλθηκε από την Ερέτρια στα Αμαρύνθια. Με τη μεταφορά της λατρείας της θεάς τον 8ο αιώνα π.Χ στην Αττική στον δήμο Αθμόνου , τα Αμαρύνθια έγιναν Αμαρούσια δίνοντας το όνομα τους στην περιοχή του Αμαρουσίου.
Αυλιδεία Άρτεμις
Στην Αυλίδα, στον νότιο Ευβοϊκό κόλπο, στο σημερινό Άγιο Στέφανο Χαλκίδας βρίσκεται άλλος ένας σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος που αποδεικνύει τη λατρείας της Αρτέμιδος από τους Ευβοείς. Εκεί που θυσίασε την Ιφιγένεια, ο ελληνικός στόλος πριν αναχωρήσει για την Τροία, προς τιμήν της θεάς για να σταματήσει ο θυμός της και η άπνοια ξεχώριζε η Ιερά Κρήνη και ο κλασικός ναός της θεάς. Ο ναός και η Ιερά Κρήνη χτίστηκαν κατά τον 5αι π.Χ. πιθανόν πάνω σε ερείπια παλαιότερου ναού ενώ διάφορα άλλα κτίρια γύρω τους αποτελούν προσθήκες που έλαβαν χώρα κατά την ελληνιστική περίοδο. Το 396 μ.Χ στη θέση του κατεστραμμένου πια ναού κατασκευάστηκαν θέρμες. Η λατρεία της θεάς εικάζεται ότι ξεκίνησε στην περιοχή λόγω της πηγής που υπήρχε.
Η Άρτεμις στην υπόλοιπη Εύβοια
Ενδείξεις λατρείας της θεάς του κυνηγιού υπάρχουν σε όλη την έκταση του νησιού της Εύβοιας. Στο ακρωτήριο του Αρτεμισίου υπήρχε σύμφωνα με αρχαίες μαρτυρίες ιερό της Αρτέμιδος Προσηώας όπου ναυλοχούσε ο ελληνικός στόλος κατά την ναυμαχία του Αρτεμισίου το 480 π.χ.. Ενώ αρχαίος Χαλκιδαίος ποιητής Τύννιχος υμνεί στα ποιήματα του τη Βολωσία Άρτεμις. Οι Ερετριείς που φαίνεται να συμμετείχαν ενεργά στα Αμαρύσια και στη λατρεία της θεάς απεικόνιζαν την Αρτέμιδα και στα νομίσματά τους. Τέλος στην περιοχή του Αλιβερίου έχουν βρεθεί απομεινάρια μαρμάρων που σύμφωνα με την παράδοση ανήκαν σε έναν ακόμη ναό προς τιμήν της Αρτέμιδος.
Πολλές περιοχές της Εύβοια φέρουν ακόμη ονόματα εμπνευσμένα από τη θεά Άρτεμις ενώ πολλές είναι οι γιορτές και τα φεστιβάλ που φέρουν το όνομά της, αν και πια έχουν διαφορετική μορφή από αυτήν των αρχαίων χρόνων. Οι ονομασίες, οι αρχαιολογικοί χώροι που δε σταματούν να ανακαλύπτονται καθώς και οι πολιτιστικές δράσεις που συνδέονται με τη θεά προδίδουν μια σχέση με το νησί βαθιά ριζωμένη στο χρόνο που εξελίσσεται μαζί με τους ανθρώπους και τις εποχές.
Πηγές:
- http://www.evia-guide.gr/places/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%AF-%CF%87%CF%8E%CF%81%CE%BF%CE%B9/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CF%87%CF%8E%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%B9%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%8D-%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%AD%CE%BC%CE%B9%CE%B4%CE%BF%CF%82.html
- https://www.lifo.gr/now/culture/161147
- http://www.theogonia.gr/latreia/pinakes/alpha/amarinthia.htm
- https://www.cnn.gr/news/ellada/story/98532/anakalyfthike-o-ieros-naos-tis-artemidos-stin-amaryntho-eyvoias
- Βρανόπουλος Ε., Ιστορία της Αρχαίας Εύβοιας από τους προϊστορικούς χρόνους ως και τη Ρωμαιοκρατία, Αθήνα 1987
Σύνταξη κειμένου: Μάρω Σαμαρά
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
