Τα αρχέτυπα ορίζονται ως εικόνες και θέματα που προέρχονται από το συλλογικό ασυνείδητο, όπως προτείνεται από τον Carl Jung. Τα αρχέτυπα έχουν καθολική σημασία σε όλους τους πολιτισμούς και μπορεί να εμφανίζονται στα όνειρα, τη λογοτεχνία, την τέχνη ή τη θρησκεία (Hogenson, 2019). Ο Jung πιστεύει ότι τα σύμβολα από διαφορετικούς πολιτισμούς είναι συχνά πολύ παρόμοια επειδή έχουν προκύψει από αρχέτυπα που μοιράζονται ολόκληρη η ανθρώπινη φυλή που αποτελούν μέρος του συλλογικού μας ασυνείδητου.
Ο Carl Gustav Jung ήταν ένας Ελβετός ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής που ίδρυσε την αναλυτική ψυχολογία. Ήταν επίσης ένας από τους πρώτους ανθρώπους που εφάρμοσαν τις θεωρίες του Sigmund Freud με διαφορετικό πρίσμα (Fordham, 2018). Η πιο σημαντική διαφορά μεταξύ του Jung και του Freud είναι η έννοια του Jung για το συλλογικό ασυνείδητο.
Το συλλογικό ασυνείδητο είναι μια καθολική εκδοχή του προσωπικού ασυνείδητου, που κρατά νοητικά μοτίβα ή ίχνη μνήμης, τα οποία μοιράζονται με άλλα μέλη του ανθρώπινου είδους (Hobson, 2018). Αυτές οι προγονικές μνήμες, τις οποίες ο Γιουνγκ ονόμασε αρχέτυπα, αντιπροσωπεύονται από καθολικά θέματα σε διάφορους πολιτισμούς, όπως εκφράζονται μέσω της λογοτεχνίας, της τέχνης και των ονείρων.
Τα αρχέτυπα σύμφωνα με τον Jung
Για τον Γιουνγκ, το πρωτόγονο παρελθόν μας γίνεται η βάση της ανθρώπινης ψυχής, κατευθύνοντας και επηρεάζοντας την παρούσα συμπεριφορά. Ο Jung πίστευε ότι κάθε αρχέτυπο έπαιζε ρόλο στην προσωπικότητα, αλλά ένιωθε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι κυριαρχούνταν από ένα συγκεκριμένο αρχέτυπο (Lawson, 2018).
Σύμφωνα με τον Jung, ο πραγματικός τρόπος με τον οποίο εκφράζεται ή υλοποιείται ένα αρχέτυπο εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των πολιτισμικών επιρροών ενός ατόμου και των μοναδικών προσωπικών εμπειριών. Εντόπισε τέσσερα μεγάλα αρχέτυπα, αλλά πίστευε επίσης ότι δεν υπήρχε όριο στον αριθμό που μπορεί να υπάρχει. Επίσης, αναγνώρισε ότι τα τέσσερα κύρια αρχέτυπα μπορούν να αναμειχθούν και να δημιουργήσουν 12 αρχετυπικές φιγούρες (γνωστές και ως αρχετυπικές εικόνες) (McAdams & Reischer, 2019).
Οι αρχετυπικές ιστορίες επιτρέπουν στους ανθρώπους μια αφηγηματική δομή για να κατανοήσουν τον κόσμο γύρω τους. Αυτά τα αρχέτυπα υπάρχουν παντού στη μυθοπλασία, από κλασικά παραμύθια και κωμικές σειρές, μέχρι νουάρ αστυνομικά μυθιστορήματα, αλλά και ταινίες της Disney. Μέσα από διάφορους χαρακτήρες λοιπόν από τον κόσμο της Disney, θα προσπαθήσουμε να ταιριάξουμε τα 12 αρχέτυπα.
Οι 12 αρχετυπικές φιγούρες μέσα από χαρακτήρες της Disney
Ο δημιουργός
Το καλύτερο παράδειγμα αυτού είναι ο Μίκυ Μάους. Ο Μίκυ είναι ένα από τα πιο άφθονα παραδείγματα αρχέτυπων στις ταινίες της Disney. Μπορεί να είναι ό,τι θέλει. Η ικανότητα του Μίκυ να ταιριάζει σε οποιονδήποτε ρόλο είναι μέρος της δύναμής του. Το μόνο πρόβλημα με έναν καλλιτέχνη είναι η έλλειψη συνέπειας. Αυτός είναι πιθανώς ο λόγος που ο Μίκυ είναι τόσο πολλά διαφορετικά πράγματα τόσο συχνά.
Ο γελωτοποιός
Το γέλιο είναι πραγματικά το καλύτερο φάρμακο. Οι γελωτοποιοί φωτίζουν τη διάθεση. Ο γελωτοποιός ζει για να γελάει, ακόμα και με τον εαυτό του. Χλευάζουν και κοροϊδεύουν την ίδια την ύπαρξη. Για το λόγο αυτό, τείνουν να είναι βαθιά άτακτοι. Το Genie είναι ο απόλυτος γελωτοποιός. Οι μαγικές του δυνάμεις χρησιμοποιούνται καθαρά για το παράλογο. Η συμπεριφορά του είναι η απόλυτη απόδειξη για την παρωδία του για τον πραγματικό κόσμο.
Ο εραστής
Η αλήθεια είναι πως η αγάπη λειτουργεί ως καύσιμο για την ψυχή. Η λαίδη και ο αλήτης είναι ένα από τα σπουδαία παραδείγματα του αρχέτυπου του εραστή. Οι εραστές δείχνουν την καρδιά τους, ενώ η ευαισθησία είναι η κυρίαρχη ηθική αρετή για τον εραστή.
Ο μάγος
Ποιος μάγος δεν κάνει τα όνειρα πραγματικότητα!; Το καθαρά φανταστικό σύντομα γίνεται πραγματικότητα στο φως του κόσμου. Ο Μέρλιν χρησιμοποιεί τη μαγεία του για να διδάξει τον νεαρό Άρθουρ. Ο Μάγος φέρνει τη δύναμη της μεταμόρφωσης στο βασίλειο του ήρωα. Γι’ αυτόν τον λόγο ο Μέρλιν ήταν σημαντικός για την καθοδήγηση του νεαρού Αρθούρου.
Ο ήρωας
Ποιος δε χρειάζεται ένα σωτήρα!; Ένας ήρωας είναι απίστευτα δυνατός. Είναι απίστευτα ανταγωνιστικός και θα κάνει τα πάντα για να πετύχει τον στόχο του. Ο Μάουι είναι ένας από τους πολλούς ήρωες της Disney. Είναι ένας από τους πρωταρχικούς ήρωες της Πολυνησιακής Μυθολογίας και υπάρχουν πολλές αφηγήσεις ηρωισμού στην ιστορία του.
Ο επαναστάτης
Αμφισβητεί την εξουσία και παραβιάζει τους κανόνες. Ένα πράγμα που μισεί περισσότερο είναι να του λένε τι να κάνει. Ποθεί την εξέγερση και την επανάσταση. Επιδιώκει να απελευθερωθεί από αυτούς τους περιορισμούς. Είναι προκλητικός και εξαιρετικά ανεξάρτητος. Ωστόσο, συχνά αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Εδώ κι αν ταιριάζουν αρκετοί από τους χαρακτήρες ταινιών της Disney, θα επιλέξω όμως ένας από τους πολλούς κι αυτός θα είναι ο Jaffar.
Ο φροντιστής
Όλοι χρειαζόμαστε φροντίδα και προστασία. Ένας συμπονετικός αλτρουιστής του οποίου η ανιδιοτέλεια είναι απαράμιλλη. Η Μαίρη Πόππινς έχει επάξια το ρόλο του φροντιστή. Είναι πάντα πρόθυμη να βοηθήσει τους ανθρώπους γύρω της. Επιπλέον, η γενναιοδωρία της εμπνέει τους πάντες γύρω της και γεμίζει τους δέκτες με απέραντη ευγνωμοσύνη.
Ο ηγέτης
Ένας ηγέτης δημιουργεί τάξη μέσα από το χάος. Παρόλο που μπορεί να φαίνεται ότι ελέγχει, είναι στην πραγματικότητα πολύ υπεύθυνος και οργανωμένος. Ο Μουφάσα είναι ένας τέτοιος ηγέτης, είναι ο βασιλιάς. Αν και έχει μεγάλη δύναμη, είναι δίκαιος και θαρραλέος. Τηρεί την τάξη στο βασίλειό του, ενώ ταυτόχρονα είναι δίκαιος και λογικός.
Ο σοφός
Ένας ασκούμενος του πνεύματος, ένας δάσκαλος. Ο σοφός συνδέεται με το να βοηθά τον κόσμο να αποκτήσει βαθύτερη σοφία. Ο Ραφίκι κυμαίνεται σε δύο διαστάσεις. Ο ένας είναι ο χώρος του πνεύματος. Το άλλο είναι του δασκάλου. Μέσω των υπερβατικών ικανοτήτων του είναι σε θέση να μεταδώσει τη μεγάλη του σοφία και να ενεργεί ως μέντορας και σύμβουλος στον Βασιλιά.
Ο αθώος
Εδώ η αθωότητα είναι αλώβητη ή αμαυρωμένη. Είναι το πρώτο προκαταρκτικό στάδιο πριν από την υπέρβαση. Έχει σταθερή πίστη στη ζωή, στον εαυτό του αλλά και στους άλλους. Επιπλέον, αποσκοπεί και στη διατήρηση της ασφάλειας. Ένας τέτοιος χαρακτήρας θα μπορούσε να είναι και ο Buzz.
Ο εξερευνητής
Τα ταξίδια είναι ένα από τα πράγματα που ελευθερώνουν την καρδιά. Παίρνει το ρίσκο να αναζητήσει νέες ανακαλύψεις και εμπειρίες. Η υπερβολική ανάγκη για αυτονομία τον οδηγήσει σε συνεχείς αποδράσεις. Ένας τέτοιος χαρακτήρας είναι αυτός της Moana.
Ο φιλήσυχος πολίτης
Ρεαλιστής και ανεξάρτητος με τάσεις μοναχικότητας, κυνηγά τη χαμένη ασφάλεια ενώ είναι βαθιά πληγωμένος και προδομένος. Αναγνωρίζεται ως υποστηρικτικό, πιστό και προσγειωμένο άτομο. Η Belle θα μπορούσε να αποτελεί έναν τέτοιο χαρακτήρα.
Τα αρχέτυπα είναι σαν τα δομικά στοιχεία όλων των ιστοριών. Υπάρχει ένα διαφορετικό αρχέτυπο για κάθε χαρακτήρα και κατάσταση που θα μπορούσατε να συναντήσετε. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι δε χωράει κάθε χαρακτήρας σε ένα μικροσκοπικό κουτί. Όλοι έχουν ένα ορισμένο ποσοστό διαφορετικών χαρακτηριστικών.
«Όλες οι πιο ισχυρές ιδέες στην ιστορία επιστρέφουν στα αρχέτυπα» ~ Carl Jung
Advertising
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Fordham, M. (2018). Jungian psychotherapy: A study in analytical psychology. Routledge. E-book, Ανακτήθηκε 19 Αυγούστου 2022
Hobson, R. F. (2018). The archetypes of the collective unconscious. In Analytical psychology: a modern science (pp. 66-75). Routledge. E-book, Ανακτήθηκε 19 Αυγούστου 2022
Hogenson, G. B. (2019). The controversy around the concept of archetypes. Journal of Analytical Psychology, 64(5), 682-700. Doi: https://doi.org/10.1111/1468-5922.12541
Lawson, T. T. (2018). Carl Jung, Darwin of the mind. Routledge. E-book, Ανακτήθηκε 19 Αυγούστου 2022
McAdams, D. P., & Reischer, H. N. (2019). Rehabilitating Jung. Psychological Inquiry, 30(2), 83-86. Doi: https://doi.org/10.1080/1047840X.2019.1614810
